Bellum parate, quoniam pace pati non potuistis - AAR Danią w EUIV

PZSW · 9 Marzec 2014

Bellum parate, quoniam pace pati non potuistis
(1453-1459)

Rok pański 1453: upada Cesarstwo Wschodniorzymskie, Turcy Osmańscy podbijają Konstantynopol, sułtan Mehmet II Zdobywca zmienia nazwę miasta na Istambuł i ustanawia tam swą stolicę. Wojna Stuletnia zdaje się zmierzać ku końcowi - Francja z sukcesami odzyskuje swoje rdzenne ziemie na kontynencie. Normandia stała się częścią monarchii francuskiej, Gaskonia i Calais wciąż pozostają w rękach Anglii zagrożonej przez szerzącą się herezję oraz Szkotów na północnej granicy.

Sytuacja Królestwa Danii także nie jest godna pozazdroszczenia. Konflikty dynastyczne po objęciu tronu przez Oldenburgów omal nie unicestwiło Unii Kalmarskiej. W 1448 roku na tron w Szwecji wstąpił Karol VIII Knutsson Bonde. Rok później został uznany władcą Norwegii. Korony ostatniego królestwa zrzekł się na rzecz Christiana podczas spotkania w Halmstad: w zamian za tron Norwegii, Dania uznała prawa Karola do Szwecji. Pokój nie potrwał długo: pewny słabości Danii Bonde najechał Skanię. W Gotlandii wybuchło powstanie Eryka Pomorskiego, który także rościł sobie prawa do władania państwami Unii Kalmarskiej.

Siły nieprzyjaciela o sile ok. 15 tysięcy ludzi przewyższały liczebnością poszczególne armie Danii i Norwegii. Czternastotysięczne oddziały Christiana Oldenburga powiększyły się o zaciężne regimenty nienieckich najemników zwerbowanych w hrabstwie Bleikinge. Król duński pomimo usilnych starań nie zdołał podporządkować sobie Norwegów, którzy zorganizowali wyprawę na północne ziemie Szwecji. Pomimo przeciwności Duńczycy ruszyli w kierunku prowincji Halland, gdzie stoczyli zwycięskie bitwy ze Szwedami. Christian I, który słabym strategiem był, zaatakował z zaskoczenia Szwedów, których prawie doszczętnie rozbił. Na ratunek swoim armiom ruszył Karol VIII, który lekko spóźnił się, ponosząc drugą porażkę w tej wojnie. Szczęśliwie dla niego, przeciwnik w postaci króla Christiana I Oldenburga doznał ciężkich ran w tym starciu. Okaleczony władca niedługo potem odszedł do lepszego świata.

Bóg nie mógł sobie wybrać lepszego momentu. Na tron wstąpił członek rodu brandenburskich Hohenzollernów - książę Christian, w Danii drugi władca o tym imieniu. Umiejętnościami zdecydowanie przewyższał poprzednika, lecz jego prawa do tronu były żenująco słabe (w Danii - w Norwegii bliskie zeru). Aby przekonać do siebie możnych, potrzebował szybkich sukcesów. Posłańcy norwescy przybyli z wiadomością o chęci kontynuowania wojny. Problem sukcesji zostawiono do czasu, aż w obydwu państwach zapanuje pokój. Pewny gwarancji władca ponownie zebrał swe armie i ruszył na Sztokholm, w którym schronił się nieprzyjaciel. Knutsson Bonde po osłoną nocy opuścił twierdzę, udając się na południe w kierunku Skanii. Oblężenie miasta trwało 225 dni, kiedy to wyczerpani obrońcy skapitulowali. Christian II Hohenzollern triumfalnie wkroczył w głąb murów miejskich.

W międzyczasie miała miejsce bitwa morska na Zachodnim Bałtyku. Szwedzi stracili całą swoją flotę, która nie miała szans z dobrze dowodzoną armadą Duńsko-Norweską. Siły walczące ze Szwecją nie utraciły w tym starciu ani jednego statku. Była to zasługa genialnego dowódcy norweskiego Olava Bjelke. Po wyżej opisanych wielkich sukcesach przyszła pora na ostateczną rozprawę z wrogiem. Szesnastotysięczną armię duńską skierowano do Bergslagen. Oddziały niebiorące udziału w oblężeniu pod wodzą króla Danii udały się do Varmland. Wielkie zwycięstwo z najeźdźcą przypisuje się tu nowemu władcy, który pokazał tu swe zdolności dowodzenia. Niesprzyjający atakującym teren oraz zimowa aura nie przeszkodziły w odniesieniu decydującego zwycięstwa wojnie.

