Dzieje austrofaszyzmu

Dzieje austrofaszyzmu​

Prolog

​

Austria w kilkanaście lat po zakończeniu Wielkiej Wojny była cieniem samej siebie. Ten środkowoeuropejski, niegdyś liczący się w Europie kraj, stracił swoje polityczne i militarne znaczenie, a czujne zwycięskie mocarstwa pilnowały, aby Austria pozostawała jak najdłużej w takim stanie. Spadkobierczyni monarchii Habsburgów borykała się z surowymi warunkami pokojowego traktatu, światowym kryzysem gospodarczym oraz coraz bardziej agresywną hitlerowską polityką zagraniczną, której ostrze było wycelowane w Wiedeń. Austriacy, których państwo zostało okrojone terytorialnie, mieli dosyć takiego porządku całym sercem i duszą. Pragnęli zmian.

Czy ktokolwiek przypuszczał, że złotym środkiem okaże się polityka Dollfussa, której po śmierci wybitnego kanclerza głównym wykonawcą był Kurt von Schuschnigg? Czy współcześni im politycy zdawali sobie sprawę, jak wielki potencjał kryje się w austriackiej odmianie faszyzmu, która przez następne lata zajmowała czołowe miejsca w austriackim państwie? Czy światowi przewidywali, że Austria wkroczy na drogę szybkiego rozwoju, wiodącą ją wprost w ramiona kolejnej wojny światowej?

​

"Dzieje austrofaszyzmu" stanowią krótki i pobieżny przekrój historii jednego z największych precedensów europejskiej i światowej polityki. Zawierają opis ustroju politycznego Austrii po roku 1934, jej polityki zagranicznej, sytuacji wewnętrznej, dokonań militarnych i gospodarczych.

* * * ​

Oto początek mojego AARa Austrią, mam nadzieję, że się Wam spodoba. Proszę o konstruktywną krytykę i wszelkiego rodzaju uwagi

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Wczesne lata autokracji - sytuacja gospodarcza, militarna i polityczna​

Engelbert Dolfuss, przywódca wpływowej Partii Chrześcijańsko-Społecznej, został mianowany kanclerzem Austrii 20 maja 1932 roku. Absolutnie nikt nie przypuszczał, że polityk ten zapoczątkuje nową epokę w dziejach Austrii.

​

Kanclerz, a jednocześnie były minister ds. rolnictwa i lasów, stanął przed kilkoma zasadniczymi kwestiami. Po pierwsze, musiał rozwiązać coraz bardziej naglący problem ekstremistycznych ruchów, takich jak komuniści oraz naziści (działanie tych ostatnich sponsorował Berlin). Po drugie, oczekiwano od niego decyzji w sprawie zwalczania skutków kryzysu gospodarczego, który w niedługim czasie objął cały świat, a w samej Austrii spowodował znaczący spadek produkcji przemysłowej. Po trzecie, Dolfuss zastanawiał się, w jaki sposób obronić niezależność Austrii na arenie międzynarodowej, oraz w jaki sposób ma wyglądać jej przyszła polityka zagraniczna.

Wyzwania - duże, ale i zaplecze kanclerza nie było małe. Przede wszystkim mógł liczyć na pełne poparcie austriackiej chadecji, w tym najbardziej znaczącej Austriackiej Partii Chrześcijańsko-Społecznej. Głoszony przezeń program zapewnił szerokie wpływy wśród kleru i tradycyjnych konserwatywnych środowisk. Austriacka Partia Chrześcijańsko-Społeczna posłużyła w przyszłości jako zalążek ponadpartyjnego Frontu Ojczyźnianego, stworzonego we wrześniu 1933, który w założeniu miał być organizacją masową, zrzeszającą cały naród.

​

Ten element planu nigdy nie wszedł w życie - naród nie zjednoczył się środkami demokratycznymi i prawnymi, cel ten wymagał rozwiązań agresywnych, twardych i bezkompromisowych. Dolfuss i jego poplecznicy doprowadzili do rozpędzenia austriackiego parlamentu, a rząd w niedługim czasie rozwiązał paritę komunistyczną, austriacki odłam NSDAP, a nawet socjaldemokratyczną partię SDAPO. Posunięcia te wywołały niepokoje społeczne, między innymi robotniczy bunt, który zresztą został krwawo stłumiony. Sam kanclerz rządził za pomocą dekretów, a jego władza była bardzo duża.

Błędem byłoby jednak twierdzenie, że rząd kanclerza Dolfussa zaniedbał sprawy gospodarcze i robotnicze. Wręcz przeciwnie, w Austrii Dolfussa wprowadzono korporacjonizm, usiłowano godzić interesy pracodawców i pracobiorców, co zjednało zresztą władzom sympatię faszystowskich Włoch oraz Watykanu. Ponadto podjęto działania mające na celu likwidację bezrobocia, takie jak roboty publiczne przy budowie autostrad i fabryk. Duża część przemysłu ciężkiego uległa nacjonalizacji, tydzień pracy został skrócony, a gospodarka przeszła transformację na modłę faszystowską.

W latach 1932-1934 Austria porzuciła swoją tradycyjną, powojenną politykę zagraniczną. Wcześniejsze założenia polegały na jak najściślejszemu związaniu się z Niemcami. Niepowodzenia z roku 1929 (ukryty Anschluss) skłoniły Dolfussa do reorganizacji działań Austrii na arenie międzynarodowej. Kanclerz, zagorzały zwolennik niepodległości i suwerenności swojego kraju, szukał pomocy w ściślejszym wiązaniu się z Włochami Mussoliniego, taka polityka była zresztą kontynuowana przez wiele kolejnych lat.

​

25 lipca 1934 roku w odpowiedzi na represje wobec opozycji naziści zorganizowali pucz. Kanclerz został śmiertelnie raniony, a jego następcą został bliski współpracownik Dolfussa, Schuschnigg. Szybko dał poznać się jako sprawny organizator wykorzystujący swoje uprawnienia do maksimum, chłodno analizujący polityczną sytuację, wyciągający właściwe wnioski i reagujący w trybie natychmiastowym. Pierwszą decyzją było wszczęcie represji wobec NSDAP, autorzy puczu zostali skazani na karę śmierci. Szybko okazało się, że hitlerowskie Niemcy, tak długo jak ich ingerencja była tolerowana, porzuciły politykę współpracy, a odsłoniły oblicze agresywne i bezwzględne.

Austria w latach 1934-1936 otoczona była przez kordon nieprzyjaznych państw: Niemcy, Czechosłowację (ze względu na wciąż rozstrząsaną sprawę Niemców sudeckich), podejrzliwie nastawione Węgry i Jugosławię. Jedynym oparciem Austrii były Włochy, które w obliczu słabości militarnej kraju stanowiły podstawę do obrony niezależności państwa.

​

Austriacka gospodarka lizała rany i powoli wygrzebywała się z kryzysu. Tworzono nowe miejsca pracy, fabryki, a o prawa robotnicze dbały korporacje. Największe austriackie obroty handlowe przypadały na Turcję, Niemcy oraz Węgry, gospodarcze wpływy w Austrii miały także Włochy.

​

Tak urządzone państwo Schuschnigga wkraczało w kolejny etap rozwoju. Dyktator-kanclerz pozornie nie miał opozycji w kraju, sytuacja była stabilna, a bezpieczeństwo jego państwa gwarantowały Włochy. Nad Austrią zbierały się jednak czarne chmury, którym wszyscy Austriacy musieli stawić czoła.

* * *​

Dobra, od razu mówię, że od historycznych faktów mój AAR będzie odbiegał, na to rady nie ma I tak, gram na zwykłym HoI2, bez DD, bez patchów, bez Skiffów i nie mam zamiaru tego zmieniać. Tak mi jest po prostu najlepiej. Czekam na Wasze rady, sugestie i tego typu wypowiedzi

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Pierwsza połowa roku 1936, okres intensywnego rozwoju i aktywności na arenie międzynarodowej​

Kurt Schuschnigg, po pozornym uporządkowaniu spraw wewnętrznych Austrii, mógł poświęcić się całkowicie polityce zagranicznej - jego pozycja w kraju była niezagrożona i stabilna. Pole manewru ograniczone było jednak przez kilka czynników. Kanclerz musiał przede wszystkim brać pod uwagę postanowienia traktatu w Saint-Germain, który to ograniczał liczebność oraz jakość armii austriackiej, bez której państwo nie mogło być traktowane poważnie przez zagranicznych partnerów, a zwłaszcza przez Niemcy. Austria, otoczona kordonem nieprzyjaznych państw musiała postępować bardzo ostrożnie, gdyż każdy z jej sąsiadów gotów był zareagować w razie nagłego zagrożenia.

​

25 stycznia 1936 roku Austria zawarła umowę handlową z faszystowskimi Włochami. Zakładała ona sprzedaż broni pochodzącej z fabryk pod Wiedniem, Salzburgiem i Klagenfurtem zbrojącej się armii Mussoliniego. Minister spraw zagranicznych, Egon Berger-Waldenegg uzyskał także od Ciano, szefa dyplomacji włoskiej, obietnicę mówiącą o zmniejszeniu opłat celnych dla produktów sprowadzanych z Austrii. Kraj Schuschnigga zyskał nową możliwość jeżeli chodzi o politykę gospodarczą. Fakt ten szczególnie da się zaobserwować w późniejszym dynamicznym rozwoju austriackiej gospodarki.

8 lutego Berger-Waldenegg odbył spotkanie z prezydentem Benesem w Pradze. Rozmowa była dostępna jedynie dla nielicznych obserwatorów, wśród których był Helmut Schreiberg, jeden z tłumaczy szefa dyplomacji austriackiej. Dzięki jego zapiskom dowiadujemy się, jaki przebieg miało spotkanie.

Ani Benes, ani Schreiberg nie mogli jednak wiedzieć, co wydarzy się później. Pokusić się można o stwierdzenie, że Berger-Waldenegg nie wysunąłby koncepcji patronatu ambasady austriackiej i niemieckiej nad sudeckim stowarzyszeniem, gdyby nie miał wiedzy o planach kanclerza Schuschnigga. Musiał mieć pewność, że Austria jest na tyle silna i ma na tyle przekonujące argumenty, aby móc wywierać presję na rząd Czechosłowacji przez kilka następnych miesięcy. Taką pewność dało mu niewątpliwie przemówienie dyktatora Schuschnigga z 22 lutego 1936 roku. Na obywatelskim wiecu w Wiedniu mówił między innymi:

Reakcja innych państw była natychmiastowa. Prezydent Benes w liście otwartym do Rady Ligi Narodów nalegał na szybką interwencję i ukaranie Austrii, zaś minister spraw zagranicznych Węgier Kanya wstrzymał się od krytyki tylko dlatego, że jego kraj był w podobnej sytuacji. 26 lutego 1936 roku Rada Ligi Narodów jednogłośnie podjęła decyzję o wykluczeniu Austrii z tej organizacji w trybie natychmiastowym.

Wskaźniki wzrostu wojskowej produkcji przemysłowej Austrii, wzrostu liczebności armii i modernizacji podskoczyły w zastraszającym tempie. Włochy udzieliły na początku marca Schuschniggowi dużej pożyczki na korzystnych warunkach bez obawy, że zostaną potępione przez społeczność międzynarodową jako sprzyjające nastrojom militarystycznym w środkowej Europie. Prawie natychmiast rozpoczęto formowanie dwóch dywizji, powołując do armii między innymi świeżych rekrutów oraz doświadczonych, starszych żołnierzy, których wymogi postanowień traktatowych z wojska usunęły. Utworzono I Korpus Szturmowy, w Graz, którego dowództwo objął generał Gebauer. W jego skład weszły utworzona 3 kwietnia 8. Dywizja Piechoty i 28 czerwca 9. Dywizja Piechoty.

​

Decyzje dotyczące rozbudowy armii przyjęto w kraju dosyć entuzjastycznie. Idąc za ciosem, kanclerz Austrii zaprosił 16 kwietnia do Wiednia Ottona von Habsburg. Spędzili kilka godzin za zamkniętymi drzwiami, prowadząc rozmowy na tematy, o których do dzisiaj historiografia nie może nic napisać. Niemniej jednak sam fakt spotkania z członkiem obalonej dynastii upokorzył Wielką Brytanię i Francję.

Oba z tych krajów zresztą przestraszyły się możliwości, że sytuacja w tej części Europy wymknie się im spod kontroli. Postanowili pójść na częściowe ustępstwa, stąd też zgody na zabiegi Bergera i austriackich ambasadorów w tych krajach dotyczące umów handlowych. W zaleceniach Bergera i dyktatora znalazły się instrukcje, że należy dbać o różne źródła dostaw produktów dla Austrii, co nie zwiastowało najlepiej na przyszłość...

​

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Austriacki triumwirat​

Polityczna kariera Otto von Habsburga w roku 1936 nabierała rozpędu. Zaproszony przez Kurta Schuschnigga pretendent do korony austriackiej spotkał się z dyktatorem 16 kwietnia. Nie istnieją żadne zapiski dotyczące przebiegu rozmowy, posiadamy natomiast skąpe, ogólne informacje na temat przebiegu rozmowy. W czasie wywiadu dla jednej z francuskich stacji telewizyjnych w roku 2004 Otto powiedział:

Otto von Habsburg, fotografia z roku 1998, wykonana w Wiedniu​

Owszem, plan był, a Otto albo wcale o nim nie wiedział, albo nie chce zdradzić współczesnym historykom tak poufnych szczegółów. 24-letni, młody jeszcze członek obalonej dynastii Habsburgów, nie mógł przewidzieć, że na wiecu zorganizowanym 30 kwietnia zostanie przyjęty przez rozentuzjazmowany tłum owacyjnie. To także w kraju Schuschnigga było nie do pomyślenia - przecież jeszcze kilka lat temu o Habsburgach wyrażano się z największą pogardą. Tymczasem okazało się, że młodzieniec cieszy się sporym autorytetem, a jego apele wzywające do jedności wszystkich Austriaków w obliczu narastającego zewnętrznego zagrożenia oraz potrzeby umacniania "narodowych sił" zdobyły sporą popoularność.

Schuschnigg niewątpliwie napędzał machinę rehabilitacji Habsburgów. W wielu późniejszych wystąpieniach z roku 1936 wypowiadał się o Ottonie bardzo ciepło, podkreślał jak wielkie było dzieło jego rodziny w budowaniu potęgi Austrii. Dużą rolę w zapoczątkowanym przez dyktatora nowym spojrzeniu na historię odegrał Narodowy Instytut Historyczny, który stał się znany w całej Europie ze względu na swoje prohabsburskie nastawienie.

