Absolut-czyli historia szwedzkiej potęgi

Część Pierwsza

W 1420 wybuchła wojna pomiędzy Nowogrodem i innymi państwami rosyjskimi
król Eryk wysłuchując rad swoich generałów postanowi to wykorzystać i zaatakował Nowogród zajmując Ingrię,Keksholm i Pomorię.Wkrótce później Eryk przekonany że zwycięska wojna dała mu wystarczające poparcie na Szwecji wprowadził podatki wojenne co było wielkim błędem.

W Szwecji wybuchło powstanie pod wodzą Engelbrekta Engelbrektssona, ugoda z powstańcami doprowadziła do rewizji postanowień unii kalmarskiej, która odtąd miała być związkiem trzech suwerennych państw rządzonych przez własne rady na podstawie krajowego prawa. Eryk złamał postanowienia ugody, a gdy duńska rada wbrew królowi nie zgodziła się na uznanie księcia pomorskiego Bogusława IX (na którym ciążyła klątwa kościelna) następcą Eryka, to rada szwedzka powołała Karola Knutssona Bonde na regenta królestwa, a następnie wybuchło przeciwko królowi powstanie w Danii. W efekcie rady trzech królestw podjęły decyzje o detronizacji Eryka: w Danii i Szwecji (1439) i w Norwegii (1442). Rada królestwa Danii zwróciła się o przyjęcie korony królewskiej do księcia Palatynatu Krzysztofa Bawarskiego z dynastii Wittelsbachów, będącego również potomkiem Waldemara IV Atterdaga (jego matka była siostrą Eryka).

Nowy król postanowił kontynuować plany podboju ziem zamieszkiwanych przez Finów,w 1447 zajął on Nowogród oraz kolonie tego państwa.

Rok później buntownicy zajęli jedną z koloni i przyłączyli ją do państw moskiewskiego,wybuchła wojna w wyniku której Szwedzi zajęli Stobolovę.

Czerwone - Podboje Eryka Pomorskiego
Niebieski - Podboje Krzysztofa Bawarskiego(zakreskowana utracona kolonia)
Zielony - Stobolova

Sytuacja w Europie i na wschodzie
Wojna stuletnia zakończyła się rozbiorami Francji podobny los spotkał Brandenburgię,Litwa samotnie walczy z Krymem,Państwo Moskiewskie z Twerem walczy przeciwko Tatarom sprzymierzonymi z Riazaniem.
Zachonia Europa

Środkowa i Południowo Wschodnia Europa

Sojusz Południowych Włoch i Argonii

 

Część druga Sten Sture Starszy Zdobywca
Następnie na tronie zasiadł Chrystian I Oldenburg za jego czasów Szwedzi nie prowadzili żadnych wojen , jednak z racji braku wydatków wojennych skarbiec narodowy zosz pokaźną sumkę 980 dukatów.
Później władze miał przejąć Hans zwany też Janem II Oldenburgiem nie cieszył o się jednak taką sympatią jak jego poprzednik.
Został zdetronizowany i władze przejął Sten Sture Starszy,podczas jego rządów Szwedzi zajęli Psków i Wielikię podczas wojny z Zakonem Inflanckim.W 1499 rozpoczęła się wojna z moskalami zakończona podbojem Archangielska Ustrzyk i Lukomorji.Był to cios dla Rosjan którzy walczyli jeszcze z Krymem na południu i Litwa,Polską i Krzyżakami na Zachodzie,
Krym zyskał Kursk i Woroneż a Zakon Wyżamę.


W Europie nastały wielkie zmiany zwłaszcza we Francji,parę północnych prowincji zbuntowało się i ogłosiło nie podległość zajęli również parę prowincji Burgundi która po tej
klęsce musiała oddać się wpływom Habsburgów.Francja przyłączyła się do sojuszu południowego którego nazwę zmieniono na Sojusz Zachodniocesarski.Poza tym Mazowsze stało się wasalem Litwy,Anglia zaś przyłączyła pokojowo ziemie Szkocji i Irlandi

 

Część 3.Rządy Regentów i pierwszego króla z dynastii Wazów
Następni Regenci nie byli tak dobrymi władcami jak Sten Stur Starszy , lecz nie doprowadzili do upadku gospodarki czy wzmocnienia szlachty,walczyli z przejawami merkantylizmu zlikwidowano poddaństwo,arystokracja miała tylko nieznaczne prawa,zwiększano jakość szkolenia i uzbrojenia w wojsku,wybudowano nawet dwie eksperymentalne manufaktury w Kole i Osterboten.Później władzę przejął Gustaw Waza.