Ostatecznie pokonany Karol VIII Knutsson Bonde został zmuszony przez swoich zwolenników do zaprzestania działań wojennych. Na mocy rozejmu zaprzestał rościć sobie prawa do duńskich prowincji: Bleikinge, Skania i Halland, zapłacił reparacje w wysokości 55 dukatów. Zrzekł się ponadto godności króla Norwegii, lecz zachował swój tron w Szwecji. Takie postanowienia byłyby bez wątpienia nie do zaakceptowania przez Christiana I Oldenburga, jednak dla jego następcy był on korzystny. Trzecie królestwo, w którym nie miałby poparcia dla swych rządów byłoby zapewne niepotrzebnym ciężarem dla dwudziestopięcioletniego króla.

Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami możnowładcy norwescy przystąpili do wyboru króla. Dzięki silnej armii powracającej do Kopenhagi w okolicy pogranicza szwedzko-norweskiego, potwierdzili oni status Christiana II. Status obydwu królestw nie zmienił się. Obojga królestwa pozostały w unii personalnej, miały wspólnego władcę, politykę zagraniczną, lecz różne od siebie prawa, administracje, armie, wasali i budżet. Wielu wpływowych dworzan nie pogodziło się z podporządkowania Norwegii Danii. Wybuchły dwa duże powstania w mieście Marstrand i w Finnmarku. Zostały one zmiażdżone przez wojska wierne królowi. 29. marca 1456 r. armia Duńska pokonała rebeliantów Eryka Pomorskiego w Gotlandii. Lider buntowników zbiegł do Państwa Zakonu Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, a potem do końca życia osiadł w Słupsku.

Nie był to koniec burzliwego początku panowania Hohenzollerna na duńskim tronie. 8 kwietnia 1458 Związek Hanzeatycki najechał związaną z Danią mariażem, sojuszem oraz gwarancja niepodległości Saksonię-Lauenburg, którą władał kiążę Bernhard II Askańczyk. Po stronie Lauenburga stanął także władca Brunszwiku-Hanoweru.

Wysłano wyprawę pod dowództwem Esbena Adelera, do której w Ribe dołączył zaciąg księcia Holsztynu. 31. maja siły te starły się z Niemcami dowodzonymi przez Niklasa Viltera, pochodzącego z Lubeki. Resztki nieprzyjacielskich regimentów wycofały się do Hamburga, gdzie zostały ostatecznie unicestwione. Podczas Wyprawy Hanzeatyckiej doszło do starcia w cieśninie Kattegat. Wyżej wymieniony Olav Bjelke odniósł zwycięstwo nad flotą Hanzy pod dowództwem Viktora von der Frechte. Pozwoliło to blokować szlaki handlowe prowadzące między innymi do Hamburga, Bremy, czy Lubeki oraz na plądrowanie statków wrogich kupców.Walk zaprzestano w Październiku tego samego roku białym pokojem. Brunszwik otrzymał okolice Bremy z dostępem do Morza Północnego, a książę Bernhard złożył hołd lenny na zamku Christiansborg.

W związku, z tym, iż dział AAR-ów z Europy Universalis IV jest "martwy" postanowiłem wziąć sprawy w swoje ręce. Nie oznacza to oczywiście, że rozgrywka Włochami jest zawieszona - przeciwnie. Odcinki postaram się wstawiać naprzemiennie (tzn. raz EUIV, a raz Vic2). Warto zauważyć, że po raz kolejny na początku gry nastąpiła zmiana dynastii ( a tak bardzo chciałem grać Oldenburgami ).

PZSW · 14 Marzec 2014

Bellum parate, quoniam pace pati non potuistis
(1459 - 1476)

Uspokojenie się sytuacji w kraju dało jakże potrzebną chwilę wytchnienia dla panującego od pięciu lat trzydziestoletniego władcy. Aby uczcić sukcesy, jakie do tej pory odniósł, zorganizowano wielki turniej rycerski w Kopenhadze. W potyczkach wzięło udział licznie przybyłe rycerstwo z Danii, Norwegii, Holsztynu i Lauenburga. Walki zakończone uroczystą ucztą, a następnie polowaniem wzmocniły morale wojów, podniosły prestiż monarchy, ale tez również wzmocniły duńską tradycje wojskową.

Jak miało się wkrótce okazać, ostatnimi decyzjami Christiana II było zlecenie spisania kronik. W większej części opowiadały one o czasach panowania Christopfera III von Wittelsbacha. Legenda na jego temat głosi, iż w najciemniejszej godzinie dziejów Danii, powstanie on z martwych i odniesie ostateczne zwycięstwo dla swej ojczyzny. Król polecił także w ramach wdzięczności Bogu za pomyślne lata swych rządów, wybudować świątynię w Kopenhadze.