Bezpośrednim skutkiem tego rodzaju polityki historycznej było rozbudzenie pesudoimperialnych nastrojów, coraz więcej miejsca na arenie politycznej znajdowały osobistości z okresu monarchii austro-węgierskiej, takie jak generał Dankl von Kraśnik. Radiowe audycje tego generała, w których opowiadał o dziejach Wielkiej Wojny, były hitem tamtych lat. Sam Otto von Habsburg mianowany został Honorowym Działaczem Frontu Ojczyźnianego. Jeżeli mówimy o politycznych konsekwencjach "rehabilitacji Habsburgów", jak nazywa te wydarzenia dzisiejsza historiografia, utworzony został nowy, choć nieoficjalny ruch zwolenników unii Austrii z Węgrami. Minister spraw zagranicznych Berger oraz jeden z czołowych generałów armii, feldmarszałek Zehner, ostro wypowiadali się o admirale Horthy, który przecież odmówił restauracji monarchii na Węgrzech.

​

Rehabilitacja Habsburgów siłą rzeczy nie mogła przejść bez echa na Węgrzech. Admirał Horthy (będący przecież regentem Królestwa Węgier) oraz minister spraw zagranicznych Kanya zgodnie oświadczali, że nowa polityka Schuschnigga budzi ich zaniepokojenie. 26 października minister Berger oświadczył:

Nikt nie musi wspominać, że tego typu wypowiedź znacznie ochłodziła relacje austriacko-węgierskie. Kanya w odpowiedzi oświadczył, że "austriaccy przywódcy są bandą nieudolnych ludzi, którzy bawią się w politykę i w żadnym razie nie mogą być traktowani poważnie".

Na tego typu nastrojach swoją silną pozycję zbudował feldmarszałek Zehner. Głównodowodzący austriackiej armii zawsze był największym orędownikiem jej modernizacji i rozwoju liczebnego, a jego krytyczne opinie o armi węgierskiej jak i o admirale Horthym spowodowały, że główni zwolennicy orientacji antywęgierskiej właśnie w nim upatrywali swojego patrona. Od 16 kwietnia wśród takich ludzi znajdował się Schuschnigg i szef dyplomacji Berger. Polityka zagraniczna, nastawiona na konfrontacją z Kanyą i Horthym wymagała jednak, przynajmniej początkowo, pewnych pozorów.

​

18 września Zehner wystąpił do rządu z oficjalnym protestem przeciwko wizycie brytyjskich wojskowych, argumentując to "chęcią Zachodu do ingerencji w wewnętrzne sprawy Austrii". Schuschnigg w ostrych słowach potępił feldmarszałka i stwierdził, że wojskowy nie powinien angażować się tak bardzo w sprawy polityczne. Zagroził nawet dymisją, ale dzisiaj wiemy, że były to puste słowa.

W taki sposób dyktator Schuschnigg, Otto von Habsburg i feldmarszałek Zehner zawarli tajny pakt, swojego rodzaju triumwirat, który miał rządzić niepodzielnie Austrią przez wiele następnych lat. W perspektywie najbliższego okresu, doprowadził do wojny z Węgrami, która wybuchła 2 marca 1937 roku.

​

* * *

W następnym odcinku geneza, przebieg i skutki wojny austriacko-węgierskiej Proszę o oceny.

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Wojna z Węgrami​

Wojna austriacko-węgierska wybuchła 2 marca 1937 roku i wbrew pozorom wcale nie była przypadkowym konfliktem zbrojnym spowodowanym nadmiernymi emocjami po którejś ze stron. Nie, była to część idei Schuschnigga dotycząca odbudowy pozycji Austrii w regionie.

Po "rehabilitacji" Habsburgów na Węgrzech obudziły się głośne nastroje antyaustriackie. Nie tylko politycy, ale także społeczeństwo obawiało się powrotu znienawidzonej dynastii, choć jak na razie nie istniały żadne po temu przesłanki. Apogeum protestów miało miejsce wczesną zimą, w grudniu, kiedy zebrany tłum ruszył w kierunku ambasady austriackiej i ciężko ranił dwóch jej pracowników, którzy próbowali dostać się do budynku.

Wszyscy zdali sobie sprawę, że sprawy zaszły za daleko. Dwie ofiary zostały odwiedzone w szpitalu przez ministra Kanyę, przeproszono je i wypłacono im odszkodowanie, a szef dyplomacji polecił ambasadorowi Węgier w Wiedniu pisemnie przeposić rząd austriacki. Berger, szef austriackiego MSZ oświadczył jednak publicznie:

Podsycanie nastrojów nie pomogło w zażegnaniu konfliktu. Kanya odparł kanałami dyplomatycznymi, że tak poważne oskarżenia nie powinny być formułowane w sposób lekkomyślny, co Berger zignorował. Niemniej jednak, 3 stycznia z Budapesztu do Austrii powrócił ambasador. Austria od tej pory miała nie mieć formalnego przedstawicielstwa dyplomatycznego w stolicy Węgier.

Incydent dyplomatyczny pociągnął za sobą lawinę wydarzeń. Horthy oświadczył, iż negowany przez Austrię traktat w Saint-Germain przyznawał jej tzw. Burgenland, który prawnie powinien należeć do Węgier. Rząd węgierski zażądał zwrotu tego terytorium, a gdy spotkał się z ostrą odmową, wszczął agresywną kampanię przeciw Austrii. Organizowano wiece, a na jednym z nich, 17 stycznia 1937 roku pojawił się sam regent, atakując prezydenta Miklasa, Schuschnigga, ministra Bergera i Habsburga, który według szefa węgierskiego państwa, był przez nich wspierany.

Regent Horthy​

23 lutego doszło do incydentu, który był inspirowany przez feldmarszałka Zehnera. W Burgenlandzie pojawiła się grupka żołnierzy, którzy mimo węgierskiego umundurowania byli Austriakami. Oddział zaatakował lokalny oddział banku, sterroryzował ludność, po czym rozpłynął się w powietrzu. Schuschnigg oficjalnie oskarżył ich o przekroczenie granicy węgierskiej i jednocześnie wskazał winnego - miał nim być generał Nagy, współpracujący z Kanyą. Oczywiście było to wierutne kłamstwo, ale cel był doskonały - Liga Narodów wysłała swoich przedstawicieli do obu stolic, aby usiłowały dociec prawdy. Cała Europa skierowała swój wzrok na linię Wiedeń-Budapeszt.

24 lutego Budapeszt postawił swoją armię w stanie gotowości, co okazało się błędem fatalnym z skutkach. Zachód jeszcze podejrzliwiej zaczął podchodzić do poczynań Węgier i zażądał odwołania mobilizacji. Prośba pozostała bez odzewu, odpowiedzieli natomiast Austriacy, przygotowując swoje wojska.

28 lutego Wiedeń postawił swoje żądania w formie ultymatywnej: Budapeszt miał ukarać generała Nagy'ego, zrzec się praw do Burgenlandu oraz odwołać mobilizację i cofnąć oddziały wojskowe ze strefy przygranicznej. Do złudzenia przypominało to ultimatum Austro-Węgier dla Serbii w roku 1914, co słusznie zauważyło wielu zachodnich obserwatorów. Ultimatum pozostało bez odzewu.

Wojska austriackie, pod dowództwem generała Beyera i feldmarszałka Zehnera przekroczyły granicę węgierską 2 marca o godzinie 3.46. Bez trudu rozbiły w pył oddziały obrony granicznej, biorąc do niewoli 148 jeńców oraz zabijając i raniąc ponad dwukrotnie większą liczbę żołnierzy. O godzinie 12.32 dotarły do przedmieść Gyor, gdzie spotkały zaciętą obronę 6 węgierskich dywizji.

​

Walki skończyły się we wczesnych godzinach rannych następnego dnia. Armia węgierska nie została rozbita do reszty, ale zmuszono ją do wycofania się kosztem 2435 zabitych i 3011 rannych. Dodatkowo około 2000 żołnierzy dostało się do niewoli. Straty po stronie austriackiej wyniosły 1302 zabitych i prawie tyle samo rannych.

Doktryna austriacka zakładała wiele błyskawicznych uderzeń na wszystkich odcinkach frontu i w jak najktrótszym czasie opanowanie strategicznych, wyznaczonych punktów. Zgodnie z nią, już 6 marca o godzinie 11 generał Beyer uderzył w sile 4 dywizji na Budapeszt. Opór był równie krótki, jak w przypadku poprzedniego starcia, acz determinacja Węgrów spowodowała, że obie strony poniosły ciężkie straty. Garnizon budapesztański został wycięty w pień, a regularna armia wycofała się ze stolicy. Admirał Horthy odmówił opuszczenia Budapesztu i został natychmiast zatrzymany przez wkraczającą armię austriacką, zaś minister Kanya skierował się w stronę granicy jugosłowiańskiej.

Resztki oporu zostały stłumione 7 marca, kiedy austriacka kawaleria oficjalnie przejęła władzę w mieście.

​

W czasie, gdy Beyer trzymał regenta w areszcie domowym, trwały kolejne posunięcia armii austriackiej. Morale Węgrów po utracie stolicy zostało mocno podkopane. Opór w czasie obrony Pecs był raczej symboliczny. 13 marca feldmarszałek Zehner odniósł kolejne zwycięstwo.

Wcześniej toczyła się bitwa o Miskolice, ta również okazała się sukcesem Beyera. 10 marca do miasta triumfalnie wkroczyli Austriacy.

​

Ostatnim bastionem węgierskiego oporu okazał się Debrecen, jego obrona nie miała jednak żadnych szans powodzenia - resztki wojsk, wycofujących się w nieładzie, pozbawionych morale, nie mogły wygrać z doskonale zorganizowaną, podbudowaną zwycięstwami i postawą dowódców armią austriacką. Ostatni obrońcy złożyli broń 17 marca.

​

18 marca na wiecu Schuschnigg ogłosił "odrodzenie Austro-Węgier". Wypowiedź ta wywołała ogromną panikę na Zachodzie, spotkała się z niemieckimi protestami, przyjęli ją natomiast pozytywnie Włosi. Dyktator mówił:

19 marca prezydent Miklas zrezygnował z pełnienia swojej funkcji, a kilka godzin po tej decyzji Schuschnigg powierzył to stanowisko Ottonowi Habsburgowi.

21 marca w Wiedniu odbyła się koronacja. Na uroczystości zgromadził się około dwustutysięczny tłum, entuzjastycznie witając nowego Cesarza Austrii i Króla Węgier.

​

Oczywiście Schuschnigg się mylił - Węgrzy dalecy byli od entuzjazmu. Część armii, generał Nagy oraz Kanya przekroczyli granicę jugosłowiańską, gdzie podjęli się tworzenia rządu węgierskiego na wychodźstwie.

* * *

W następnym odcinku opiszę nowy system ustrojowy i polityczny Austo-Węgier. Mam nadzieję, że AAR się Wam podoba i czekam na komentarze!

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Europa staje na głowie

​

Podbój Węgier zapoczątkował zmiany ustrojowe w nowopowstałym państwie. Od 19 do 21 marca 1937 roku urząd prezydenta Republiki Austrii pełnił Otton von Habsburg. Dekretem prezydenta z 20 marca powołano Najwyższą Radę Państwową, w skład której wszedł prezydent, kanclerz Schuschnigg, minister spraw wewnętrznych, metropolita wiedeński oraz feldmarszałek Zehner. Pierwsze obrady otworzył generał Dankl von Kraśnik. Niestety, odbywały się one za zamkniętymi drzwiami, brak jest więc relacji co do przebiegu rozmów. Historycy mogą jedynie spekulować, co ustalono.

21 marca zlikwidowano urząd prezydenta Republiki Austrii, przeprowadzając koronację Ottona von Habsburg. Ten krok był prawdziwym szokiem dla zachodnich mocarstw, które nie spodziewały się powrotu Habsburgów na tron, ludność austriacka powitała jednak monarchę entuzjastycznie. Na uroczystości zgromadziło się 200 tysięcy ludzi, a kolejne 3,5 miliona wyłuchiwało radiowej relacji. Koronację swoją obecnością uświetnił król Włoch Wiktor Emanuel, król Albanii Zog, Benito Mussolini oraz Ciano, włoski minister spraw zagranicznych. III Rzeszę reprezentował Heinrich Himmler, Szwecję książę Gustaw Adolf, Polskę wiceminister Szembek, przybyli także liczni ambasadorowie. Udziału w uroczystości odmówili reprezentanci Czechosłowacji, Jugosławii oraz Francji.

Otto von Habsburg został mianowany Cesarzem Austrii oraz Królem Węgier, co wzbudziło liczne protesty, zwłaszcza ze strony ambasady francuskiej. Opinia międzynarodowa była oburzona oficjalnym narzuceniem zwierzchnictwa narodowi węgierskiemu. Nowy monarcha przemawiał:

Słowa te powitano aplauzem.

30 marca Najwyższa Rada Państwowa uchwaliła nową konstytucję. Zakładała ona między innymi utworzenie monarchii Austro-Węgierskiej, zgodnie z zapowiedziami Schuschnigga. Na jej czele miał stać monarcha z dynastii Habsburgów, który posiadał pewne uprawnienia w polityce krajowej i zagranicznej. Mógł między innymi przyjmować od rządu coroczny raport na temat jego działalności, miał prawo wygłaszać orędzie do narodu, inicjatywy ustawodawczej, zgłoszenia wątpliwości co do uchwał i rozporządzeń rządu. W sytuacjach wyjątkowych mógł wprowadzać stan wojenny na terenie całego państwa lub jego części, mógł także wpływać na powoływanie ambasadorów.

W odróżnieniu od poprzednich Austro-Węgier, nowe przybrały formę konfederacji. Miały powstać dwa rządy, wiedeński i budapesztański, żaden z nich nie miał jednak wpływu na politykę zagraniczną mimo sporych uprawnień wewnątrzkrajowych. Politykę zagraniczną kształtować miał cesarz oraz powoływany przez niego na wniosek austriackiego kanclerza minister spraw zagranicznych.

​

W kwietniu powołano rząd węgierski. Ku zdumieniu wszystkich, na jego czele stanął admirał Horthy, piastując funkcję premiera. W pierwszych dniach tego miesiąca odbył szereg długich rozmów z Schuschniggiem, te jednak także odbywały się za zamkniętymi drzwiami. Prawdą jest jednak, że obaj politycy osiągnęli kompromis - Horthy wynegocjował sporą niezależność swojego kraju w ramach konfederacji, odtworzenie armii, a w polityce międzynarodowej miano także uwzględnić węgierskie roszczenia. Austria uzyskała potwierdzenie zwierzchnictwa Habsburgów nad Węgrami, deklarację o współpracy a także wyrzeczeniu się prób prowadzenia niezależnej polityki zagranicznej. Przebywający w Belgradzie Kanya, tworzący węgierski rząd na emigracji, nie przyjął tych decyzji, korzystając z jugosłowiańskiego poparcia. Nie zważał na fakt, iż Belgrad leżał jedynie kilkadziesiąt kilometrów od austro-węgierskiej granicy...