Gustaw Waza był szwedzkim możnym i krewnym rodziny Sture. W początkach 1521 r. stanął na czele powstania przeciw Duńczykom, którego głównymi siłami byli chłopi i górnicy z regionu Dalarna. Jeszcze w tym samym roku powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Västeras a Waza został wybrany na regenta Szwecji. W czerwcu 1523 r. sejm szwedzki zwołany do Strängnäs ogłosił Gustawa Wazę królem – ostatecznie zerwano unię kalmarską z Danią i Norwegią. W Danii bunt tamtejszej szlachty obalił Chrystiana II, a nowy król duński Fryderyk I uznał tytuł Gustawa.

W 1527 r. Gustaw I, który zawdzięczał tron ruchowi ludowemu, zwołał do Västaras zjazd przedstawicieli wszystkich stanów, również wolnych chłopów. Ukształtował się w ten sposób specyficzny skład nowożytnego sejmu szwedzkiego. Na tym samym sejmie Gustaw I ogłosił przyjęcie przez Szwecję luteranizmu i sekularyzację dóbr ziemskich Kościoła. Przejęcie licznych majątków znacznie wzmocniło pozycję Korony. W 1529 r. reformę religijną potwierdził synod szwedzkich dostojników kościelnych w Örebro. Głową Kościoła narodowego stał się król, który mianował swojego intendenta do spraw kościelnych.

W 1535 wybuchła wojna z Danią,zakończona zajęciem Gotlandi i Skanii przez Szwecję.

Królestwo Szwecji Finlandii i Nowogrodu oraz jej sąsiedzi


W 1517 roku gdy to Marcin Luter ogłosił swoje tezy rozpoczęły się niepokoje religijne 1523 jako pierwsza na protestantyzm przeszła Polska później kraje skandynawskie niemieckie i Węgry.Przełom XV i XVI wieku był upadkiem dla państw prawosławnych,jedyne niezależne państwo moskiewskie straciło spore tereny na rzecz swoich sąsiadów.


Mapa Religijna

 

Odc.5 Na podbój dzikiego zachodu
Lata 1553-1580 były czasem wielkiej kolonizacji , pierwsze kolonie nazywano Nową Grenlandią , w 1560-1570 miała miejsce eksplozja demograficzna dzięki której kolonie rozwijały się coraz szybciej,1563 Szwecja przejęła kontrole nad handlem w Ameryce Północnej.
W 1576 Huronowie zaatakowali Szwedzkie placówki handlowe w odpowiedzi król
Jan III wysłał 7tys. armię która w ciągu roku zrównała Indian z ziemią.
Jan III również dążył do poprawy stosunków z Polską,co zaowocowało podpisaniem z nią sojuszu.
Rozwinął również prawo zwiększając władzę sędziów w prowincjach.

Kolonie Szwedzkie w Ameryce.

 

Odc.6 Powstanie Federacji Nadbałtyckiej

Rzeczpospolita była pogrążona Wojnie z separatystami rosyjskimi na wschodzie i Kozakami na południu wspieranymi przez imperium osmańskie Król Szwecji Wysłał 25 tys armie która miała walczyć z buntownikami na Ukrainie w zamian szlachta podpisała traktat w Lublinie miała się zgodzić na koronacje syna Zygmunta na króla tego państwa.

Po śmierci Jana , Zygmunt przejął władzę również nad
Szwecją,Finlandii wschodnią Norwegią i koloniami w Ameryce Północnej , sytuacja w Polsce była coraz gorsza bunty antyszlacheckie mieszczan i chłopów,separatyści w Germanii , król zmusił szlachtę do ograniczenia swych przywilejów i zatwierdzenia reform króla,w 1594 król zdławił bunty.W 1597 w Warszawie na zamku królewski podpisano unie realną Rzeczypospolitej ze Szwecją.