Początkiem jesieni roku pańskiego 1460 masy niezadowolonego chłopstwa zbuntowały się swoim panom feudalnym. Przyczyna tego były wysokie świadczenia, jakie musieli oni płacić właścicielom ziemskim i Kościołowi. Zaczęły płonąć całe wioski, palono kościoły, grabieże stały się codziennością. Zbuntowani kmiecie nie mieli jednak porządnego uzbrojenia, a także ich oddziały były rozproszone, działały samodzielnie, a nawet toczyły walki między sobą. Dania utraciła stabilność, a król, który w oczach swych poddanych był odpowiedzialny za ich bezpieczeństwo utracił prestiż.
Oddziały królewskie podnosiły się po wojnach ze Szwecją i Hanzą. Nie zdążyły osiągnąć stanu sprzed wojny, nawet wspomagane przez najemników. Ziemianie nie zamierzali Posyłać swoich chłopów królowi, ponieważ byli oni im potrzebni do rozmaitych prac przy polu. Christian II zamierzał jak najszybciej pokonać zdrajców, gdyż czas działał na jego niekorzyść. Chciał stłumić powstanie, mając nadzieję, że jego porażka pokaże chłopom bezsens ich walki. Na początku października zebrano armie, które ruszyły na Skanię. Po drodze w okolicach Roskilde odniesione zostało zwycięstwo nad grupą zbuntowanych wieśniaków, następnie regimenty dowodzone przez króla pobiły wrogie oddziały w Skanii. Równolegle była prowadzona wyprawa Esbena Adelera na Bornholm. Jego wojska także okazały się kompetentne.

Król zmęczony prowadzeniem walk powrócił do swego zamku w Kopenhadze, gdzie narodził mu sie syn. Pomimo niskiego wskaźnika legitymizmu, Norwegowie potwierdzili jego status następcy tronu. Oczywiście pojawili sie niezadowoleni, jednak szybko ich pokonano, a potem stracono.

Niedługo potem Christian II Hohenzollern rozchorował się. Jego ostatnie dni upłynęły na dyplomacji. Chociaż jego zły stan zdrowia nie pozwalał mu na sprawowanie pełni obowiązków władcy, pozyskał on kolejnego wasala. W zamian za wierność, książę Ulryk I Brabancki władający Wschodnią Fryzją miał otrzymać Oldenburg. Nowy wasal złożył hołd Christianowi II, z powodu nagłej śmierci jego ojca.

Władze w państwie przejął regent w osobie Karola Fryderyka von Schauenberga, pochodzącego z księstwa Szlezwiku-Holsztynu. Nie wyróżniał się on jakimiś szczególnie zaawansowanymi umiejętnościami: był przeciętnym administratorem i dyplomatą. Od początku objęcia tymczasowych rządów, regent zmuszony był do kontynuacji wojny ze zbuntowaną prowincją. Co gorsza, w Oldenburgu doszło do buntu mieszczan , które zorganizował Statthalter Barnabas Kleen. Dążył on do przyjęcia Oldenburga do Związku Hanzeatyckiego, co było przez Danię nie do przyjęcia, ponadto hanza prowadziła kontynuacje wojny z Brunszwikiem, mająca na celu odbić Hanower i Stade. Dobrze uzbrojeni Niemcy zadali armii królewskiej poważne straty, przegrywając. Miasto zostało w końcu włączone do Księstwa Wschodniej Fryzji.

Z Oldenburga, Adeler skierował sie, aby dobić ostatnie oddziały wieśniaków w Odense. Wojna chłopska zakończyła się 21. czerwca 1471 r. zajęciem Bleikinge.

Pięć lat później na tron wstąpił piętnastoletni Christian II Hohenzollern. Młody król został koronowany 23. lipca 1476.

PZSW · 18 Kwiecień 2014

Bellum parate, quoniam pace pati non potuistis
(1476-1497)

18. października 1467 Brandenburgia wypowiedziała wojnę Zakonowi Krzyżackiemu. Powodem agresji był spór o przynależność Gdańska, oraz utrudnienia, na które narażeni byli kupcy z Berlina i okolic. Relacje między obydwoma krajami pogorszyły się, kiedy podczas wojny polsko-krzyżackiej zajęto Nową Marchię i Pomorze Przednie. Zakon mając za sojusznika jagiellońską Szwecję (Karol XVIII zmarł bezdzietnie), Zakon Kawalerów Inflanckich i Biskupstwo Magdeburga, poczuł się na tyle silny, że niemal od razu przeszedł do działań ofensywnych. Nie trzeba było czekać na reakcje sąsiednich rywali zakonu: Polska i Wlk. Ks. Litewskie zjednoczone osobą Kazimierza IV Jagiellończyka dołączyły się do walki, również próbując odzyskać Gdańsk. Poparcia Koronie nie udzieliła Szwecja, walcząca przeciwko Brandenburgii i Danii.