Fakt podboju Węgier wywrócił sytuację w Europie do góry nogami. Było to odrzucenie postanowień pokojowych kończących I wojnę światową i obalenie istniejącego porządku. Wielka Brytania podchodziła do Austro-Węgier z respektem, zdając sobie sprawę, że nie ma wielkich możliwości walki z nową sytuacją, natomiast Francuzi przyjęli inną taktykę. Przestraszeni możliwością obalenia ładu wersalskiego, naprędce zaczęli montować koalicję, reanimując system Małej Ententy. Jugosławia, wspierająca węgierski rząd na emigracji, oraz Czechosłowacja, zacięty przeciwnik Austrii, wydawały się być naturalnymi sprzymierzeńcami.

Włochom powstanie Austro-Węgier było na rękę. Rzym, jako jeden z faszystowskich ośrodków ideologicznych, zmuszony był prowadzić rywalizację z Berlinem, a w Europie Środkowej zderzały się wpływy obu państw. Dualistyczna monarchia mogła stanowić swojego rodzaju zaporę przed Niemcami, a politycy austriaccy w planach włoskich mieli stanowić szanowanych sojuszników. Stąd też starania obu państw o zacieśnienie stosunków. Włochy pośredniczyły także w rozmowach austriackich z Wielką Brytanią.

​

W tym zamieszaniu niewielu zdawało sprawę z cały czas rosnącej i modernizującej się armii austriackiej. W roku 1935 wynosiła ona 43 tysiące żołnierzy, natomiast stan na sierpień 1937 roku mówił już o 146 tysiącach, przy czym nie uwzględniał odtwarzanej armii węgierskiej. Były to liczby imponujące.

​

* * *

Czekam na Wasze komentarze! Flagi niesetety jeszcze nie udało mi się zmienić, obiecuję jednak, że stanie się to w najbliższym czasie

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Wyścig po Sudetenland

​

Pretensje do kraju Niemców Sudeckich zgłaszały dwa kraje - III Rzesza i Austria. Wspólna inicjatywa na rzecz niemieckiego stowarzyszenia pod patronatem obu ambasad legła w gruzach, spotykając się z ostrym sprzeciwem prezydenta Benesa. Plany oderwania od Czechosłowacji Sudetenlandu zostały zawieszone na czas nieokreślony.

Sytuacja zmieniła się w roku 1937, po odtworzeniu Austro-Węgier. Horthy, premier Królestwa Węgier, zdołał uzyskać od Schuschnigga deklarację o uwzględnieniu węgierskich żądań dotyczących Słowacji oraz Rusi Zakarpackiej. Od tej pory Berger i cała austro-węgierska polityka zagraniczna uzyskała jeszcze jeden poważny argument, którego ostrze było wymierzone bardzo wyraźnie w Pragę.

Polityka cechująca przełom roku 1937 i 1938 opierała się na rozbijaniu więzi łączących Bratysławę i Pragę. Nadziei upatrywano w działalności grupy słowackich polityków, między innymi księdza Tiso oraz Sidora, kontynuatorów polityki księdza Hlinki, o wyraźnej propolskiej orientacji. Dążyli oni do niepodległości, a dzięki wsparciu Warszawy i ministra Becka, zdołali uzyskać dużą popularność w swoim kraju. Beck nie miał jednak najmniejszego zamiaru współpracować z Austro-Węgrami, gdyż Warszawa chciała przekuć swoje wsparcie na wyraźne korzyści materialne - zależność państwa słowackiego od siebie, co stało w opozycji do zapędów węgierskich. Niemniej jednak Berger zdawał sobie sprawę, że na tym etapie należy pozwolić Polsce działać.

Sudetenland przed rokiem 1918 znajdował się w granicach monarchii Habsburgów - nic więc dziwnego, że to właśnie żądania Austro-Węgier miały większe podstawy niż żądania III Rzeszy. Hitler pisał nawet:

Adolf Hitler lepiej niż ktokolwiek inny uzmysławiał sobie, że Habsburgowie i Schuschnigg stanowią przeszkodę w idei budowy "Wielkich Niemiec", nie będą też mieli zamiaru oddawać Sudetenlandu wielkiemu sąsiadowi. Nie można było liczyć na ich wsparcie i pomoc w kwestiach terytorialnych, toteż naziści postanowili wszcząć działanie przeciwko Austrii.

​

W grudniu 1937 roku Włochy, Niemcy i Japonia podpisały tzw. Pakt Antykominternowski. Na razie nie utworzyli stałego sojuszu militarnego, tworzyli jednak pewną oś, o którą miała opierać się ich polityka zagraniczna. Zwłaszcza związek Niemiec z Mussolinim stanowił obawę w Wiedniu, gdyż politycy nie byli pewni stanowiska Rzymu w sprawach obrony niezależności Austrii.

W styczniu 1938 Adolf Hitler wykonał pozornie przyjazny krok. Na przemówieniu w Monachium ogłosił, iż od tej pory Niemcy obiecują, iż granice Austro-Węgier pozostaną nienaruszone, a kraj będzie mógł rozwijać się w spokoju i w pełnej przyjaźni z III Rzeszą.

​

W związku z ociepleniem stosunków między dwoma krajami 8 lutego do Wiednia przybył Adolf Hitler we własnej osobie. Witano go bardzo gorąco, on sam po zejściu na płytę lotniska ucałował swoją rodzinną ziemię, na obradach jednak odrzucił swoją maskę. Mówił:

Schuschnigg, Berger i cesarz ostro zaprotestowali, Hitler jednak, będąc w amoku, ciągnął swoją tyradę, nie dając nikomu dojść do głosu. Gdy jednak Otto von Habsburg opuścił salę konferencyjną, dając upust swojemu niezadowoleniu, Fuhrer zamilkł, ze zdumieniem słuchając stanowczej wypowiedzi dyktatora Schuschnigga.

Oburzony Hitler powrócił do Berlina, ale pomysł nie umarł śmiercią naturalną. Ribbentrop oraz ambasador niemiecki w Wiedniu cały czas wysyłali do stolicy Austro-Węgier noty, a to potępiające nieprzejednaną postawę polityków, a to namawiające do współpracy i obiecujące liczne korzyści, za każdym razem Wiedeń jednak stanowczo odmawiał.

2 marca w Salzburgu zwolennicy unii z Niemcami zorganizowali protest. 2 tysiące manifestujących zostało rozproszonych przez policję, przywódców aresztowano, ale stało się to powodem, dla którego Hitler oficjalnie potępił rząd monarchii Austro-Węgierskiej.

Schuschnigg w tym momencie uzmysłowił sobie, że sprawy zaszły za daleko. Aby nie dopuścić do zbrojnego zajęcia Austrii zdecydował się na pewne ustępstwa. Nie miał oczywiście zamiaru spełniać żądań Hitlera w pełnym ich brzmieniu, postanowił jednak, że wysunie propozycję ograniczonego sojuszu. 16 marca 1938 roku w Wiedniu Ribbentrop i Berger podpisali tzw. Pakt Wiedeński.

​

W dziejach Austrii rozpoczął się czas sojuszu z Niemcami, który potrwać miał przez następnych kilka miesięcy.

* * *

I jak? Wiem, że w czasie zawierania sojuszu zmienili mi się ministrowie, mam jednak zamiar ustawić w plikach wszystko tak, jak było

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Nierówni sojusznicy​

Od samego początku sojuszu austriacko-niemieckiego obie strony zdawały sobie sprawę, że nie będą partnerami na równych prawach. Po pierwsze, traktat był niejako ceną jaką należało zapłacić za uniknięcie wchłonięcia Austrii przez Niemcy. Wiązał się też z dużymi wyrzeczeniami, ponieważ obie strony dążyły do aneksji Sudetenlandu, a w konflikcie mógł zwyciężyć jedynie silniejszy. Po drugie, siła militarna i gospodarcza Niemiec była tak wielka, że Austro-Węgry, chcąc-nie chcąc musiały pogodzić się z tym, że miały być "tymi drugimi".

Ani Schuschnigg, ani Berger-Waldenegg nie traktowali sojuszu poważnie. W rozmowie z 7 kwietnia 1938 minister spraw zagranicznych Austro-Węgier mówił (poniższe wyznanie pochodzi z pamiętnika sekretarki szefa dyplomacji, która skrzętnie zanotowała wszystkie szczegóły):

Oczywiście wszystkie uwagi ministra były trafne. Keitel 3 i 6 kwietnia zażądał obecności niemieckich oficerów przy obradach sztabu generalnego, przy czym o ile pierwsze żądanie utrzymane było w tonie przyjaznym, drugie zupełnie się od niego różniło. Były to prośby o tyle bezczelne, że budziły potworną irytację w feldmarszałku Zehnerze. Co więcej, zirytowani byli także Niemcy, dla których odmowa Austriaków i Węgrów stanowiła powód ogromnego zdumienia.

Naczelnym "zirytowanym" był oczywiście Wódz, Adolf Hitler. 22 kwietnia 1938 roku polecił Ribbentropowi opracowanie żądania w kierunku strony austriackiej, zgodnie z którym Austriacy mieli zagwarantować bezpieczeństwo gospodarczych interesów niemieckich na terenie swojego terytorium, zezwolić zakładom Kruppa na przejęcie kilku ważnych fabryk zbrojeniowych niedaleko Salzburga oraz powołanie komisji sprawującej kontrolę nad finansami Wiednia. Takie żądanie ambasador Rzeszy przedstawił 28 kwietnia. Wiadomość poruszyła opinię publiczną i już nazajutrz odbyły się masowe, wielotysięczne protesty przed niemiecką ambasadą, a Schuschnigg oświadczył, iż prośby niemieckiej nie ma zamiaru spełniać.

Austro-węgierska polityka zagraniczna oscylowała wokół osi Londyn-Berlin-Warszawa. Schuschnigg uzmysławiał sobie, że tak długo jak pozostaje w uzależnieniu od Niemiec nie ma szans na pojedynek o Sudetenland, ale związek z Berlinem traktował tylko jako środek dorywczy. W momencie, gdy Austro-Węgry podjęłyby rękawicę, porzuciły współpracę z Hitlerem i zawalczyłyby o terytoria sudeckie, ważne byłoby poparcie Wielkiej Brytanii i Polski. Dyktator dysponował już cichym wsparciem Ciano, toteż nie martwił się negatywnym stanowiskiem włoskim. Niemniej jednak, korzystał z różnego rodzaju okazji jak mógł, zawierając przez Bergera z rządem niemieckim bardzo korzystne umowy.

​

Rosnąca presja ze strony Berlina przełożyła się na bardzo negatywny stosunek Austriaków i Węgrów do związku militarnego z Niemcami. Prasa wiedeńska i budapesztańska bardzo krytycznie oceniała ten krok, a tytuł jednego z artykułów brzmiał: "Czy Schuschnigg zwariował?". Kanclerz ponosił więc z tego tytułu straty jeżeli chodzi o poparcie dla swojego gabinetu, a sojusz zaczynał być coraz bardziej uciążliwy.

W maju 1938 roku Ribentropp poruszył sprawę Sudetenladu. W nieoficjalnym spotkaniu w Monachium, w rozmowie ze swoim gościem Bergerem wysunął propozycję: oba państwa mogą połączyć swoje wysiłki w walce dyplomatycznej z Pragą. Strefa wpływów miała przedstawiać się następująco - Berlin miał otrzymać Sudetenland w całości, Węgrom natomiast przekazanoby Ruś Zakarpacką oraz południowy pas słowacki. Berger-Waldenegg oświadczył, że nie może przystać na taki podział nabytków terytorialnych, gdyż jego kraj również zgłaszał pretensje do Sudetów zamieszkanych przez ludność niemieckojęzyczną, kiedyś pozostającą w granicach Austro-Węgier, ponadto Wiedeń zainteresowany jest całą Słowacją, jedyne ustępstwo jakie może poczynić, to nadanie Słowakom autonomii w ramach Austro-Węgier. Podkreślił historyczną przynależność państwową ludności zamieszkującej te tereny, a tym samym przekreślił plany współpracy. Niemiecki minister wrócił rozwścieczony do Berlina, przekazując Fuhrerowi informację, że nie mogą liczyć na poparcie Wiednia w rozbiorze Czechosłowacji.

Berlin i poirytowany do granic możliwości Adolf Hitler zdecydowali się na złośliwość wobec Austro-Węgier. 13 czerwca 1938 roku odbyło się w Berlinie spotkanie Hitler-Tiso. Tiso był przywódcą słowackiego stronnictwa niepodległościowego. Na wspólnej konferencji obaj polityce wspólnie zadeklarowali gotowość wspólnego działania na rzecz utworzenia niepodległej Słowacji.

​

Hitler postawił Austriaków tym sposobem przed kilkoma faktami: po pierwsze, Berlin zrezygnował ze współpracy z Wiedniem na tym polu, miał działać na własną rękę. Po drugie, węgierskie roszczenia co do Słowacji zostały zdecydowanie przekreślone. Austro-Węgry zostały oszukane i to stało się bezpośrednim powodem, dla którego monarchia 24 lipca opuściła sojusz z Niemcami.

​

Schuschnigg, Berger-Waldenegg i Habsburg zdali sobie sprawę, że należy działać szybko. Niemcy spieszyli się z zagarnięciem terytoriów, a należało ich uprzedzić. Kanclerz wydał Zehnerowi polecenie przygotowania inwazji na Czechosłowację, ale przedtem należało dokończyć jeszcze jedno ważne dzieło, sfinalizować inną umowę.

* * *

Koniec odcinka.

Minął miesiąc od ostatniego postu , więc temat wyczyściłem i zamykam. Jeżeli chcesz kontynuowac Aar-a to pisz do któregokolwiek z moderatorów działu. Pozdrawiam.
M.

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Rozbiór Czechosłowacji​

Po niemieckiej zdradzie na terenie całych Austro-Węgier wzmożono przygotowania wojskowe. Feldmarszałek Zehner postawił armię w stan gotowości, pod broń powoływano także rezerwistów. W opinii Schuschnigga należało uprzedzić spodziewaną niemiecką interwencję w Kraju Sudeckim.

