Poczet Chanów Kumańskich

Nie wiem, gdzie się podział założony tydzień temu temat, jak jestem ślepy i go nie widzę, to tamten skasujcie.

Poczet Chanów Kumańskich

Törtogul I, zw. Sharu-Khanem, tj. surowym władcą, Chan 1065-1116, syn Toluna I​

Tolun I, wódz Połowców, był władcą bardzo wstrzemięźliwym, nie lubiącym skrajnych emocji. W młodości poprzysiągł nie ulegać żadnym skrajnościom i do końca życia dochował tej przysięgi. Dlatego, postanowił, że Połowcy się ustatkują i osiedlą za jego panowania. Gwałtowne koczownicze ludy nie lubiały podobnych pomysłów, dlatego Ipa z Krymu i kilku innych zamachowców, postanowili podjąć próbę uśmiercenia wodza. Próba się udała, a na następcę wybrano jego małoletniego syna, Törtogula. Młody władca był całkiem uległy woli swoich podwładnych, co zaowocowało uczynieniem Ipy regentem. Pod rządami Ipy władztwo zaczęło się rozwijać, a kilka okolicznych plemion, w tym Azowie, Dońcy, czy Uralici, obwołało się podwładnymi Törtogula i jego wasalami. Rosnące w siłę plemię Połowców zaczęło zagrażać okolicznym Pieczyngom i Chazarom, na których ziemiach częściowo koczowali Wołżanie, poddani wodza Połowców. Gdy jednak Törtogul dorastał, zaczął dostrzegać niepokojące wpływy możnych. W dniu 16 urodzin, 19 grudnia 1065 roku, dowiedział się o spisku Ipy. Okazał mu jednak łaskawość i odesłał go na Krym, gdzie miał zostać władcą niewielkich włości w rejonie Łukomorii. Już następnego dnia, korzystając z władzy roztoczonej od Morza Czarnego po Kaspijskie- ogłosił się Chanem Kumaniu, a śladem swojego ojca- ogłosił, że Połowcy, od teraz Kumani, ucywilizują się. Stolicę umieścił w miejscu kurhanu swojego ojca i nazwał ją Desht-i-Kipchak, nakazując swoim wasalom, aby także rozpoczęli budowę swoich stolic. Wraz z rozpoczęciem nowego chrześcijańskiego 1066 roku, Törtogul, nazwał się Sharu-Khanem i ogłosił rozpoczęcie nowej ery w dziejach Chanatu.

Pytany, czy przyjmie majaczenia wyznawców innych, sąsiadujących religii (popularnego wśród ludów stepowych islamu, ściągającego bogactwa z dużych podatków judaizmu, albo otaczającego niemal zewsząd chrześcijaństwa), odpowiedział, że Kumani się ucywilizują, ale pozostaną wierni jedynej, prawdziwej religii, swojej własnej, a wyznawcy innych kultów powinni się ich bać. Na początku swojego panowania, postanowił jednak skonsolidować swój stan posiadania. Pilnie doglądał swoich wasali, sprawdzając, czy rozpoczęli budowę stolic, jak rozkazał. Gdy wymawiali się brakiem pieniędzy, szeroko otwierał swój skarbiec i ofiarował duże sumy w złocie. To pozostawiało ich bez wyjścia.

Pierwsza okazja do ekspansji nadarzyła się już wkrótce- w roku 1068 z propozycją sojuszu do Sharu-Khana wystąpiły dwa duże narody pogańskie- Mordwini na północy i Pieczyngowie na zachodzie. Podczas, gdy Mordwini jeszcze długo żyli w spokoju, w 1070 roku Pieczyngowie uzbroili się do wojny z Madziarami. Nie mieli na celu podboju tego chrześcijańskiego państwa, ale chcieli złupić je w jak największej części. Wysłali posła do Sharu-Khana, aby pomógł na wojnie. Jednak Chan Kumaniu uważnie przeanalizował sytuację i odmówił wsparcia, tłumacząc się nieistniejącym buntem nad Wołgą. Do roku 1073 ostatni pieczyngski wódz uciekł z ojczyzny, która wpadła, do ostatniej prowincji, w ręce kogoś, kto sam kiedyś był wielkim ludem stepowym- Madziarów. Ów wódz, Aepa Osen, przybył do Desht-i-Kipchak, domagając się, aby dawny sojusznik pomścił ich krzywdy. Przez dwa lata Sharu-Khan zbroił swoich wasali, w końcu w roku 1075 zbierając potężne wojska przy granicy z nowopowstałym Hrabstwem Oleszje. Po wypowiedzeniu wojny temu hrabstwu, na jego pomoc ruszyło dwóch nadrzędnych mu władców: Książę Szekesfehervaru i Król Węgier, małoletni Salomon Arpad. Pierwsze starcia były bezsprzecznie zwycięskie dla Połowców, którzy działali z zaskoczenia- Madziarowie nie spodziewali się, że "drzemiący" sojusznik nagle się przebudzi i zdążyli odesłać swoje największe siły do domu. W przeciągu zaledwie dwóch lat, ogromne siły Chana zdobyły ziemie, które niegdyś należały do Pieczyngów- prawie całą Mołdawię i Wołoszczyznę. Wtedy jednak wojna zaczęła się na dobre i Chan musiał udowodnić, że umie obronić zdobyte ziemie- z nad Dunaju przybyły tysiące zaprawionych węgierskich wojów, gotowych do walki w imię wiary. Mimo kilku porażek, w tym tragicznej w skutkach bitwy o Tyraspol (gdzie zginęli marszałek Borç i majordomus Gzi), Węgrzy się poddali i Król Salomon podpisał pokój w roku 1079, pozwalając Chanowi na zachowanie wszystkich zdobytych ziem, zachowując jednak do nich roszczenia.