rycerze Zakonu Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie

Doradcy Christiana II nie widzieli jakiegokolwiek celu w nadchodzącej wojnie. Próby wpływania na decyzje niedoświadczonego króla oraz nakłanianie go do nieuczestniczenia w bezcelowej wojaczce spełzły na niczym. Król wypowiedział wojnę Trzem Koronom i Zakonowi. Zamierzeniami Christiana było szybkie rozbicie armii i floty Szwedów. W tym celu skoncentrowano się na działaniach zbrojnych na jej wschodnim wybrzeżu do linii Sztokholmu. Władca osobiście objął dowodzenie nad duńską armią, prowadząc ją na Sztokholm. Wojska przekroczyły cieśninę Sund, przemaszerowały przez Skanię w kierunku szwedzkiego Smaland. Tam starły się z nieprzyjacielem. Szwedzi dysponowali ok. 15000 ludźmi, czyli o 4000 mniej niż Duńczycy. Decydującą fazą bitwy było starcie kawalerii obydwu państw. Umiejętności Christiana III w dowodzeniu, a szczególnie manewry, które wykonywał konnicą okazały sieękluczem do sukcesu w trwającej batalii: rozbite zostały flanki Szwedów, co umożliwiło rozpoczęcie szturmu na oddziały przeciwnika. Tradycyjnie już nie obyło się bez ofiar - śmierć odniósł książę Holsztynu, który został odziedziczony przez Hohenzollernów duńskich jako prawowitych następców.

Zwycięstwo pod Smalandem otwarło Armii Królewskiej drogę na Sztokholm, do którego dotarto pod koniec marca 1474 roku. 29 dnia piątego miesiąca, na wieść o przybyciu wroga, poddano Sztokholm. Warunki nałożone na Szwedów nie były specjalnie wygórowane: oczywiście zapłacili oni kontrybucję i utracili prestiż. Ponadto zobowiązani zostali do redukcji swoich flot handlowych, a część ze statków dostała się w ręce duńskie. Rozejm Sztokholmski zakończył udział Szwecji w wojnie o Gdańsk. Kopenhaga zaprzestała wspierać Brandenburgię, której zwycięski szturm na Marienburg. Hohenzollernowie na mocy pokoju potwierdzili swe pretensje do Pomorza Zachodniego, a Polska, jak i reszta krajów poszczególnych stron konfliktu utrzymała status quo.

Rządy króla w Kopenhadze upłynęły na rozwoju infrastruktury, budowie kościołów. Największą tego typu inwestycją było finalne ukończenie budowy klasztoru pod wezwaniem św.Klary. 18. czerwca 1480. budynek wraz z przylegającym do niego kościołem został ukończony. Wzmocniło to pobożność duńskich monarchów, pozycję duńskich kardynałów w Kurii Rzymskiej, a także relacje ze Stolicą Piotrową. Dorzucono się także do Akademi Kopenhaskiej.

Kolejne lata pokoju upływały w szybkim tempie. Rozwijał się handel, duńscy dyplomaci wizytowali na europejskich dworach, poprawiając relacje z innymi krajami. W międzyczasie 19. grudnia 1489 r. zawarto układ z władca Saksonii-Lauenberg, na mocy którego otrzymywał on południowe połacie hrabstwa Holsztynu w zamian za utratę niezależności. Była to oczywiście propozycja nie do odrzucenia. Cesarz, jak i jego teoretyczni wasale przyjęli tę wiadomość z zaniepokojeniem, co niewątpliwie obróciło w niwecz długie lata dobrych stosunków.

Christian III około 1494 r. popadł w chorobę. Nie mógł on zajmować się wszystkimi sprawami związanymi z rządzeniem państwem. Żaden z nadwornych medyków nie był w stanie zdiagnozować, ani tym bardziej wyleczyć jego dolegliwości, w związku z tym król został odsunięty w cień kopenhaskiego zamku przez swą małżonkę - Małgorzatę von Saxe-Lauenburg. Była ona - w przeciwieństwie do przeciętnego męża - doskonała administratorką, lecz podobnie jak on nie przykładała większej wagi do nawiązywania nowych stosunków dyplomatycznych, ani tym bardziej nie interesowała się militariami, pozostawiając tę dziedzinę swoim bardziej obeznanym w tej kwestii doradców.