Mimo zdeterminowania kół rządzących w Wiedniu panowało ogromne napięcie. Chociaż kanclerz Schuschnigg podjął już decyzję o ataku na Czechosłowację, istniało kilka znaków zapytania. Po pierwsze, system Małej Ententy mógł doprowadzić do ingerencji Rumunii oraz Jugosławii; po drugie, bardzo niepewna była reakcja Niemiec, Francji oraz Polski - wszystkie kraje upatrywały w Czechosłowacji swoich interesów i na pewno nie miały zamiaru z nich rezygnować; po trzecie, nikt w Wiedniu nie mógł w stu procentach polegać na premierze Horthym, który z całą pewnością nie zapomniał węgierskiego upokorzenia i mógł sprzeciwić się woli Austriaków.

Oczywiście prawie natychmiast podjęto środki zaradcze. Schuschnigg, po serii rozmów ze strzałokrzyżowcami, węgierskimi faszystami, oraz z samym cesarzem doprowadził do zmiany w budapesztańskim rządzie. Wicepremierem mianowany został Szalasi, przywódca najradykalniejszego odłamu partii. Miał on zadbać o właściwe wzmocnienie orientacji prowojennej na Węgrzech, dostał też zgodę na rozpisanie nowych wyborów do krajowego parlamentu, co z kolei dawało szansę na wzmocnienie jego ugrupowania. W zamian za nominację podporządkował swój ruch kanclerzowi, obiecał także wierność cesarzowi oraz Austrii.

​

Ostrze polityki zagranicznej wymierzono w system Małej Ententy. Zabiegi Bergera-Waldenegga w Rzymie spowodowały, że Ciano wywarł nacisk na Belgrad. Rząd Stojadinovića od samego początku istnienia zabiegał o przychylność włoskich faszystów, a jego polityka zagraniczna była im ściśle podporządkowana, dlatego też premier zadeklarował powstrzymanie się od jakiejkolwiek reakcji na wypadek nowego konfliktu w Europie Środkowej, niezależnie od wcześniejszych zobowiązań. W ten sposób rozpadła się Mała Ententa: pozbawiona wsparcia Rumunia w przyszłości miała powstrzymać się od jakiejkolwiek pomocy upadającemu państwu.

Żadne działania nie mogły oczywiście zmienić nastawienia Warszawy, Berlina oraz Paryża - w ich interesie leżało przynajmniej czasowe podtrzymanie istnienia Czechosłowacji. Schuschnigg postanowił jedynie polegać na antagonizmach między Francją a Niemcami, oraz na niechęci Polski do Czechów, w nadziei, że te animozje skutecznie zablokują możliwości sprzeciwu wobec inwazji austro-węgierskiej.

Wojna, inaczej niż w przypadku ataku na Węgry, wybuchła bez powodu. Armie austriackie i węgierskie po prostu przekroczyły granicę czechosłowacką 3 sierpnia 1938 roku we wczesnych godzinach rannych. Przewaga najeźdźców wbrew pozorom nie była taka wielka - liczba powołanych pod broń żołnierzy po obu stronach była porównywalna, ponadto Czechosłowacja dysponowała większą ilością broni ciężkiej, pancernej oraz lotnictwa, którego Austro-Węgry nie posiadały wcale. Dużą rolę odgrywały także fortyfikacje w Sudetenlandzie, który mogły przedłużać opór o wiele tygodni.

​

Zgodnie z doktryną austriacką, wojska miały uderzyć w kilka starannie wyznaczonych miejsc w taki sposób, aby spowodować chaos w państwie, sparaliżować komunikację, a tym samym udaremnić skuteczną obronę. Bratysława, Koszyce oraz Banska Bystrica zostały zbombardowane przez artylerię, a następnie zaatakowane przez siły lądowe. Opór trwał zaskakująco krótko, nawet mimo włączenia się do walki czechosłowackich czołgów. Banska Bystrica i Koszyce upadły w ciągu kilku godzin, zaś najdłużej, bo przez 12 godzin, bronił stolicy Słowacji generał Syrovy. W końcu i on musiał ulec, oddając pole wrogom.

​

Gdy oddziały generała Gebauera wkraczały do Bratysławy, członkowie partii ludackiej przystąpili do formowania narodowego rządu. Ksiądz Tiso, który uciekł przed inwazją, został postawiony przed faktem dokonanym: politycy jego ugrupowania, w tym Sidor, jeden z najbliższych współpracowników jego i księdza Hlinki, utworzyli ośrodek władzy, w pełni sprzyjający Wiedniowi, podczas gdy on sam planował związać się z Berlinem. Niektóre źródła historyczne podają, że Tiso 3 sierpnia bliski był popełnienia samobójstwa.

Upadek Koszyc spowodował, że Ruś Podkarpacka została całkowicie odcięta od reszty Czechosłowacji. Wołoszyn, ukraiński separatysta i polityk natychmiast wykorzystał sytuację, ogłaszając niepodległość Karpato-Ukrainy. Wezwał obie dywizje czechosłowackie znajdujące się na terenie tej prowincji do posłuszeństwa, ogłosił upadek rządu w Pradze, a także wysłał wiadomość do generała Kubeny, odpowiadającego za ten odcinek frontu, z prośbą o wstrzymanie działań zbrojnych. Kubena stanowczo odmówił, skazując tym samym maleńką republikę na zagładę. Atak na Chust, nieformalną stolicę Karpato-Ukrainy, nastąpił 12 sierpnia.

​

Opinia Wołoszyna daleka była od prawdy: rząd w Pradze nieprzerwanie istniał i kontynuował opór, chociaż ten, w obliczu bardzo skutecznej ofensywy austriackiej, zaczynał wydawać się pozbawiony sensu. 8 sierpnia upadła Zilina, na skutek czego cała Słowacja dostała się pod kontrolę Austriaków i ludaków. Ci ostatni na okupowanych terenach tworzyli samorządowe strukruty, na które okupanci wyrazili zgodę.

​

W niecały tydzień połowa Czechosłowacji dostała się pod kontrolę wroga, ale nie był to jeszcze koniec. Austriacy i Węgrzy wkroczyli na tereny Moraw, atakując 13 sierpnia Brno, 17 Ostrawę. Wygrali także bitwę z resztkami sił Syrovego pod Kutną Horą. Czesi cały czas byli w odwrocie, ponosząc o wiele większe straty od nacierających armii austro-węgierskich.

​

Ostatnią bitwą tej wojny biła bitwa pod Pragą, która rozpoczęła się 1 września. Mimo, iż rzucono do walki wszystkie rezerwy, nie zdołano obronić miasta. Stolica Czechosłowacji po kilku godzinach oporu uległa Austriakom.

​

Prezydent Benes oraz premier Hodża ewakuowali się do Usti, w pobliże granicy niemieckiej. Dalsza walka nie miała już sensu: mimo wycofania się w tereny ufortyfikowane większość kraju zajął już przeciwnik, a rezerwy były wyczerpane. 2 września feldmarszałek Zehner przedstawił Syrovemu warunki kapitulacji, które ten przyjął.

Zrezygnowana Czechosłowacja spełniała wszystkie żądania austro-węgierskie. Ruś Podkarpacka miała zostać anektowana przez Węgry, Słowacji, którą czekał podobny los, zagwarantowano autonomię, ponadto oddano wszelkie terytoria zamieszkiwane w większości przez ludność niemieckojęzyczną Austrii. Niesprawiedliwość ostatniej z tych decyzji polegała na tym, że oparto się na spisie ludności z roku 1910, kiedy stosunek między różnymi narodowościami był całkiem inny niż w owym czasie. Pozwolono Benesowi pozostać na stanowisku prezydenta, ale wymuszono na rządzie dostęp militarny do wszystkich pozostałych ziem czeskich.

​

Radość w Budapeszcie nie miała granic. Wydawało się, że zniknęły wszystkie animozje Węgrów żywione w stosunku do Austriaków. Spełnienie rewizjonistycznych marzeń bardzo pozytywnie wpłynęło na stosunek tego narodu do związku z Wiedniem. Wicepremier Szalasi zapowiedział dalsze zacieśnianie stosunków oraz zadeklarował "wieczystą przyjaźń".

Reakcje międzynarodowe były bardzo ostre. Wiedeń opuścili posłowie Polski, Niemiec, Rumunii oraz Wielkiej Brytanii, na znak protestu przeciwko inwazji. Hitler, rozwścieczony do granic możliwości, zapowiedział wyciągnięcie ostrych konsekwencji, chociaż na razie była to tylko czcza pogróżka - Francja, zaniepokojona możliwością wybuchu wojny austriacko-niemieckiej, mimo potępiania inwazji na Czechosłowację, opowiedziała się murem za Wiedniem. Stanowisko Paryża częściowo złagodziło także reakcję Londynu.

Rumunia, chcąc zrealizować zobowiązania sojusznicze wobec Pragi, zwróciła się do Belgradu z prośbą o wspólną akcję wojskową przeciwko Austro-Węgrom. Gdy Jugosławia udzieliła negatywnej odpowiedzi, Bukareszt porzucił ten plan.

Sytuacja Czech była opłakana. 75% kraju włączono do Austro-Węgier, a terytoria, które przy Pradze pozostały, mimo, że były wartościowe gospodarczo, były całkowicie uzależnione od Wiednia. Czechy zostały otoczone ze wszystkich stron ziemiami austriackimi.

* * *
To be continued... ;P​

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Jesień 1938 - przegląd strategiczny

​

Sytuacja w środkowej Europie w latach 1936-1938 uległa bardzo dużym zmianom. Austriacy, realizując program kanclerza Schuschnigga zdołali podbić dwa kraje, odnowić związek państwowy z Węgrami, przywrócić monarchię na czele z Ottonem Habsburgiem, obronić swój kraj przed zapędami niemieckimi, a także całkowicie obalić postanowienia traktatów w Trianon i Saint-Germain. Gwałtownej rozbudowie uległy siły zbrojne, zdynamizowała się polityka zagraniczna pod kierownictwem Bergera-Waldenegga, zrealizowane w dużej mierze zostały rewizjonistyczne programy Węgrów oraz Austriaków.

Oczywiście zmiany te odbyły się ogromnym kosztem. Przede wszystkim, Wiedeń był bardzo negatywnie postrzegany na arenie międzynarodowej. Wielka Brytania i Francja, które w ogóle dopuściły do zajęcia Węgier i Czechosłowacji w obawie przed Niemcami, były zdeterminowane, aby nie dopuścić do dalszych agresji, chociaż traktowały także Austro-Węgry jako państwo buforowe, ograniczające wpływy Berlina, a sam Wiedeń jako rywalizujący z Włochami i Niemcami faszystowski ośrodek ideologiczny. Polska, pozostająca w świetnych stosunkach z Węgrami, a także oplatająca siecią wpływów politykę wewnętrzną Słowacji, była wściekła, tracąc tak cennych potencjalnych sojuszników - rola Warszawy znacząco spadła, a Sidor, niegdyś przywódca kół polonofilskich w słowackiej partii ludackiej, stanął na czele proaustriackiego autonomicznego rządu swojego kraju. Rumunia, która została oszukana przez Jugosławię, obawiała się, że kolejnym celem rewizjonistów z Wiednia i Budapesztu stanie się Siedmiogród, prowadziła zatem intensywne przygotowania wojenne. Wściekłe koła rządzące Niemcami miały żal do siebie o to, że dały się ubiec w inwazji na Czechosłowację, obawiały się jednak radykalnych kroków, które mogłyby zmusić Francję do interwencji, co wiązałoby się z wojną prowadzoną na dwa fronty.

Jedynym pozytywnie nastawionym do Austro-Węgier mocarstwem były Włochy. To właśnie na osi Wiedeń-Rzym koncentrowała się polityka zagraniczna obu krajów. Układała się ona tak pomyślnie, że 14 października 1938 roku, na szczycie w Bolonii, ministrowie Berger-Waldenegg oraz Ciano zapoczątkowali działalność Inicjatywy Śródziemnomorskiej. W tekście porozumienia, który zapoczątkował jej działalność znalazły się następujące postanowienia:

​

Układ o powołaniu Inicjatywy Śródziemnomorskiej wchodził w życie z momentem jego podpisania przez obu ministrów, a zatem nie wymagał ratyfikacji. Nie był to sojusz wojskowy, lecz dopiero jego zalążek. Najważniejszy jednak był protokół dodatkowy, który dołączono do układu:

Nie trzeba komentować sensacyjności tego protokołu.

* * *

​

Podział polityczny konfederacji austro-węgierskiej opierał się na dwóch krajach związkowych. Rząd centralny, w Wiedniu, pełniący równocześnie obowiązki rządu krajowego Austrii, wydawał dyspozycje dotyczące obrony i polityki zagranicznej w odniesieniu do całego kraju. Pozostałe kompetencje na terenie Węgier należały do rządu krajowego. Na czele rządu budapesztańskiego stał Horthy, którego wpływy jednak stopniowo ograniczali zdominowani przez zwolenników Schuschnigga strzałokrzyżowcy, oraz wicepremier Szalasi.

Po zwycięstwie w wojnie z Czechosłowacją kraj Sudecki został podzielony na cztery landy, wcielone do Austrii. Ruś Podkarpacką anektowały Węgry, podobnie jak Słowację. W Bratysławie rezydował jednak gubernator, które to stanowisko przypadło Sidorowi. Wpływy Tisy zostały bardzo mocno ograniczone.

* * *

KONIEC​

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Od wojennego sierpnia do Pragi​

Po podpisaniu pokoju nastąpił okres jeszcze bardziej wytężonego rozwoju potencjału militarnego i gospodarczego Austro-Węgier. Kraj uzyskał nowe tereny, na których znajdowało się wiele fabryk, które zależały teraz tylko i wyłącznie od Wiednia. Oczywiście należało rozpocząć także walkę ze społecznym niezadowoleniem oraz trudnościami gospodarczymi, toteż początkowo rząd podejmował działania na rzecz rozwoju przemysłu lekkiego i obniżenia cen podstawowych artykułów spożywczych. Zawieszenie stosunków handlowych i zrywanie umów przez kraje takie jak Polska czy Wielka Brytania również odbiło się niekorzystnym echem w państwie: produkty, które miały być wysyłane za granicę, kończyły w magazynach i nie można było znaleźć dla nich kupców.

Kryzysowi gospodarczemu, na szczęście dla Schuschnigga nie towarzyszył kryzys w społeczeństwie. Przeciwnie, Austriacy podbudowani swoimi sukcesami pragnęli więcej, panował powszechny entuzjazm, prawie nie było osoby, która nie wywiesiłaby flagi swojej ojczyzny, dając tym samym wyraz solidarności z jej poczynaniami. Podobnie sprawa miała się z Węgrami - to, co nie udało się Horthy'emu, gdy działał samotnie, zostało w 100% zrealizowane w związku z nowym partnerem. Nikt nie zauważał rosnących wpływów Szalasiego i strzałokrzyżowców, którzy cieszyli się sympatią wiedeńskich faszystów.