Herb Federacji



Federacja i Sojusznicy



Sytuacja w Europie
Biały - Święty Sojusz(W skład niego wchodzą tylko państwa kontreformackie)

Żółty - Sojusz Prohabsburski

Niebieski - Sojusz Antyhabsburski

Zielony - Sojusz Włoski



Sojusz Islamski




Ps.Chciałem podziękować emperorowi za shieldy

 

Odc.7 Reformy Jana III


W latach 1598-1607 Jan III wprowadził wiele reform , z pewnością najważniejszą była reforma podatkowa która miała ujednolicić system podatkowy na tą reformę wydano łącznie 2300 tys dukatów (po około 250 co roku przez 8 lat)
W 1607 rozpoczęto reformę prawną zaczynając od regionu polskiego.

Reforma podatkowa.



Reforma prawna.




Drugą Ważną Reformą była reforma wojskowa otóż w chwili zjednoczenia Armia Federacji liczyła 300 tys żołnierzy podczas gdy państwo bez problemów i dopłat mogło utrzymać 140tys , więc zlikwidowano 25 tys. odział husarii 5 tys odział Kozaków oraz 130 tys. piechoty.Król wybudował również Wileńską Akademie Wojskową.


W 1602 roku miał miejsce dynamizm kolonialny.Wyniku czego zasiedlano kolejne tereny.Król dbając o ochronę ludności w koloniach powołał 3tys. odział milicji kolonialnej.Do koloni szwedzkich wysłano również odział odkrywców z Tuły który miał odkrywać nowe tereny w Ameryce.

Dynamizm Kolonialny w Ameryce



Tworzenie się milicji kolonialnej



W tych czasach Holandia miała problem z bezrobociem Zygmunt więc postanowił pomóc im i zapewnił 2 tys miejsc pracy w Berslagen i 400 w Laplandii dla walońskich rzemyślników ,którzy poprawili stan gospodarki i rozwinęli przemysł na tych obszarach.



Z problemów można wyliczyć między innymi plagę w 1599 roku w wyniku której zginęło 15tys.ludzi.



Innym problemem był polski filozof który który krytykował szlachtę polską , mimo sprzeciwów król ogłosił amnestie.

 

Odc.8Wojna domowa czyli Król,Szlachta i wielki bajzel

Rok 1607 był spokojny rozpoczęto reformy prawne w regionie litewskim , do stolicy zaś przybywali uchodźcy z Austrii ogarniętej kolejną wojną z Turkami.





25 listopada 1607 roku do Sztokholmu przybył posłaniec z listem.Król rozpoznał pieczęć, okazało się że to list od szlachty wzywającej króla na specjalne zwołanie sejmu które miało się odbyć 28 stycznia.Otóż Zebrzydowski który był popierany 2/5 szlachty polskiej zażądał w imieniu szlachty przywilejów oraz stanowisk w radach sądowniczych utworzonych w wyniku reform , król jednak w odpowiedzi wprowadził kolejne reformy znoszące poddaństwo na ziemiach polski i reformę monetarną . w wyniku decyzji podjętych przez króla Zebrzydowski został mianowany przywódcą rokoszu.

.

Był to początek wojny domowej nazywanej przez Szwedów "Wojną Buntowniczą"

23 października król dostał ultimatum które zakładało powrót do wolnej elekcji
król nie mógł się na to zgodzić i odmów , 2 września szlachta ogłosiła secesję a przywódcą buntu mianowała Zebrzydowskiego.



Król miał problemy nie tylko ze szlachtą polską , bunty wybuchały na pograniczach wspierane przez ochotników z państw ościennych , ochotnikami byli z reguły dezerterzy którzy nie chcieli walczyć w armii austriackiej lub tureckiej,Tatarzy na wschodzie oraz Rosyjscy separatyści wspierani przez Państwo Moskiewskie .