Tymczasem książę Brunszwiku najechał arcybiskupa Munster, licząc na zagarnięcie przygranicznych, spornych terenów. Królowa i jej doradcy uhonorowali sojusz, wysyłając część duńskiej armii. Niemałym zaskoczeniem okazało się poparcie Norwegii, której decydenci zadecydowali o przyłączeniu sie do wojny, licząc na przyłączenie ziem we Fryzji, Geldrii i Utrechcie. Bazą wypadową monarchii duńskiej stał sie Oldenburg. W związku ze zdecydowaną odmową propozycji transportu sił przez Związek Hanzeatycki, z którym Dania zaciekle konkurowała na Bałtyku, potrzeba było aż 3 razy transportować 21 regimentów droga morską. Z Oldenburga wyruszono w kierunku Fryzji, staczając tam bitwę, teoretycznie wygrana, lecz za cenę porównywalnych z przeciwnikiem strat. Świeżo upieczony generał Vilhelm Sehested nie był wszakże tak utalentowany jak chorowity król. Dowódca od lat był znany z niechęci do Norwegów, których uważał za największy problem Danii. Chcąc zniweczyć ich plany wojenne przeprowadził szereg wyczerpujących kampanii w Niderlandach, które przyczyniły się do zawarcia rozejmów bez jakichkolwiek zmian terytorialnych, a zdobyte w walce i zagrabione łupy powędrowały do kopenhaskiego skarbca.

Norwegia w ramach protestu wysłała wojska pod własnym dowództwem przeciw księciu Pomorskiemu Warcisławowi X Gryficie, posiadającym aż 3 tysiące wojów. Udało im się zająć mniej ważne tereny - oblężenie stolicy księstwa - Szczecina przeprowadzili już przybyli Duńczycy, którzy pod rozkazami Sehested'a starli się z resztkami obrońców. W rzeczywistości w tym czasie dowództwo nad obiema armiami obejmował Norweg - Folke Egilsson.

Niekorzystna sytuacja zmusiła arcybiskupa Munsteru do podporządkowania się księciu Ulrykowi I. Dania objęła swoja okupacją obszar Pomorza, które miało być przez 10 lat przez nich administrowane, a potem oddane Norwegii. Był to jeden z warunków sukcesji trzynastoletniego księcia Fryderyka. Agresywna polityka prowadzona przez Danię spotkała się ze zdecydowanym sprzeciwem jej południowego sąsiada - Hanzę, która ogłosiła utworzenie koalicji przeciwko Brunszwikowi, Oldenburgowi, Norwegii i Kopenhadze. Także kajzer Ernst II Bawarski zażądał przywrócenie niepodległości Szczecina. Jego żądania pozostawiono bez odpowiedzi, co jeszcze bardziej popsuło relacje z Rzeszą.

Rok później 14. czerwca 1496 umarł król Christian III. Małgorzata ogłosiła się regentką - nie nastąpiły żadne zmiany, gdyż jak wiadomo przez ostatnie lata to właśnie ona decydowała w imieniu schorowanego władcy.

PZSW · 21 Czerwiec 2014

Bellum parate, quoniam pace pati non potuistis
(1497-1534)

Wojna Smoleńska

Symboliczny udział w kampanii Wielkiego Księstwa Moskiewskiego w walce o prastare ziemie ruskie pozostające pod panowaniem chrześcijańskich Litwinów, którzy przyjęli chrzest od zdrajców słowiańszczyzny wzięła także udział Dania. Chodziło w tym między innymi o anektowane Księstwo Tweru i strategicznie ważną twierdzę we Smoleńsku. Wielki Kniaź Fiodor Rurykowicz wezwał króla Fryderyka do wystąpienia przeciwko Polakom po nieudanej kampanii w okolicach Wiaźmy, gdzie Litwini wspierani przez Lachów rozbili wojska księcia. Monarchia Hohenzollernów widziała w nadchodzących zmaganiach szansę na rewizję niekorzystnego dla Danii stanu rzeczy w Brandenburgii, która połączyła sie unia personalna z Koroną. Król Zygmunt I Jagiellon rządził w Królestwie Polskim, Wielkim Księstwie Litewskim, wcześniej wspomnianej Brandenburgii i Hospodarstwie Mołdawskim. Zaburzało to równowagę sił w rejonie