Od samego początku faworyzowano zbrojeniową gałąź gospodarki. Początkowo w planach władz było sformowanie kolejnych 2 dywizji, jednak szybko je zmodyfikowano, podnosząc liczbę dywizji do 6 (95 tys. ludzi). Aby wyposażyć w broń taką ilość żołnierzy, musiano mocno nadwerężyć gospodarcze siły i tak już osłabionego kraju.

​

Zwiększono dofinansowania dla ośrodków badawczych. Ministerstwo Wojny zamawiało nowe projekty czołgów i bombowców, które już niebawem miały powstawać w nowych fabrykach w Linzu, Budapeszcie i Debrecenie.

​

Polityka zagraniczna pod przewodnictwem Bergera-Waldenegga stanęła przed nie lada wyzwaniem. Należało delikatnie zapoczątkować nadszarpnięte stosunki z innymi krajami. Dyplomacja czyniła wzmożone wysiłki w Warszawie. Ich efektem jest wizyta ministra Bergera i Becka w Zakopanem z 28 listopada 1938 roku.

Dysponujemy dokładną relacją z tego spotkania, a to dzięki tłumaczowi polskiego ministra spraw zagranicznych. Berger-Waldenegg w ten sposób argumentował poczynania Austro-Węgier na arenie międzynarodowej:

Austriacki minister doskonale wyczuwał atmosferę, jaka panowała w polskim MSZ, toteż kolejną myśl zaczął od następujących słów:

Słowo "sytuacja wewnątrzkrajowa" padło tutaj nieprzypadkowo. Władze w Wiedniu zamierzały przeprowadzić akcję oddania Zaolzia w okresie najbardziej ku temu sprzyjającym, ale o tym w następnym rozdziale.

Nie trzeba mówić, jak bardzo oddziaływały tego rodzaju słowa na wyobraźnię Becka. Szef polskiego MSZ, próbujący realizować politykę równowagi między Moskwą a Berlinem, dostrzegł niepowtarzalną szansę na jej uskutecznienie. Od tej pory relacje polsko-austriackie ulegały ciągłemu polepszaniu, czemu niewątpliwie pomogły także wydarzenia z 20 grudnia 1938 roku.

Oprócz tego, współpraca w ramach Inicjatywy Śródziemnomorskiej kwitła. Z Włoch szły do Wiednia ogromne kredyty, wykorzystywane przy budowie nowych ośrodków przemysłowych, zakupach broni modernizacji istniejących już jednostek i formowaniu nowych.

​

Stosunki z Czechami nie polegały na zasadzie równorzędności. Wiedeń coraz bardziej uzależniał od siebie Pragę. W październiku wymógł na Benesu utworzenie Rady Wojskowej, z udziałem przedstawieciela austriackiego, który w praktyce zdominował jej obrady. Zgodnie z postanowieniami Rady Wojskowej, rozpoczęto rozbrajanie armii. Z 17 dywizji czeskich pozostało 9, ponadto nikt nie myślał o znalezieniu zatrudnienia dla zwalnianych żołnierzy, a więc powiększyła się znacząco rzesza bezrobotnych. Czechy, pozbawione lwiej części fabryk oraz tras kolejowych i drogowych, pogrążone były w recesji. Ich sytuację pogorszył jeszcze fakt, że Austro-Węgry bezustannie naciskały, z powodzeniem zresztą, na nieutrzymywanie stosunków handlowych z Rzeszą. Ostatecznie, 22 listopada zamknięto granice czeskie dla jakichkolwiek samochodów z rejestracjami niemieckimi.

Na miejsce wpływów niemieckich wchodziły wpływy wiedeńskie. Narodowy Bank Czeski zmuszony został do oddania całych rezerw złota Cesarskiemu Bankowi, ponadto wprowadzono nad wszystkimi praskimi instytucjami finansowymi komisaryczny zarząd Austriaków.

W grudniu Schuschnigg poczuł się na tyle silny, że zdecydował o ostatecznym rozwiązaniu kwestii państwa czeskiego. 6 grudnia, bez jakichkolwiek konsultacji z Benesem ogłosił "Akt Protekcji".

Oficjalnie dokument ten był bezprawny, w praktyce wcielono go jednak w życie. Mimo, iż nie mówił on o inkorporacji Czech, tak się stało: państwo zostało wcielone do Austro-Węgier, a jego byłe władze umieszczono w areszcie domowym.

​

Wchłonięcie resztek państwa czeskiego miało bardzo pozytywne skutki dla Wiednia. Wojsko austro-węgierskie przejęło cały sprzęt wojskowy, włącznie z czołgami, dzięki któremu powołano do życia trzy dywizje pancerne na czele z generałem Ernstem. Ponadto potencjał gospodarczy znacznie się zwiększył - przejęto kontrolę nad Zakładami Skody, które w tej części Europy ustępowały tylko Zakładom Kruppa. Społeczeństwo czeskie nie próbowało protestować przeciwko tej decyzji - trapione wojennym upokorzeniem, ograniczaniem armii, kryzysem gospodarczym, słabością władz i uzależnieniem od Wiednia - nie potrafiło zdobyć się na opór.

Sytuacja Austro-Węgier pod koniec roku 1938 wyglądała bardzo dobrze - potencjałem gospodarczym niemal dorównowały już Włochom (80 PP), trwała intensywna rozbudowa sił zbrojnych.

* * *​

KONIEC

PS. Na pierwszym screenie widnieje informacja, że mam 36 PP Event jednak spowodował, że prowincje Węgier i Austrii (te nowe także) zostały uznane za prowincje narodowe, w związku z czym potencjał prowincji jest wykorzystany w pełni.

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Nowy sojusznik

​

Władze Austro-Węgier na przełomie lat 1938 i 1939 uzmysłowiły sobie, że gospodarka zaczyna uginać się pod własnym ciężarem. Ekonomiści widzieli, że korporacyjne struktury, dzięki którym państwo kontrolowało wszystkie działania gospodarcze nie wytrzymują zabójczego tempa zbrojeń. Okazało się, że w szybkim tempie zaczynają maleć zasoby surowców, a krajowymi siłami nie dało się uzupełnić braków. Nie bez znaczenia było też nastawienie innych krajów do kolejnych agresji Wiednia, w odpowiedzi na które anulowano umowy handlowe i finansowe zobowiązania. Szczególnie dotkliwe okazały się sankcje niemieckie oraz polskie, których nie równoważyła nawet pomoc włoska.

Od początku rządów kanclerza Schuschnigga ministrem gospodarki był Wolf. Wybitny austriacki ekonomista, który ukończył prestiżowe studia na uczelniach w Stanach Zjednoczonych zaproponował plan naprawczy. Zdaniem ministra, należało przede wszystkim poszukiwać nowych partnerów handlowych. Na początku grudnia 1938 roku osobiście złożył wizytę w Ankarze, gdzie w obecności swojego tureckiego odpowiednika zawarł umowę z największą krajową spółką węglową na dostawy tego surowca do Austro-Węgier. 15 stycznia 1939 roku podpisał umowę w Tokio, z kilkoma wielkimi koncernami (m. in. Mitsubischi).

​

Działania Wolfa sprawiły przede wszystkim, że Austro-Węgry zwiększyły swoją aktywność w handlu zagranicznym, sprowadzając brakujące surowce i towary, co miało tchnąć w gospodarkę nowe siły. Nie pokrywało to co prawda wszystkich potrzeb Wiednia, ale stanowiło pierwszy krok do naprawy sytuacji.

Na przełomie lat dokonano też wymiany pieniądza. Całą operację przeprowadzono w taki sposób, aby ściągnąć nadmiar gotówki z rynku, co ugodziło najbardziej w wielkich przedsiębiorców. Chociaż brutalne, działanie okazało się niezwykle skuteczne. Minister Wolf powołał także Urząd Walki z Bezrobociem (UWzB). Każdy, kto pozostawał bez pracy dłużej niż 3 miesiące miał obowiązek zgłosić się do lokalnych placówek UWzB, gdzie po wypełnieniu formularza otrzymywał tzw. przydział. Istniała także możliwość przekwalifikowania, to znaczy przymusowego wysłania robotnika na kurs, dzięki któremu opanowywał on podstawy zawodu innego niż podany w formularzu. Tak przygotowana siła robocza otrzymywała przydział w danym miejscu kraju, przygotowywano tam dla nich czasowe miejsca zamieszkania oraz wyżywienie. "Ruchomej sile roboczej", jak nazwano nową grupę, przyznano dni urlopu, w czasie których mogli odwiedzić rodzinę, a koszty transportu do stałego miejsca zamieszkania pokrywało państwo. Umowy zawierane z UWzB często miały charakter okresowy. Płace robotników "ruchomych" były bardzo niskie, co więcej tacy ludzie często spotykali się z pogardą ze strony robotników "stałych". Na fakt ten wpływało rozporządzenie kanclerza Schuschnigga, który skierował do pracy także wszystkich więźniów, przez co obie grupy często ze sobą kojarzono. Zdawało się wiele przypadków bójek. Działalność UWzB szybko przyniosła wymierne rezultaty, ponieważ liczebność ruchomej siły roboczej na początku 1940 roku szacowano na 110 tys. ludzi, z czego 80% stanowili Czesi. Powstawały nowe drogi, linie kolejowe, lotniska, mieszkania, fabryki, rosła produkcja stali, samochodów, samolotów oraz wydobycie surowców.

​

Zwiększono dotacje dla uniwersytetów oraz instytucji naukowych, ogłoszono liczne przetargi na nowe modele samolotów, czołgów itd. Władza chciała w ten sposób przyciągnąć do kraju intelektualistów oraz naukowców, którzy pozytywnie wpłynęliby na technologiczny rozwój Austro-Węgier.

​

Reformom gospodarczym towarzyszyły odważne posunięcia na arenie międzynarodowej. 20 grudnia na rozkaz feldmarszałka Zehnera armia autro-węgierska opuściła teren Zaolzia, a cesarz Otton von Habsburg w radiowym przemówieniu umotywował tę decyzję w sposób następujący:

Społeczeństwo Austro-Węgier, wciąż na fali entuzjazmu i euforii po zajęciu Czech zaakceptowało tę decyzję, komentatorzy szeroko omawiali perspektywy, jakie otworzył przed Wiedniem ten krok. Wojsko polskie, w skoordynowanej akcji podjętej wspólnie z armią austriacką, wkroczyło w ślad za wycofującymi się żołnierzami, witane przez rozradowanych rodaków. Jedynymi niezadowolonymi byli Czesi, których po raz kolejny upokorzono.

​

W Wiedniu oraz w Warszawie powstały placówki wojskowe nowych sojuszników, rozpoczęły się też rozmowy na temat kształtu przyszłego traktatu. Austro-Węgry, do tego pory sprzymierzone z Włochami w ramach Inicjatywy Śródziemnomorskiej, znalazły się na jak najlepszej drodze do nawiązania nowych kontaktów.

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Wojna, która miała być ostatnią​

Położenie Jugosławii na arenie międzynarodowej na początku 1939 roku stawało się coraz trudniejsze. Belgrad, siedziba emigracyjnego rządu węgierskiego (nie uznano działań Horhy'ego i strzałokrzyżowców) na czele z Kanyą, bezustannie padał ofiarą politycznych ataków ze strony obu faszystowskich ośrodków, Wiednia i Rzymu. Wsparcia nie można było oczekiwać także ze strony Rumunii - Jugosławia nie zaangażowała się w działania podczas wojny austriacko-czechosłowackiej, przez co stosunki z Bukaresztem znacznie się oziębiły.

Na terenie Chorwacji działali finansowani przez włoskich faszystów ustasze - członkowie organizacji dążącej do zapewnienia krajowi niezależności. Poza tym gospodarcze wpływy Austrii i Włoch dosięgały Jugosławii, tym bardziej powodując, że kraj popadał w uzależnienie.

Austro-Węgry wyraźnie dążyły do odbudowy swojego państwa w granicach sprzed 1914 roku, były też bardzo negatywnie nastawione do władz jugosłowiańskich, udzielających wsparcia tym Węgrom, którzy zbiegli z ojczyzny. Oprócz tego, gospodarka austro-węgierska, wyraźnie nastawiona na konfrontację, nie mogła długo funkcjonować w warunkach pokojowych. To wszystko zmuszało kierownictwo (Habsburga, Schuschnigga i Wolfa) do podjęcia działań zmierzających do inwazji na Jugosławię.

​

Trwała rozbudowa sił zbrojnych. Oprócz powiększania liczebności wojsk lądowych, rozpoczęto tworzenie dwóch pierwszych dywizjonów lotnictwa myśliwskiego. Co prawda raczkujące lotnictwo austro-węgierskie nie mogło podjąć równorzędnej walki z żadnym ze swoich sąsiadów, jednakże stanowiło punkt wyjścia do dalszych prac nad tym rodzajem sił zbrojnych.

​

Armia nie dorównywała liczebnie wojskom innych państw, mimo to znacznie przewyższała je pod względem technologicznym. Na początku roku 1939 kładziono nacisk na wprowadzanie nowinek technicznych, dzięki którym żołnierze stawali się lepiej uzbrojeni.

24 marca 1939 roku miała miejsce agresja hitlerowska. Pod groźbą użycia siły III Rzesza wymusiła na rządzie litewskim odstąpienie okręgu Kłajpedy. Wieść o tym zagraniu wywołała zamieszanie w europejskich stolicach, przede wszystkim zaś w Wiedniu i w Warszawie, gdzie także obawiano się wysunięcia żądań przez Niemcy. Jednocześnie krok ten uzmysłowił politykom, jaki może być kierunek niemieckiej ekspansji.

​

30 marca, sprowokowani agresją przywódcy Austro-Węgier i Włoch spotkali się na przełęczy Brenner na granicy między dwoma państwami. Rozmowa Mussoliniego i Schuschnigga dotyczyła omówienia kształtującego się sojuszu polsko-austriacko-włoskiego. Duce spotkał się jednak z niemiłą niespodzianką: austriacki kanclerz oznajmił mu, iż w połowie kwietnia siły Austro-Węgier przeprowadzą inwazję na terytorium Jugosławii.

Mussolini został przyparty do muru - dlaczego Wiedeń, bez wyraźnej zgody Rzymu, ma zamiar zaatakować państwo, które ulega wpływom rzymskim? Nie należało do tego dopuścić, o czym z kolei doskonale wiedział Schuschnigg. Wysunął propozycję zgodnie z którą po wygranej wojnie Austro-Węgry miałyby odstąpić Włochom północną część wybrzeża Jugosłowiańskiego, pod wpływy Rzymu miała też dostać się Czarnogóra. Oprócz tego zadecydowano o przyszłym statusie Chorwacji. Miała ona uzyskać szeroką autonomię, na jej czele mieli stać ustasze, a Wiedeń zobowiązał się do szanowania wpływów włoskich na tym terenie. Wyjątek stanowił nowoczesny port w Split, bezpośrednio dołączony do Austrii.