W latach 1608-1611 wojska królewskie odzyskali tereny w Rosji i Ukrainie,stracili jednak kontrole nad Śląskiem i Pomorzem , mimo wsparcia Turków buntownikom nie udało się zająć Siedmiogrodu i Mołdawii.W marcu 1712 wydarzyło się coś niespodziewanego, otóż w prowincji lubelskiej chłopi ze wsparciem mieszczan wypędzili szlachtę z miasta.W ciągu w następnych 2 lat chłopi wspierający króla zajęli Opole , Wrocław a także Gdańsk którego armia królewska mimo przeprowadzenia wielkiego desantu nie odbiła.

Mieszczanie wyrzucający na wzór protestantów z Czech lubelską szlachtę przez okna.



Odziały chłopskie.



Odziały Siedmiogrodzkie.



Kozacy z Ukrainy.



Żółty - Tereny zajęte w latach 1712-1713
Zielony - Tereny zajęte w latach 1713-1716
Niebieski - Tereny zajęte w 1716 roku.
Czarny - Ostatnie bastiony zajęte w kwietniu 1717 roku



W odbudowie kraju na pewno pomógł też kanclerz Axel Oxenstierna

 

Odc.9 Reformy i Dyplomatyka Gustawa Adolfa II Wazy

Gustaw był dobrym królem i miał szczęście , szlachta po wojnie domowej osłabiona , a kraj mimo szkód jakie wyrządziła nie przeżywał kryzysu.
Kraje ościenne były pogrążone w wojnie , wybuchła kolejna wojna Austro-Turecka , Hiszpania obwołała się jedynym obrońcą wiary i rozpoczęła świętą wojnę przeciwko jakiemuś państwu w Ameryce Południowej zwanemu Imperium Inków.



Gustaw postanowił kontynuować politykę ojca , wprowadzał reformę sądowniczą głównie na terenach Finlandii Ukrainy Rumunii i Rosji.W 1619 miał miejsce kolejny dynamizm kolonialny król , wiele placówek handlowych przekształcono w osady.



Król postanowił również wprowadzić reformę marynarki , której rozwój wstrzymano na rzecz armii lądowej podczas wojny domowej .



Nowe statki wypływające z gdańskiego portu.



W roku 1621 doszło do normalizacji stosunków z Danią zwieńczonej mariażem
polskiego szlachcica z rodu Wiśniowieckich i hrabianki norweskiej.



Tytuł cesarza przypadł księciu z niezbyt dużego lecz bardzo wpływowego państewka Berg które ma konflikt z naszym sojusznikiem Hannoverem.

Berg i jego wasale.

 

Odc.10 Wojna z Turkami.

Wszystko rozpoczęło się 5 października gdy to Turcja wydaliła protestanckich ambasadorów ze swojego kraju Szwecja postanowiła nie puszczać tego płazem i rozpoczęła rozbudowę fortec na granicy z Turcją,system fortów zbudowanych na tej granicy nazywano linią Gustawa.



7 listopada do zamku w Sztokholmie przybył tajemniczy przybysz okazało się że to książę moskiewski zaproponował mu przyłączenie ziem moskiewskich i przekazanie swojej armii w zamian za dziedziczne stanowisko namiestnika regionu rosyjskiego.



Król nie chciał żeby podczas wojny znów ludzie się buntowali w imię zjednoczenia Rosji , książę zaś chciał bezpieczeństwa dla swojego państwa i dynastii wiedział że gdy wygra Federacja lub Turcy to któreś z tych państw zajmie tereny Moskwy i Jarosławia . Król zgodził się na ten kompromis i wypowiedział wojnę Turcji.Państwa niemieckie i zakon łotewski odmówiły pomocy.



Mimo to Federacja wygrała Linia Gustawa zadziałała znakomicie Turcy nie zajęli żadnej prowincji zaś wsparcie wojsk Moskiewskich umożliwiło szybkie zajęcie terenów przygranicznych.



Po 2 latach Federacja podpisała pokój w Belgradzie,wojna ta nie była wielka czy wyniszczająca dla któregoś z mocarstw jednak doprowadziła do poprawy sytuacji wewnętrznej w państwie Wazów.


Przydługa cisza, Zamykam, w celu kontynuowania PW
Serek