1509

Tak więc roku pańskiego 1509 król Danii został łaskawie poproszony przez kniazia moskiewskiego o interwencję w Wojnie Smoleńskiej. Moskale wojowali z Litwą od ponad półtora roku, a sytuacja wydawała się im dramatyczna. Fryderyk I udzielił wsparcia księciu Fiodorowi. Zorganizowano wyprawę na Brandenburgię - bez prawa do przemarszu ruszono przez ziemie Hanzy w kierunku Rugii i Pomorza, które niebawem zajęto. Następnie przez 481 dni oblegano Berlin, po czym Fryderyk I skierował się do Łużyc, gdzie stoczono bitwę z wrogiem. Siły polsko-brandenbursko-bawarskie (cesarz niemiecki Ernst II poparł Zygmunta I z powodu chęci uwolnienia południowych księstw duńskich: Szlezwiku, Holsztynu i Oldenburga oraz Pomorza Szczecińskiego). Nieprzyjaciel miał 1,5-krotna przewagę liczebną i dobrze znał teren bitwy, a ponadto dysponował nowoczesną jak na europejskie standardy artylerią, która spowodowała popłoch, a później szybki i krwawy odwrót regimentów duńskich. Straty wynosiły ok. 10 tys. zabitych piechurów (ok. 2 razy więcej niż nieprzyjaciela) i 2 tys. kawalerii (1/2 strat wrogów). Książę Christian wycofał się z Brandenburgii z powrotem na Zelandię, gdzie przeczekano do wiosny następnego roku.

1510

Zgromadzone "zapasy" siły ludzkiej pozwoliły na szybkie uzupełnienie strat i rozpoczęcie nowej kampanii. Armia pod dowództwem niecieszącego się dobra reputacją, ale zaufanego człowieka króla Vilhelma Sehesteda wyruszyła przez Pomorze w kierunku Berlina. Na przełomie lutego i marca część regimentów skierowano na odsiecz obleganemu Oldenburgowi, gdzie pokonano część armii cesarskiej liczącą ok. 7 tys. ludzi. Z Oldenburga przemaszerowano do blokowanej stolicy Brandenburgii, aby połączyć się tam z głównymi siłami. Pod wpływem nalegań Norwegów króle Fryderyk zdymisjonował Sehesteda. Wojsko przeszło pod rozkazy księcia Christiana.

1511

Po 481 dniach w końcu wywieszono duńską flagę nad Berlinem, a niedługo później Norwegowie dokonali udanego szturmu na Szczecin. Kronprinz, wiedząc, że kraj nie zniesie dobrze długotrwałych walk, postanowił nie narażać sie na walkę na wyniszczenie poprzez zajmowanie dosłownie każdej prowincji nieprzyjaciela, lecz skierować się w stronę stolicy wroga i zmusić go do zawarcia pokoju. Podzielono więc armię na dwie grupy. Pierwsza została oddelegowana do zdobycia Krakowa i pomocy Węgrom, będącym przeciwnikiem Korony, a druga miała kierować się na Mazowsze do pomocy Krzyżakom. O ile na południu wykonano zadanie, zdobywając i łupiąc Kraków, o tyle koniec wojny zastał niedoświadczonego Haralda Povsena w Warszawie. Na wschodzie walki zakończyły się. Moskale na mocy pokoju w Połocku zatrzymali twierdze w Twerze, Rżewie i najważniejszą zdobycz - "Bramę na Zachód" - zamek w Smoleńsku. Na zakończenie działań wojennych złożyła się jeszcze śmierć Zygmunta I i wstąpienie na tron królowej Rychezy, która nie odziedziczyła Brandenburgii. Dania została zmuszona do zawarcia, i to jak najszybciej w miarę korzystnego pokoju. Za główny cel obrano jak najmocniejsze osłabienie Korony i Litwy. Zażądano oddania Czechom tzw. "Polskich Łużyc", a Węgrom Spiszu i województwa Zemplen.

Niestety zakończenie czteroletniej wojny było ostatnim radosnym wydarzeniem w Danii i Norwegii - 27. listopada 1513 zmarł książę Christian. Nowym dziedzicem został Filip von Hohenzollern.

Ze starć z przeciwnikami w ostatnich latach wyciągnięto odpowiednie wnioski: dezorganizację powodowały waśnie pomiędzy poszczególnymi generałami, brak było jednego głównodowodzącego, odczuwano brak artylerii, i zbyt duże różnice w uzbrojeniu i umundurowaniu oddziałów i małą ilość napływających uzupełnień. Pomimo jednej z największych flot na Starym Kontynencie skupiono się na gruntownej reformie armii, a także całego państwa. Zastraszył on Rigsrad, będący przeciwnikiem jakichkolwiek reform, tworząc swą radę głównie z wpływowych mieszczan, nadając przywileje duńskim kupcom, co rozwścieczyło szlachtę i Hanzę, która wypowiedziała Danii wojnę. W środkowej części Danii wybuchła rebelia, zmierzająca do detronizacji Fryderyka. Do północnoniemieckich miast przyłączyły się Utrecht i Magdeburg. Początkowo siły obrońców (Brunszwik, Geldria, Fryzja, Dania) odnosiły sukcesy, np. w Bitwie pod Hanowerem, gdzie wojska sojusznicze Danii pokonały Hanzę i Magdeburg.