Wojska Austro-Węgier rozpoczęły inwazję wczesnym rankiem 19 kwietnia 1939 roku. Przygotowywana w największej tajemnicy akcja stanowiła ogromne zaskoczenie dla Brytyjczyków, Francuzów i Rumunów, którzy gwałtownie zaprotestowali przeciw "kolejnej niczym nieuzasadnionej agresji Austro-Węgier". Rumunia, początkowo skora do interwencji, uległa pod naciskiem włoskiego ambasadora i wycofała się z planów udzielenia wsparcia.

​

Wojna rozpoczęła się na północy. Wojska feldmarszałka Zehnera w sile 9 dywizji zaatakowały Ljubljanę, generał Kubena i jego oddziały wraz z 3 dywizjami pancernymi uderzyły na Maribor. W obu przypadkach siły jugosłowiańskie ustąpiły po kilku godzinach oporu.

​

Kolejny cel, czyli Bjelovar został zaatakowany już 21 kwietnia. Dowodzący węgierski generał Schillawsky, mając do dyspozycji nowoczesne dywizje pancerne zdołał doprowadzić do rozbicia garnizonu i wspierających go wojsk przed zachodem słońca.

​

23 kwietnia uderzono na Zagrzeb. I w tym przypadku wojska jugosłowiańskie nie zdobyły się na zorganizowany opór. Miażdżąca przewaga Austriaków wynosząca 4:1 zapewniła kolejne wspaniałe zwycięstwo. 24 kwietnia padł Osijek.

​

25 kwietnia siły Zehnera dotarły do pierwszego miasta portowego na drodze wojsk austro-węgierskich - Rijeki. Tutaj po raz pierwszy napotkano zaciekły opór, jednak już 26 kwietnia miasto upadło.

​

Pod koniec kwietnia sytuacja Jugosławii przedstawiała się nieciekawie. Na północy armia tego kraju ponosiła klęskę za klęską, front na północy groził załamaniem, co było szczególnie niebezpieczne ze względu na bezpośrednie zagrożenie Belgradu. Presja na jugosłowiańską stolicę zwiększyła się 26 kwietnia, kiedy Gebauer wraz z podległymi mu 10 dywizjami uderzył na Novi Sad, opanowując go w przeciągu dwóch dni.

​

11 dywizji generała Schillawskyego 27 kwietnia uderzyło na Banja Lukę. Wojska jugosłowiańskie, które przeszły do odwrotu, zdołały zmylić Austriaków i w momencie zajęcia miasta zdołały przeprowadzić udany kontratak. Była to pierwsza udana ofensywa jugosłowiańska w czasie trwania tej wojny.

​

Ofensywa Austro-Węgier straciła impet także na północy, gdzie wojska Jugosławii oparły się 9 dywizjom Gebauera.

​

W taki oto sposób oba walczące państwa przywitały początek maja...

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Oś Warszawa-Wiedeń-Rzym

​

Na przełomie kwietnia i maja siły jugosłowiańskie, po pierwszym zorganizowanym oporze od początku wojny, zdołały znacznie spowolnić impet ofensywy austriackiej. Austro-Węgry potrzebowały niemal tygodnia na przeorganizowanie swoich sił i wyprowadzenie kolejnego uderzenia. Te nastąpiło 6 maja - 12 dywizji feldmarszałka Zehnera zaatakowało 7 dywizji jugosłowiańskich stacjonujących w mieście Split. Jako że był to jeden z największych portów w państwie jugosłowiańskim, obrońcy stawili zaciekły opór. Przewaga Austriaków i Węgrów stanowiła jednak siłę nie do pokonania. Miasto wpadło w ręce agresora.

​

7 maja wojska Jugosławii w sile 4 dywizji zaatakowały Osijek. Austriacy odparli atak.

​

8 maja siły Gebauera opanowały Zrenjanin. Władze Jugosławii zdały sobie sprawę z tego, że w obliczu utraty tak ważnego punktu upadek Belgradu jest tylko kwestią czasu. Mimo to, postanowiły trwać w stolicy i kontynuować opór.

​

Zenica, z której wcześniej wojska austro-węgierskie musiały się wycofać, wpadła w ręce napastnika ponownie 10 maja.

​

14 maja generał Gebauer podpisał rozkaz do przystąpienia do szturmu na Belgrad. Ogromne siły austro-węgierskie zaatakowały stolicę Jugosławii, nie dając szans wycieńczonemu garnizonowi i wspierającym go wojskom pospiesznie ściągniętym z innych części kraju. Belgrad ostatecznie padł 17 maja i to właśnie tego dnia rząd Jugosławii podpisał bezwarunkową kapitulację.

​

Warunki, jakie narzucił Wiedeń Jugosławii, były bardzo surowe. Chorwacja, którą ustasze Ante Pavelicia zdążyli w trakcie działań zbrojnych przekształcić w niezależny kraj została włączona w granicę Austro-Węgier, ale zgodnie z porozumieniami z przełęczy Brenner miała ona podlegać wpływom i Rzymu, i Wiednia. Słowenię i Czarnogórę spotkał podobny los. Na czele nowego rządu, po upadku premiera Stojadinovicia, stanął Dragisa Cvetković, ulegający Austro-Węgrom we wszystkich sprawach. Jugosławia stała się państwem satelickim austrofaszystów.

​

1 czerwca 1939 roku podpisano dokument dający początek Układowi Wiedeńskiemu. Uroczystość sygnowania, w której uczestniczyli Otton von Habsburg, Wiktor Emanuel III, Ignacy Mościski, Kurt von Schuschnigg, Benito Mussolini i Józef Beck odbyła się w stolicy Austro-Węgier. Treść brzmiała następująco:

Układ Wiedeński był układem sojuszniczym, którego ostrze wycelowane było przede wszystkim w Niemcy. Oprócz tego, zagrożone czuć się mogły Francja, Wielka Brytania, Rumunia i ZSRR. We wszystkich europejskich stolicach zapanowało zaniepokojenie. Najostrzej zareagował Fuhrer Rzeszy, stawiając siły zbrojne Niemiec w stan gotowości.

​

Sojusz przynosił wymierne korzyści. Na początku lipca, przy pomocy włoskich i polskich specjalistów utworzono I Eskadrę Sił Powietrznych Austro-Węgier, na czele której stanął generał Yllam.

* * *​

Proszę o liczne komentarze!

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Umieramy za Gdańsk!​

Po zawarciu Układu Wiedeńskiego i zacieśnieniu współpracy między Warszawą a Wiedniem, do kanclerza Schuschnigga zaczęły docierać niepokojące wiadomości. W czasie wizyty wiceministra Szembeka w Bratysławie 23 czerwca 1939 roku polski dyplomata wyraził swoje zaniepokojenie zakulisową grą między Polską a Niemcami, która, jeśli wierzyć politykowi, zaczęła się już w grudniu 1938 roku. Ribbentrop w nieoficjalnych rozmowach z Józefem Beckiem wyrażał zainteresowanie kwestią przynależności Wolnego Miasta Gdańsk do Rzeszy Niemieckiej, oprócz tego mówił o potrzebie utworzenia eksterytorialnego korytarza do Prus Wschodnich. W zamian proponował sojusz zaczepno-obronny przeciwko ZSRR i Austro-Węgrom, pragnął także udzielić gwarancji dla granic między Polską a Niemcami. Żądanie takie dla Warszawy było kompletnie nie do przyjęcia, a zatem kolejne noty dyplomatyczne napływające do ambasadora w Berlinie (funkcję tę pełnił Lipski) stawały się coraz bardziej agresywne. Dodatkowym niepokojem napełniało polityków polskich majowe przemówienie Adolfa Hitlera wygłoszone w Reichstagu.







Zestawienie sił Niemiec oraz Układu Wiedeńskiego wypadało zdecydowanie na korzyść Niemiec. Rzesza, dysponująca w czasie pokoju ponad 900-tysięczną armią oraz dużymi zdolnościami mobilizacyjnymi stanowiła potężnego przeciwnika. Luftwaffe, należące do najliczniejszych i najnowocześniejszych sił powietrznych w Europie dysponowały 29 dywizjonami myśliwskimi, bombowymi oraz transportowymi, zaś Kriegsmarine, dysponująca zarówno ogromnymi jednostkami liniowymi, jak i szybkimi okrętami podwodnymi, przewyższała zarówno możliwości polskie jak i austriackie, ustępując jedynie Włochom. Dla porównania, Austro-Węgry dysponowały 300-tysięczną armią. Ich siły lotnicze i morskie były dopiero w trakcie tworzenia - pod koniec sierpnia Austro-Węgry dysponowały 3 dywizjonami myśliwskimi, budowano też dalekomorski port i stocznię w Barcy (położonej na terenie Cyrenajki), dokonano też licznych zakupów jeżeli chodzi o żeglugę transportową. Wartość bojową armii Austro-Węgier zwiększały ogromne umocnienia na terenie byłej Czechosłowacji.

600 tysięczna armia Polski i 550 tysięczna armia włoska stanowiły potężne wsparcie militarne sojuszu. Oprócz tego, oba kraje dysponowały razem 25 dywizjonami lotniczymi. Marynarka polska, nie odgrywająca wielkiego znaczenia, współdziałała z Regia Marina , która to flota dysponowała 61 jednostkami wszelkiego typu.

Przewaga technologiczna oraz produkcyjna leżała po stronie Niemiec. Zderzenie się tych dwóch sił nastąpiło 1 września 1939 roku, w obliczu odrzucenia przez stronę polską niemieckiego ultimatum.

​

W ciągu zaledwie kilku godzin od wypowiedzenia wojny swoją solidarność z "wielkim narodem polskim" zadeklarował zarówno Berger-Waldenegg, jak i Ciano, co spowodowało eskalację konfliktu.

Działania wojenne 1-21 września 1939 roku

​

Front polski

Doktryna niemiecka, opracowana przez wybitnych generałów (Keitel, von Rundstedt, Rommel, Heinz Guderian, von Manstein), nawiązująca do planów szwedzkiego monarchy Karola XII, zakładała wyeliminowanie z wojny najsłabszego, ich zdaniem, przeciwnika. Co prawda armia austriacka była mniej liczna od polskiej, uwzględniono jednak ukształtowanie terenu alpejskiego oraz umocnienia na granicy z Czechami. Zgodnie z planem, większość sił niemieckich zgromadzono właśnie na wschodzie.

​

Pierwszy atak niemiecki ruszył w kierunku Bydgoszczy. Zajęcie tego miasta oraz głównych arterii komunikacyjnych miało odseparować Pomorze (i Gdynię) od reszty kraju. Siły polskie, dowodzone przez generała Kutrzebę, zgodnie z odgórnym nakazem marszałka Rydza-Śmigłego, po kilkugodzinnej obronie wycofały się z miasta.

​

Już 4 września w ręce Hitlera wpadł Poznań, zaś 7 - Łódź. Siły niemieckie dokonały więc wyłomu w obronie polskiej. 9 września Niemcy zaatakowali Kraków, ale po początkowych sukcesach, ofensywę udało się odeprzeć - Austriacy pod dowództwem feldmarszałka Zehnera dokonali beznadziejnego ataku na Wrocław, nie odnosząc większych sukcesów, ale odciążając wojska sojusznicze w rejonie Małopolski. Ostatecznie Niemcy zrezygnowali z prób ofensywy w tym rejonie 15 września.

​

11 września Rydz-Śmigły dał rozkaz do przeprowadzenia kontrataku spod Radomia. Duże siły polskie osiągnęły znaczny sukces, 14 września opanowując Łódź. Próby odbicia Poznania z rąk niemieckich skończyły się niepowodzeniem z uwagi na zmasowane naloty Luftwaffe na pozycje niemieckie. Zaangażowanie sił polskich w jednym rejonie spowodowało jednak odsłonięcie innego punktu, i 18 września padł Toruń. Stolica Polski, Warszawa, znalazła się w bezpośrednim niebezpieczeństwie.

21 września niemieckie siły zbrojne, które poniosły znaczne straty, zrezygnowały tymczasowo z prób ofensywy, i dokonując przeorganizowania, spróbowały pokonać opór Polaków w inny sposób. Plan wojny błyskawicznej i wyłączenia Polski z działań militarnych nie powiódł się.

Front austro-węgierski

​

Ambitne plany Zehnera i Gebauera dotyczące ofensywy w kierunku Bawarii początkowo sprawiały wrażenie łatwych do zrealizowania. 3 września opanowano Monachium i okolice, jednak w krótkim czasie ofensywa została zatrzymana i Niemcy, którzy na gwałt ściągnęli większe siły w ten rejon, przeszli do ofensywy. Co prawda nie zdołali odzyskać Monachium, ale skutecznie udaremnili jakąkolwiek swobodę ruchów wojsk austro-węgierskich w tym rejonie. Miasta takie jak Norymberga przechodziły z rąk do rąk i w okresie trzech pierwszych tygodni wojny sześciokrotnie zmieniały właściciela. Austriackie władze, które usiłowały poprzez opanowanie całych południowych Niemiec pozbawić Berlin możliwości prowadzenia wojny, również zmuszone zostały do zrewidowania swoich planów. Pomoc, obiecana przez Mussoliniego, nie nadchodziła. Tytuły wiedeńskich dzienników brzmiały "Nie chcemy roku 1915!", "Duce, tchórzu!". Wyglądało na to, że włosi po raz kolejny zamierzają zdradzić Austro-Węgry, a przynajmniej nie udzielić im pomocy.

​

* * *

Nie opisuję działań włoskich, gdyż takowych prawie nie ma. Ograniczyli się do wysłania 2 okrętów podwodnych na Bałtyk oraz 4 dywizjonów myśliwskich do Wiednia.

Co do austro-faszyzmu - jest to odmiana faszyzmu, polegająca na specyficznym modelu społeczno-gospodarczym i panująca w Austro-Węgrzech.

