Fryderyk I Barbarossa

Czy Fryderyk I był okrutnym tyranem? Najeźdźcą? Czy można uznać, że Barbarossa ogarnięty jakąś teutońską furią najeżdża Italię, zniewala ją, niszczy jej „odwieczne” swobody, plądruje Lombardię z czystej chęci niszczenia „cywilizowanego” kraju? Że pomagają mu kolaboranci pokroju Quislinga - nazistowskiej marionetki z okresu II Wojny Światowej? Że jego celem ostatecznym było niemieckie osadnictwo nad Padem?

Zburzył wszak Cremę i Mediolan! Mieszkańców wysiedlił a Italii starał się narzucić konstytucję ronkalską - ograniczającą prawa komun włoskich!

Tak się jednak składa, że Barbarossa był królem Włoch a nie najeźdźcą. Italia była złączona unią realną z Niemcami, z chwilą obioru na króla rzymskiego władca niemiecki rządził też Włochami. Barbarossa był więc legalnym władcą Włoch, koronowanym w Pawii Żelazną Koroną i tego tytułu nikt nie kwestionował.

Uczeni bolońscy, przywódcy komun procesarskich i szlachta włoska to nie byli żadni „kolaboranci” bo służyli legalnemu królowi Włoch. To przeciwników cesarza należałoby uznać za buntowników i zdrajców bo znosili się z Papiestwem przeciwko własnemu monarsze a przy okazji doprowadzili do rozpadu kraju na szereg drobnych państewek, które kilkaset lat później podbili zjednoczeni Hiszpanie i Francuzi. Papiestwo obawiało się silnego cesarstwa i utraty władzy nad Rzymem w przypadku umocnienia władzy centralnej we Włoszech. Członkowie partii cesarskiej - gibellinów czy uczeni szkoły glosatorów nie byli więc pomocnikami "okupanta" ale lojalnymi poddanymi. Fryderyk polecił czterem wielkim prawnikom bolońskim: Martinusowi, Bulgarusowi, Jakubowi i Hugonowi określenie uprawnień monarszych. Wykonali oni swe zadanie odwołując się do prawa rzymskiego. Glosatorów nie trzeba było zmuszać do niczego, bo to oni sami napraszali się ze swoimi poglądami cesarzowi. To były czasy odkrycia na zachodzie Kodeksu Justyniana. To było prawo Cesarstwa a w średniowieczu Święte Cesarstwo Rzymskie utożsamiano z antycznym cesarstwem. Stąd uczeni z Bolonii wspierali program wzmocnienia władzy cesarskiej (królewskiej) bo ta była zgodna z ich wizją świata, taką jaką wywiedli z prawa rzymskiego.

Ostatnie podrygi partii gibelińskiej to XIV w. – epoka kiedy autorytet cesarski spadł w Italii do zera i cały spór polityczny stał się czysto teoretyczny bo od 1250 r. nie było już cesarza zdolnego zjednoczyć Włochy. Nawet część gwelfów (przeciwników cesarza) ogarnęła się na tyle że chciała kompromisu (tzw. Biali) – i oni po doświadczeniach z „wolnością” chcieli stabilnego państwa a nie konglomeratu zwalczających się nawzajem państw-miast. Nikt ich nie zmuszał do zmiany zdania – dostrzegali włoską rzeczywistość i wiedzieli że może być inaczej (tak jak w Anglii, Francji czy królestwach hiszpańskich). Poeta Dante Alighieri był białym gwelfem…

Fryderyk dążył do odzyskania regaliów królewskich, które zostały przywłaszczone przez komuny. Ograniczenie samorządu, mianowanie urzędników lokalnych, rewindykacja ziem – to program centralizacyjny. Przeprowadzono go w każdym kraju Europy, któremu udało się zjednoczyć – od Hiszpanii po Moskwę. Wszędzie były próby odzyskania królewszczyzn, ograniczenia kompetencji samorządu ziemskiego i miejskiego, reorganizacji administracji, uporządkowania spraw monetarnych i sądownictwa. Tam gdzie to się nieudało państwa się rozpadły lub przekształciły w de facto konfederacje (Italia i Niemcy). Program ten był korzystny dla wielu warstw społecznych bo likwidował anarchię, zapewniał ład. W Italii i w Niemczech działały jednak potężne siły odśrodkowe, które często wchodziły w sojusze z obcymi potęgami. Cesarstwo (i Włochy tym samym) ogólnie miały wątpliwe szczęcie do częstych zmian dynastii co sprawiało że każdy ród musiał startować od zera.

Fryderyk nie zamierzał germanizować Włoch. On chciał je uporządkować. Najlepszy dowód na to co chcieli przeprowadzić Hohenstaufowie w Italii stanowi przykład królestwa Sycylii. Gdy ta niemiecka dynastia zawładnęła tronem sycylijskim nie zabrała się za tworzenie Lebensraum dla Volksgenosse. Nie ściągano kolonistów z Rzeszy, nie usunięto tubylców, nie germanizowano dzieci. Hohenstaufowie sprawili tylko, że Sycylia stała się państwem nowoczesnym a nie luźnym zbiorem świeckich księstewek i władztw biskupich, w którym od woli garstki feudałów zależy pozycja króla-nominanta. Ogólnie Hohenstaufowie wyraźnie lekceważyli Niemcy wiążąc przyszłość rodu z Włochami - pozwoliło to konkurencyjnemu rodowi Welfów zyskać wielkie wpływy w Niemczech.

Czy Barbarossa był okrutnikiem? Łagodnym barankiem nie był z pewnością. Na tle epoki nie wyróżniał się jednak okrucieństwem. Święta (a jakże!) Olga Kijowska mordująca w wymyślny sposób tysiące Drewlan w odwecie za zabójstwo męża i odmowę danin, cesarz bizantyjski Bazyli który ponoć rozkazał wyłupić oczy 14 tys. bułgarskich jeńców po bitwie pod Bełasicą, król Anglii Wilhelm Zdobywca wywołujący wśród niepokornych poddanych głód (tzw. Spustoszenie Północy pochłonęło ok. 4-5% populacji angielskiej - jakieś 100 tys. istnień), Szymon de Montfort mordujący tysiące Albigensów - to tylko kilka przykładów okrutników którzy bili na głowę Fryderyka I.

Wydaje się zatem, że Barbarossa był dzieckiem swej epoki, władcą który przegrał wojnę o jedność Italii. Jego klęska nie zakończyła batalii - jego wnuk Fryderyk II podjął program unifikacji w oparciu o Sycylię, którą dla Hohenstaufów pozyskał Barbarossa.​