Wojna przeniosła się na teren agresorów. Walka partyzancka, a także niezdyscyplinowane wojsko, które było w początku reform szybko topniało. Co gorsza, część szlachty norweskiej poparło przeciwników reform i ogłosili bunt. Fryderyk I przywrócił więc Sehesteda na utracone wcześniej stanowisko. Napastnicy ponownie przeszli do ofensywy. Pobili oni Duńczyków pod Luneburgiem 12 Października 1515. Z powodu braku nowych poborowych i powolnym wycofywaniem się sojuszników, zawarto biały pokój.

Po podpisaniu zawieszenia broni, kontynuowano reformy. Pokonanie buntowników wzmocniło pozycje króla, który przystąpił do centralizacji państwa. 3. listopada roku 1515 król wydał "Akt Unii", który ustalał, że dziedziczny władca Królestwa Danii jest z automatu królem Norwegii, jednak drugi kraj zachował szeroką autonomię w sprawach wewnętrznych. Wspólna była natomiast armia, flota, władca i polityka zagraniczna. Siły zbrojne zostały zreformowane na wzór niemiecki. Tworzyły je w głównej mierze oddziały najemnych landsknechtów, które zastąpiły średniowieczny system oparty o wasalne oddziały zaciężne. Sprowadzono także artylerię, której dotychczas brakowało w duńskiej armii.

1. marca 1516 zmarł generał Vilhelm Sehested. Zastąpił go Harald Povlsen.

4. kwietnia 1516. symbolicznie rozpoczęła się kolejna schizma w kościele katolickim. Była ona reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w Kościele Katolickim. Podwaliny pod wystąpienie w Rydze Marcina Lutra położyła działalność Jana Husa na początku XV wieku. Największą popularność protestanci zdobyli na północy Europy. W Danii głównym ośrodkiem reformacji była Norwegia, gdzie zaczął dominować Luteranizm, zaś Kalwinizm zyskał niemałą popularność wśród kopenhaskich kupców. Król próbował mediacji pomiędzy trzema grupami religijnymi, lecz nie przyniosło to skutku. Konflikt religijny doprowadził do destabilizacji państwa i wojny domowej na tle religijnym. Do norweskich lojalistów dołączyły oddziały innowiercze oraz szczecińscy mieszczanie.

W 1519. Fryderyk I von Hohenzollern odziedziczył Księstwo Brunszwiku po swoim krewnym - Antonie Ulryku. Relacje ze Szwecją, jak i Hanzą zostały jeszcze bardziej zaognione.

14. maja 1534 r. zmarł król Fryderyk. Na tron wstąpił jego młodszy syn Filip.

PZSW · 5 Sierpień 2014

Bellum parate, quoniam pace pati non potuistis
(1534-1548)

Po śmierci Fryderyka I na tron Królestwa Danii, Norwegii i księstwa Brunszwiku wstąpił jego pięćdziesięcioletni syn Filip. Zastał on kraj w fatalnej sytuacji. Poszczególne części Korony Duńskiej zaczęły sie buntować przeciwko kopenhaskim rządom. Kraj trwał w wieloletniej wojnie na tle religijnym - próby zażegnania sporów między protestantami, a katolikami podejmowane przez Fryderyka Hohenzollerna nie powiodły się. Jego następca spędziwszy większość swego żywota w Norwegii pod wpływem Hansa Larssona - wpływowego dworzanina norweskiego przeszedł na Luteranizm. Zyskał tym samym poparcie na północy. W Danii i pozostałych innowierczych (katolickich oraz kalwińskich) częściach królestwa poddani darzyli go mniejszą sympatią.

W przeciągu pierwszego miesiąca rządów zdołano uporać z buntem mieszczan ze Szczecina i okolic. Fryderyk von Prenzlau finansowany zapewne przez samego cesarza Maksymiliana Józefa I von Wittelsbacha, zginął podczas bitwy.

Przeciwnicy jaśnie nam panującego Filipa I wystąpili przeciwko swemu władcy wiele razy. Heretycy okazali się "utalentowanymi" strategami, bowiem buntowali się oni głównie w miejscach niedostępnych dla sił lojalnych królowi. Przez problemy z niedostatecznym limitem ładunku floty spowodowanym małą ilością statków nie wykorzystano przewagi liczebnej. Także tłumienie buntu w Oldenburgu omal nie zakończyło się porażką. Dzięki nienajlepszym, ładnie rzecz ujmując stosunkach z Ligą Hanzeatycką także trzeba było transportować regimenty drogą morską, co narażało oddziały na niepotrzebne i niepożądane straty, co odbiłoby się na zasobach siły ludzkiej. Na szczęście na pomoc przybyły oddziały Fryzyjskie i Hanowerskie. Johanna von Altenburga należycie osądzono i spalono na stosie razem z resztą spiskowców przeciwko władcy i wierze. Ponadto do Oldenburga sprowadzono duńskich osadników, którzy mieli zmniejszyć liczebność Niemców w tej prowincji.