Lekko nie jest. Nie sądzę, żebym wygrał tę wojnę

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Wojny ciąg dalszy​

Działania zbrojne 21 września - 23 października 1939 roku​

Stan frontu na 23 października​

Tekst Wielkiej Karty, uchwalony 26 września 1939 roku w Londynie:

Tekst Wielkiej Karty stanowił odpowiedź świata zachodniego na wojnę między krajami Układu Wiedeńskiego a III Rzeszą. Paradoksalnie, został przyjęty w Wiedniu z wielką ulgą - ruch ten najbardziej uderzył we Włochy, co dawało nadzieję, że nie dojdzie do zdrady Rzymu. I rzeczywiście, w stolicy faszystowskiego mocarstwa zapanowała wściekłość. Wejście w życie Wielkiej Karty oznaczało, że Włochy traciły możliwość bardzo korzystnej wymiany handlowej z Francją i Wielką Brytanią, a co gorsza, nie mogły korzystać z Kanału Sueskiego. W praktyce zostali więc odcięci od kolonii w Abisynii i Somalii, co oznaczało tragedię. Austro-Węgry, i tak w dużej mierze samowystarczalne, mogły czerpać brakujące towary, bezwzględnie eksploatując satelicką Jugosławię (co prawda tego typu "rezerw" nie mogło wystarczyć na długi czas, ale na razie pozwalało skutecznie niwelować skutki Wielkiej Karty). Polska, która utraciła dostęp do morza, a której niemal wszyscy sąsiedzi i tak byli bardzo negatywnie do Warszawy nastawieni, również nie poniosła znaczących konsekwencji. W trudnej sytuacji natomiast znalazły się Niemcy.

Dużo dalej poszedł w swojej wypowiedzi Józef Stalin. W przemówieniu wygłoszonym 2 października 1939 roku stwierdzał:

Wypowiedź ta wywołała panikę w Warszawie (bombardowanej zresztą przez samoloty Luftwaffe) tym bardziej, że dzień wcześniej Armia Czerwona przeprowadziła ogromne manewry nieopodal granicy z Polską. Generalicja polska zaczęła brać pod uwagę wariant wojny na dwa fronty, równocześnie uzmysławiając sobie, że oznaczałoby to upadek państwa.

* * *

​

Kanclerz Schuschnigg odbył 6 października telefoniczną rozmowę z włoskim Duce. Zgodnie z relacjami, przez prawie 3 godziny prawił sojusznikowi gorzkie wyrzuty, równocześnie domagając się zwiększenia zaangażowania militarnego Włoch w wojnę. Mussolini, który po podpisaniu przez państwa zachodnie Wielkiej Karty stracił możliwości lawirowania między Wiedniem a Paryżem czy Londynem, obiecał o udzieleniu pomocy w sile 6 dywizji do końca października. Oprócz tego, kolejne 10 dywizji miało dotrzeć na front do końca roku. Włoski dyktator podjął także decyzję o rozpoczęciu nalotów na południe Rzeszy.

Front austro-węgierski

​

Niemcy, którzy uzmysłowili sobie, że w obliczu obecnej sytuacji nie są w stanie przeprowadzić udanej ofensywy, postanowili rzucić do walki lotnictwo. Sprawna Luftwaffe, dowodzone przez Goeringa, bombardowała pozycje wojsk austro-węgierskich, powodując ogromne straty. Ginęli nie tylko żołnierze, ale także cywile. Lotnictwo austriackie, usiłujące uzyskać panowanie w powietrzu, nie zdołało powstrzymać tych nalotów, nawet przy pomocy włoskiej.

​

Feldmarszałek Zehner, w porozumieniu z kanclerzem i cesarzem, postanowił o zwiększeniu pomocy dla walczącej Polski. W tym celu wysłano tam świeżo sformowany II Korpus Posiłkowy, pod komendą generała Kotika. Oprócz tego, wymuszono na Cvetkoviciu, premierze Jugosławii, wysłanie do Małopolski dwóch dywizji. W opinii austriackiej generalicji, nie można było dopuścić do upadku Krakowa.

​

Walki na wszystkich odcinkach frontu stawały się coraz ostrzejsze. Mimo pogarszającej się sytuacji Austro-Węgier, Wiedeń nie rezygnował z ofensywy. 10 października udało się przejściowo opanować Wrocław (Zehner został wyparty z niego przez kontratak niemiecki), generał Schillawsky toczył niezwykle krwawe boje pod Norymbergą już od początkowych dni września. Odcinek, na którym wyraźnie było widać przewagę Austro-Węgier, to okolice Fryburga. Już pod koniec września generał Ernst opanował całe pogranicze szwajcarskie, zaś 19 października, atakując Freiburg, wyparł stamtąd jednostki niemieckie. 21 października wojska austriackie osiągnęły granicę francuską.

​

Front polski

Polska, która od pierwszego września walczyła z inwazją niemiecką, pod koniec października cały czas kontrolowała kluczowe miasta oraz linie komunikacyjne, morale jej armii było dosyć wysokie, tym bardziej, że z Austro-Węgier i Jugosławii przybyła pomoc. Mimo to trudno było nie zauważyć opadania z sił poszczególnych jednostek, których stany osobowe nierzadko wynosiły mniej niż 60%, oraz miażdżącą przewagę Niemiec, która ze starcia na starcie stawała się coraz większa.

​

Najcięższe walki toczyły się w rejonie Łodzi oraz Częstochowy. Niemcy bezustannie próbowali sforsować obronę Polaków w nadziei, że po klęsce w tej bitwie załamie się cały front. Próżne były jednak ich nadzieje, ponieważ generał Bór-Komorowski nie tylko z powodzeniem utrzymywał pozycje, ale także przeprowadzał liczne kontrataki.

​

Dzięki ofensywie Kutrzeby, udało się na krótki czas (10-13 października) opanować Toruń. Na niewiele się to jednak zdało, ponieważ Niemcy, którymi dowodził na tym odcinku sam Manstein, przeprowadzili udany atak. Dowództwo Wehrmachtu najwidoczniej zmieniło główny cel, bo zamiast atakować Warszawę, jak to bez powodzenia usiłowano zrealizować we wrześniu, parto na wschód, już 18 października opanowując Łomżę. Marszałek Rydz-Śmigły zaczął obawiać się o odcięcie północno-wschodniej części kraju od reszty państwa.

14 października Polacy zajęli niemieckie Opole, nie zagościli tam jednak na długo.

* * *​

Koniec odcinka, mam nadzieję, że się podobało ^^ Z utęsknieniem czekam na zimę.

 

Dzieje austrofaszyzmu​

"To szaleństwo!"​

Działania zbrojne 23 października - 1 grudnia 1939 roku​

​

Front austro-węgierski

28 października przybyła tak długo oczekiwana włoska pomoc. Granicę włosko-austriacką przekroczyło 55 tysięcy żołnierzy włoskich, działających w trzech korpusach pod komendą Wiednia. Przed miasteczkami mieszkańcy ustawiali im powitalne bramy, na cześć Włochów wiwatowano, śpiewano, częstowano ich winem. Przerażeni możliwością ofensywy, a następnie okupacji niemieckiej (ich obawy spowodował kontratak niemiecki w kierunku) obywatele mogli odetchnąć z ulgą - pojawienie się wojsk sojuszniczych sprawiało, że przewaga armii Układu Wiedeńskiego stała się faktem.

Dopisek od autora: problem korpusu włoskiego rozwiązałem dodając sobie 5 dywizji (rok 1936) i odejmując taką samą liczbę Włochom. Po zakończeniu wojny wszystko odczynię ^^

​

Listopad to okres wielkiej ofensywy Austro-Węgier. Pomoc Włochów sprawiła, że Friedrichshaven zostało odbite z rąk niemieckich. Wspólny atak 8 listopada na Norymbergę spowodował, że po dwumiesięcznych walkach miasto zostało trwale opanowane, zaś atak 15 dywizji generała Schillawsky'ego z 14 listopada pozwolił wyprzeć Niemców ze Stuttgartu. Południowe tereny Rzeszy znalazły się pod kontrolą Austro-Węgier.

​

Front polski

Tragiczny obrót zaczęła przybierać sytuacja w Polsce. 29 października oddziały generała Kutrzeby, broniące Łodzi, po intensywnym ostrzale artyleryjskim zostały zaatakowane przez wyborowe wojska pancerne Niemiec, dowodzone przez wybitnego Guderiana. Mimo zaciekłego oporu Polaków, musieli oni opuścić miasto w obliczu groźby okrążenia.

​

Kolejne uderzenie spadło na Radom 4 listopada 1939 roku. Oburzenie opinii europejskiej spowodował fakt, że atak został poprzedzony bombardowaniem obiektów cywilnych. W wyniku masowego nalotu Luftwaffe zginęło 638 cywilów, zaś ponad 2000 raniono. Władze polskie, które już przeniosły swoją siedzibę do Wilna, nazwały ten incydent zbrodnią wojenną.

​

W działaniach wsławił się austro-węgierski korpus ekspedycyjny generała Kotika, biorąc udział w obronie Częstochowy. Mimo bohaterskiej postawy żołnierzy austriackich, a także polskich, w obliczu groźby okrążenia armie musiały opuścić miasto. 17 listopada stało się to, czego wszyscy obawiali się najbardziej. Kilkanaście dywizji niemieckich uderzyło na broniony skromnymi siłami Kraków. Obrona trwała zaledwie kilka godzin. Polskie ministerstwo kultury ogłosiło, że zdołano uratować bezcenne zbiory biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, większość zabytków, zabezpieczono także Wawel. Dla Austro-Węgier upadek Krakowa oznaczał katastrofę - feldmarszałek Zehner, za zgodą cesarza Ottona rozpoczął masowe przerzucanie wojsk na granicę z Polską. Wymuszono na jugosławii pomoc w postaci kilku kolejnych dywizji, do obrony zamierzano też skirerować nowo sformowane oddziały i wojska polskie cofające się na Słowację. W obliczu groźby przerwania łączności oddziałów obu państw (ofensywa niemiecka wyraźnie zmierzała do przecięcia granicy) postanowiono o podjęciu kontrofensywy. Nie odniosła ona jednak sukcesu w obliczu tak szczupłych i niezorganizowanych sił.

​

Rezydujący w Wilnie prezydent Mościcki w wystąpieniu radiowym ogłosił, że dla Polaków zostaną otwarte wojskowe magazyny, a w obronie kraju wezmą udział wszyscy mężczyźni, którzy ukończyli 17 lat. W obawie przed "szczególnym zagrożeniem" ze strony "współpracujących z Niemcami terrorystów z Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów" postanowiono o przymusowym wysiedleniu obywateli tej narodowości z południowo-wschodnich terenów Rzeczypospolitej. Już 27 listopada wojsko przystąpiło do ogromnej operacji, przymusowo pozbawiając całe ukraińskie rodziny miejsca zamieszkania i kierując ich do wyznaczonych punktów przesiedleńczych niedaleko Pińska. W niektórych miejscowościach Polacy spotkali się ze zbrojnym oporem. Chociaż problem nie został dokładnie zbadany przez historię szacuje się, że przesiedlono około 60 tysięcy osób narodowości ukraińskiej, a cały ich dobytek, w sposób całkowicie bezprawny, został odebrany.

* * * ​

W listopadzie wojska austro-węgierskie dokonały burzącego grozę odkrycia. Żołnierze w miejscowości Dachau, położonej niedaleko Monachium, ujrzeli niecodzienny widok - w obozowym kompleksie, którego przeznaczenie nie zostało do końca wyjaśnione, uwolniono około 500 wychudzonych i wygłodniałych więźniów. Pobieżne dochodzenie wykazało, że zostali tam zesłani na podstawie wyroków sądowych III Rzeszy, wśród nich znalazły się bardzo różne osoby - Żydzi, byli opozycjoniści, komuniści oraz cudzoziemcy. Wszyscy oni utrzymywali, że znęcano się nad nimi fizycznie i psychicznie, zmuszano do ciężkiej pracy, dawano głodowe racje żywnościowe, a niektórych współwięźniów bez słowa wywożono - takie osoby nigdy już nie powracały. W obliczu nadchodzących wojsk austro-węgierskich Niemcy dokonali błyskawicznej ewakuacji większości więźniów, niszcząc niemal wszystkie dokumenty. Władze Austro-Węgier zapowiedziały, że sprawa zostanie gruntownie zbadana, a sam cesarz Otton von Habsburg potępił mordy hitlerowskie dokonywane na przeciwnikach politycznych.

CDN.

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Secesja

Niniejszy odcinek jest odcinkiem specjalnym

​

Książę Rupert Wittelsbach​

Aby zrozumieć wydarzenia, które nastąpiły w pierwszych tygodniach zimy 1939 roku, skrupulatny historyk powinien zwrócić uwagę na kilka faktów. Blokada gospodarcza mocarstw zachodnich w dużo większym stopniu dotknęła Niemcy niż kraje Układu Wiedeńskiego. Austro-Węgry, Włochy, Jugosławia i Polska mogły nabyć deficytowe w ich kraju towary u sojuszników, zaś Niemcy takiej możliwości nie miały. Ponadto wszyscy sąsiedzi III Rzeszy (z wyjątkiem Danii) zamknęli swoje granice, blokując przepływ jakichkolwiek produktów i skutecznie uderzając w gospodarkę Niemiec. Te braki szczególnie dotkliwe stawały się, jeżeli chodzi o tłuszcze - około 60% artykułów spożywczych zawierających znaczącą ilość tłuszczy było przez Niemcy importowane. Jeżeli jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że żołnierz walczący to żołnierz głodny, powoli powstanie obraz ogromnych braków na głębokim zapleczu frontu, co zwłaszcza zimą powodowało ogromne społeczne niezadowolenie.

Kolejnym ciosem w opinię publiczną okazał się grudniowy pobór do wojska. Adolf Hitler, przekonany, że wojna skończy się jeszcze we wrześniu, zrezygnował z powoływania do służby nowych żołnierzy, wobec wojny pozycyjnej na ogromnym froncie i gigantycznych strat ludzkich (wiele oddziałów posiadało niespełna 40% składu) musiał wycofać się z poprzednich zapewnień. Decyzją fuhrera Rzeszy 3 grudnia 1939 roku wydano dekret powołujący do wojska kolejne setki tysięcy młodych mężczyzn. Był to okres przedświąteczny, łatwo więc zrozumieć niezadowolenie Niemców - zamiast wigilijnej wieczerzy oraz rodzinnego ciepła był im pisany wojenny trud oraz walka na froncie.

​

Wszystkie czynniki spowodowały, że zaczęła uaktywniać się opozycja. Pierwszą osobą, która zdecydowała się wystąpić przeciwko władzy NSDAP, był książę Rupert Wittelsbach. Ten sędziwy już arystokrata, w czasie I wojny światowej dowodzący armią niemiecką oraz uznawany za jednego z najwybitniejszych jej dowódców, od samego początku uznawany był za bezwzględnego przeciwnika nazizmu. Z tego też powodu musiał uchodzić z kraju, znajdując schronienie we Włoszech. W październiku 1939 roku przybył do Wiednia, aby rozpocząć negocjacje z kanclerzem Schuschniggiem.