16 lipca 1538 zakończyły się obrady Soboru w Julau. W uchwałach podczas niego wydanych odrzucono koncepcje protestanckie, wzmocniono autorytet papieża, zakazano kumulacji stanowisk kościelnych, w każdej diecezji miały istnieć seminaria duchowne. Już po soborze w 1540 ogłoszono reformę liturgii katolickiej, w 1545 obowiązujący tekst Pisma Świętego. Uchwały soborowe wprowadzano stopniowo w poszczególnych państwach. Dania odrzuciła idee kontrreformacji na rzecz wiary luterańskiej.

Za koniec konfliktu religijnego w Danii-Norwegii uważa się 1546 rok (dokładnie 12 stycznia), kiedy to król Filip I zezwolił na rozpowszechnianie Biblii przetłumaczonej na język duński przez kaznodzieję działającego w prowincji Halland. Tłumaczenie to pozwoliło na szybsze rozprzestrzenianie się nowej wiary, praca misjonarzy stała się efektywniejsza.

Na przełomie XV i XVI wieku przywędrowały z południa do Danii pogłoski, jakoby za Wielką Wodą nie było końca Świata, ale ogromne połacie lądu. W poprzednich dziesięcioleciach zorganizowanie tam wyprawy nie było możliwe, ludzi wątpiących w twierdzenie, iż Ziemia jest płaska uznawano za heretyków, lecz po zerwaniu z katolicyzmem i ograniczeniem wpływów Stolicy Piotrowej Filip I łaskawie postanowił sfinansować wyprawę Tobiasa Skarama na zachód. Dzięki inkorporacji norweskich posiadłości na Orkadach, Szetlandach i Islandii droga z Reykjaviku na nowe ziemie okazała się być "na oko" o 1/3 krótsza niż dystans dzielący Lizbonę z Karaibami. 2. stycznia 1535 roku wyprawa Skrama ujrzała na horyzoncie połacie lądu. Sześć miesięcy później wyruszyli tam pierwsi osadnicy, którzy 27. czerwca 1535 założyli osadę Vestbygden. Uzyskała ona status miasta niedługo później, bo 15. czerwca 1541. Ustanowienie pierwszego ośrodka miejskiego z portem na Grenlandii umożliwiło dalszą ekspansję na zachód i odkrycie wschodniego wybrzeża tzw. Winlandii. Założono tam kilka osad, w tym jedną kolonię karną na półwyspie Labrador, gdzie ściągano głównie wygnanych przeciwników religijnych.

Jednym z nowych problemów poza surowym klimatem okazała się ludność tubylcza, która od czasu do czasu najeżdżała duńskie osady. Największy atak Indian miał miejsce w prowincji Nordkysten, podczas którego poległo około dwustu najeźdźców. Liczne potyczki z tubylcami znacząco wpłynęły na politykę kolonizatorów, którzy bezwzględnie odpowiadali teraz na wszelkie formy agresji Indian.

Z racji puściejącego skarbca król Filip I nie mógł się angażować w długotrwałe konflikty, a co gorsza inwestować w rozwój kraju. Wypłaty dla kaznodziei nawracających katolików i kolonizatorów pochłaniały lwią część budżetu, a nawet powodowały deficyt w budżecie. W 1545 r. nastąpiła sekularyzacja państwa Kawalerów Mieczowych. Wielki mistrz Henryk III przyjał nauki Lutra i ogłosił się królem Prus. Niemal natychmiast posłuszeństwa odmówiło mu katolickie księstwo Kurlandii i Semigalii, rozpoczynając tzw. "Wojnę Trzyletnią". Do katolików dołączyli osłabienie po wojnach z Polską Krzyżacy i Arcybiskupstwo Rygi (ok. 10 000 żołnierzy). Prusacy dysponowali natomiast piętnastotysięczną armią oraz rezerwami finansowymi pozwalającymi na zaciąg najemników. Katolicy zostali pobici, a król Henryk III ekskomunikowany przez papieża Juliusza II.

Z Bożej łaski król Danii, Norwegii zmarł 15. lipca A.D 1548. W związku z faktem nieposiadanie męskiego potomka, jego następcą została jego córka Małgorzata.