W czasie trwania tajnych rozmów, do których z czasem przyłączył się też cesarz Otton von Habsburg, dołączył Hans von Seiser, zwolennik utworzenia niezależnej Bawarii, członek triumwiratu zarządzającego tym krajem na początku lat 20-tych, oraz Konrad Adenauer, nadburmistrz Kolonii z okresu I wojny światowej, osoba represjonowana i prześladowana przez nazistów. Wszystkich ludzi połączyła nienawiść do Adolfa Hitlera, wszyscy zdecydowali działać przeciwko niemu. 1 grudnia pociąg wraz z księciem Rupertem, von Seiserem oraz Adenauerem wyruszył do okupowanego przez Austriaków Monachium.

Treść Odezwy Tymczasowego Rządu Królestwa Bawarii do mieszkańców Rzeszy Niemieckiej:​

* * *
Ciąg dalszy nastąpi...

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Wstrząsy polityczne

Ofensywa austriacka z 7 grudnia 1939 roku była jeszcze jednym ciosem w wytrzymałość narodu niemieckiego. Po 2-dniowej bitwie armie Austro-Węgier opanowały Wrocław.

​

Atak, chociaż przeprowadzony w siarczystym mrozie i podczas śnieżycy był konieczny. Przeprowadzono go zgodnie z postanowieniami spotkania kanclerza Schuschnigga, feldmarszałka Zehnera i cesarza Ottona pod koniec listopada w Wiedniu. Zgodnie z raportem Zehnera, sytuacja pogarszała się z dnia na dzień: przedłużająca się wojna powodowała znaczny spadek morale żołnierzy, zwłaszcza zaś jugosłowiańskich, którym brak było wiary w jej cel. Działania zbrojne prowadzono z dala od ich domów, Jugosławia nie miała w tym żadnego bezpośredniego interesu, a Wiedeń bez przerwy naciskał na wysyłanie nowych korpusów ekspedycyjnych, co powodowało wypadanie Belgradu z orbity wpływów politycznych Austro-Węgier, osłabiało kontrolę, a na froncie powodowało coraz częstsze dezercje żołnierzy jugosłowiańskich. Stąd atak na Wrocław, a z Wrocławia, jak słusznie zauważył generał Kubena, do Berlina już niedaleko.

W otoczeniu cesarza forsowane były dwie koncepcje kierunku ofensywy. Generał Kubena uważał, że należało uderzyć bezpośrednio na Berlin - ofensywa taka okupiona zostałaby ogromnymi stratami, ale, jak argumentował generał, niewątpliwie zmusiłaby Niemcy do kapitulacji. Feldmarszałek Zehner zaś był zdania, że należało uderzyć w kierunku północnym, na Rostock i Szczecin. Wydźwięk propagandowy powodzenia takiej ofensywy byłby mniejszy, ale ze względu na skromniejsze siły niemieckie w tym rejonie, łatwiej byłoby o sukces. Ponadto atak taki odciąłby wszystkie wojska niemieckie w Polsce, co ze względu na blokadę morską oznaczałoby uratowanie Warszawy. Ze względu na brak zgody wśród austro-węgierskiej generalicji oraz polityków nie zaakceptowano żadnego z wariantów. Postanowiono o utrzymaniu dotychczasowej linii frontu przynajmniej do połowy stycznia, przeznaczając do tego celu także świeżo formowane w Bawarii jednostki. 20 grudnia przybył pierwszy transport, około 200 bawarskich żołnierzy wysiadło na stacji kolejowej w Libercu.

​

Oprócz tego, 15 grudnia Polacy podjęli próbę kontrofensywy na południu. Po początkowych powodzeniach, zachęcony generał Kubena, odpowiedzialny za ten odcinek frontu zadecydował o uderzeniu na Kraków, gdzie 17 grudnia również odniósł sukces. Po przybyciu posiłków niemieckich i Polacy, i Austriacy musieli się jednak wycofać. Południe Polski pozostało w rękach Niemiec, a Rzesza w dalszym ciągu stwarzała zagrożenie dla panowania Wiednia na terenie Słowacji.

​

Podsumowując, grudzień nie przyniósł znaczących zmian na żadnym z frontów. Częściowa stabilizacja na wielu odcinkach zapewniła wszystkim walczącym krajom chwilę oddechu, co oczywiście nie oznacza, że to samo dotyczyło sytuacji politycznej. We wszystkich krajach społeczeństwo zaczynało upominać się o jak najszybsze zakończenie wojny.

Austro-Węgry w połowie grudnia zakończyły budowę ogromnej bazy wojskowej i morskiej w Dernie. Miała ona być przeznaczona na potrzeby rodzącej się marynarki.

* * *​

19 grudnia 1939 roku w Monachium powstała Niemiecka Partia Konserwatywna (Deutsch-Konservative Partei DKP). Na jej czele stanął Konrad Adenauer, zaś politycznym patronem został król Rupert. Na pierwszym kongresie obu założycieli powitano owacjami na stojąco, a wszyscy zebrani w przypływie patriotycznych emocji odśpiewali hymn Rzeszy. Członkowie nowej formacji pokazali w ten sposób, że nie przekreślają ostatecznie wszystkich związków łączących ich z Berlinem. Konrad Adenauer, w swoim inauguracyjnym przemówieniu mówił:

23 grudnia, dzień przed wigilią Bożego Narodzenia, w Hamburgu powstał komitet DKP. Pokazało to słabość miejscowych władz, które nie były w stanie zapobiec masowemu gromadzeniu się ludności na głównym placu miasta i uroczystemu założeniu regionalnego oddziału ugrupowania. Godzinę po tym wydarzeniu przeciwnicy nowej, oficjalnie nielegalnej w Niemczech partii, członkowie NSDAP, SS oraz ludzie przeciwni secesji zorganizowali kontrmanifestację, która skończyła się licznymi potyczkami między jedną a drugą grupą. Znamienne było to, że państwowe służby porządkowe nie zdecydowały się na interwencję; według różnych danych, liczba zwolenników DKP mogła wynosić od 50 do 70 tysięcy (co w totalitarnym państwie jest nie do pomyślenia!).

​

Chociaż prasa przemilczała wydarzenia w Hamburgu, wieść o nich rozniosła się lotem błyskawicy. 24 grudnia podobne komitety powstały w Lubece, Munsterze, Frankfurcie, Kolonii, w wielu miasteczkach w Zagłębiu Saary. Próby utworzenia oddziałów DKP zakończyły się niepowodzeniem w Rostocku oraz Królewcu. Analizując dane na temat powstawania komitetów można stwierdzić, że największą popularność Konserwatywna Partia Niemiec zdobyła na zachodzie, gdzie ludzie w dużej mierze trudnili się handlem z Francuzami, Belgami i Holendrami, a, co za tym idzie, najboleśniej odczuwali skutki wojny. Na wschodzie, gdzie tradycje militarystyczne były bardzo silne, podobnie jak władza nazistów, demonstracji albo nie było wcale, albo były szybko tłumione w zarodku.

Reakcja Hitlera na te wydarzenia była błyskawiczna. W szaleńczym amoku rozkazał swoim generałom (wśród których był Keitel, von Manstein, Guderian oraz Rommel) użyć wojska w celu pacyfikacji "separatystów" i "zdrajców", porównując wydarzenia polityczne do "ciosu w plecy" z roku 1918 roku. Wojskowi odmówili, twierdząc, że nie otworzą ognia do setek tysięcy ludzi. Najdalej posunął się Rommel, który stwierdził, że "może zamiast strzelać do ludzi spróbujemy ich wysłuchać?" W odpowiedzi na swoją odmowę generałowie musieli wysłuchać burzliwej tyrady, w której fuhrer stwierdził, że nie potrzebuje ich wcale, żeby poszli precz i zniknęli mu z oczu i że da sobie radę sam. Nikt nie potraktował tych słów poważnie, ale najbliższe wydarzenia pokazały, jak straszna była ich pomyłka.

25 grudnia o godzinie 16.00 Fuhrer Rzeszy zorganizował w Berlinie wiec, na którym obecnych było około 100 tysięcy ludzi.

W odpowiedzi na tę część przemówienia podniósł się niewyobrażalny ryk, a dziesiątki tysięcy ludzi dało upust swojej odmowie na pytania zadane przez wodza.

Po tych słowach Hitler pożegnał wiwatujący tłum, skandujący "Wiedeń, Wiedeń!" oraz "Fuhrer, Fuhrer!".

"Armia Fuhrera" była pomysłem na miarę szaleńca. Można sobie wyobrazić uzbrojone bandy, nieumundurowane, pozbawione jakiegokolwiek profesjonalnego sprzętu i amucji, maszerujące pieszo przez Niemcy po to, aby walczyć z wrogiem, którego sam Fuhrer do końca nie umiał zidentyfikować. Jeśli dodamy wyjątkowo ostrą zimę, całe przedsięwzięcie mogłoby skończyć się tragicznie, gdyby nie... Hermann Goering.

​

Ciąg dalszy nastąpi...​

 

Dzieje austrofaszyzmu​

Niemiecki tort

1 stycznia 1940 - 1 marca 1940 r.


​

Powyżej prezentuję strukturę terytorialną Konfederacji Austro-Węgierskiej. Kolorem czerwonym zaznaczone zostało Cesarstwo Austriackie, niebieskim - Królestwo Węgier, fioletowym (zabijcie mnie, ale dla mnie to pozostanie kolor fioletowy!) - Protektorat Czech, żółtym - Królestwo Chorwacji, zaś morskim terytoria okupowane.

Rozkaz Hitlera o uzbrojeniu rozwścieczonego tłumu był tak szalony, że kierownictwo Rzeszy musiało zareagować. Wojska generała von Mansteina, stojące pod Berlinem, zostały postawione w stan gotowości. Kontrolę nad sytuacją przejął jednak Hermann Goering.

Historia nie zna wszystkich szczegółów wydarzeń z tamtego dnia. Wiadomą jest, że o godzinie 18.36 marszałek przybył wraz z von Mansteinem, Rommlem i von Paulusem do kancelarii Rzeszy, gdzie Hitler prowadził swoje obłąkańcze przygotowania do stłumienia "rebelii". Wizycie tej towarzyszyło obsadzenie głównych budynków rządowych przez wojska wierne puczystom. Oddziały von Mansteina doprowadziły też do zaprzestania wydawania broni cywilom, nie zdołały jednak zapobiec temu procederowi całkowicie, na skutek czego w ostatnich dniach grudnia z rąk bandytów na ulicach Berlina zginęły 23 osoby. Można sobie jedynie wyobrażać, jaki byłby skutek, gdyby Wódz zrealizował swoje plany.

Nie ma żadnych informacji na temat przebiegu spotkania Hitlera z puczystami. Wiadomo jedynie, że o godzinie 19.47 z kancelarii Rzeszy wyjechała do podmiejskiej willi limuzyna z przyciemnianymi szybami, w której najprawdopodobniej znajdował się Fuhrer. Podmiejska posiadłość, zgodnie z dokumentami wydawanymi przez Goeringa, była pilnie strzeżona przez uzbrojonych lotników z Luftwaffe, osobiście wybranych przez marszałka - możemy wnioskować, że puczyści chcieli mieć pewność co do lojalności strażników więźnia.

Po zastosowaniu aresztu domowego wobec Adolfa Hitlera, Goering, już następnego dnia, przemówił do tłumów. Oświadczył on o niezdolności Fuhrera do wykonywania funkcji oraz o tymczasowym przejęciu jego obowiązków. Do dzisiaj nie wiadomo, dlaczego Goering zdecydował się na nielojalność wobec Wodza. Jego duma, pycha i żądza władzy były cechami powszechnie znanymi, co stało się przyczyną do historycznych spekulacji, jakoby względy ambicjonalne zaważyły na decyzji Goeringa. Nowy przywódca Rzeszy nie przemawiał długo, a jedyną jego obietnicą była przysięga dotycząca zorganizowania wyborów. Miały one odbyć się 5 marca.

Marszałek miał jednak mnóstwo zmartwień, wśród których najpilniejszym była reakcja Himmlera - w zbrodniczej organizacji SS obudziły się najniższe instynkty, a żądza odwetu i lojalność wobec Hitlera nie wróżyły nic dobrego.

* * *​

Przełom roku 1939 i 1940 oznaczał stabilizację na froncie. Żadna ze stron nie była w stanie uzyskać przewagi, załamała się nawet niemiecka ofensywa w Polsce. Jedyną próbą ataku była podjęta w połowie stycznia ofensywa sił Gebauera na Drezno. Wobec twardego oporu obrońców skończyła się fiaskiem.

​

Austro-Węgry osiągnęły też ogromny sukces. 19 stycznia 1940 roku zwodowano pierwszy okręt wojenny. Na uroczystości obecny był admirał Horthy, który, wzruszony, wygłosił emocjonalne przemówienie, a także admirał von Klopfenburg, który objął dowództwo nad powstającą flotą. W produkcji znajdowały się jeszcze 3 niszczyciele oraz 2 lekkie krążowniki. Trwały również intensywne badania, zwłaszcza nad okrętami najcięższymi, takimi jak pancerniki i lotniskowce. Zainteresowanie ośrodków badawczych budziły też okręty podwodne, które zgodnie z analizami cieszyły się wysoką skutecznością. Pod koniec stycznia, mimo alianckich zakazów, niszczyciel wyruszył w swoją pierwszą misję bojową, którą była osłona konwoju płynącego do Derny.

​

Prowadzenie wojny stawało się dla Konfederacji coraz większym wysiłkiem, zwłaszcza pod względem finansowym. Zapasy surowców były na skraju wyczerpania, zaś wysiłki dyplomacji mające na celu zawieranie nowych umów handlowych kończyły się fiaskiem. Pewny wzrost obrotów odnotowano jednak z krajami bałkańskimi, gdzie Austro-Węgry posiadały spore wpływy gospodarcze. Wiedeń postanowił także zwrócić uwagę na Daleki Wschód, zawierając korzystne umowy z Japonią oraz intensyfikując kontakty dyplomatyczne. Oczekiwano także pomocy militarnej, co śmielsi liczyli, że uda się nakłonić Japończyków do sojuszu, co przechyliłoby szalę zwycięstwa na stonę Układu Wiedeńskiego. Problem jednak polegał na tym, że sojusz z Japończykami zdruzgotałby dobre, jak dotąd, układy z Chinami.

​

CDN.

Od ostatniego odcinka minął ponad miesiąc więc zamykam aar. W razie chęci kontynuowania skontaktuj się z którymś z moderatorów działu.
Pozdrawiam, N.