Większość następnych lat mijała w spokoju, kiedy to Chan ściągał do Desht-i-Kipchak najnowsze rzemiosła i odkrycia architektoniczno-socjologiczne. Do roku 1085 Sharu-Khan dysponował już nawet inżynierami zdolnymi do zbudowania pierwszej ceglanej świątyni dla Wölsa, głównego boga Połowców. Natychmiast rozpoczęto budowę wielkiego ołtarza, który na specjalne życzenie Sharu-Khana miał już nigdy nie spłynąć ludzką krwią, a jedynymi ofiarami miało być bydło, którego Wöls był stwórcą. W roku 1089, gdy do Chana doszła wieść o nagłej śmierci najstarszego syna, Sirçana, wodza Mołdawów, postanowił wyładować swoją wściekłość na wyznających judaizm Chazarach, tłumacząc, że podobno ich bogactwa miały zostać skradzione z pogańskich, kumańskich świątyń (co było oczywistym nonsensem, jednak Sharu-Khanowi wystarczyło to do usprawiedliwienia swojej agresji). Po zebraniu wojsk okolicznych Wołżan, zażądano zwrotu majątków. Gdy Chazarowie odmówili, wypowiedziano im wojnę. Nieszczęśliwie, po ich stronie opowiedzieli się prawosławni Alani. Mimo ich wsparcia, ściągnięcie Azów i Dońców, zmiotło Alanów i Chazarów z powierzchni. Sharu-Khan postanowił kontynuować wojnę- wypowiedział wojnę pobliskiemu Księstwu Imerecji, które uległo 15,000 armii w pół roku. Gdy już Imerecja stała się tylko "Plemieniem Imeretów", Chan ruszył na pobliską Gruzję. Mimo problemów z transportem wojsk przez Kaukaz, nawet Gruzini upadli, a w 1096 roku Sharu-Khan tytułował się już Chanem Kumaniu i Gruzji, sprawując nad tą ostatnią osobistą kontrolę. Gdy jednak w 1097 roku w trakcie powrotu znad Kaukazu na step, nadeszła wieść o zaatakowaniu Mordwy przez Księcia Prońska i Smoleńska, Sharu-Khan odmówił pomocy. Ten czyn sprawił, że w pamięci potomnych zapadł jako niesłowny okrutnik. Stoczył jeszcze jedną, krótką wojnę, z Księciem Belgradu, spowodowaną osobistą obrazą. W jej wyniku do Chanatu wpadły dwie bogate i cywilizowane prowincje, które łatwo nawróciły się na kumańską religię, a z których plemienia Widynów pochodzili najsłynniejsi pisarze i kronikarze połowieccy.

Sharu-Khan żył dość długo, przeżył nawet trzech z czterech swoich synów. Jedynym synem, który był obecny na pogrzebie ojca był Borç, wódz Wołżan. Ale do tego czasu, minęło jeszcze dwadzieścia lat ciągłych potyczek wewnętrznych z niechcącymi zrzec się chrześcijaństwa Gruzinami i niezadowolonymi z dużych strat Wołżanami. Nawet Borç nie radził sobie z kontrolą nad nimi. W międyczasie, korzystając z okazji, zajęto ziemie dawnych wasali Bizancjum- Księstwo Warny (przekształcone w Plemię Waranów), Księstwo Dorostotum (Plemię Dorostów) i Księstwo Korsunia. Ostatni syn, Borç, został wychowany w duchu religijnego fanatyzmu i niechęci do wszechobecnych chrześcijan. Tymczasem, sam Sharu-Khan był już w sędziwym wieku, a mimo to przygotowywał pierwszą wyprawę na północ, aby oficjalnie pomścić swoich dawnych sojuszników- Mordwinów. Wtedy jednak- nieznany sprawca zamordował go nocą w obozie. Czy winę ponosił ostatni syn- myśląc, że nie zdąży się doczekać swojego panowania nad Chanatem, czy może wciąż żyjący w zaciszu Ipa z Łukomorii- nie wiadomo. W każdym razie- mimo wieku 66 lat Sharu-Khan, pierwszy Chan Kumaniu, a także Chan Bułgarów i Gruzinów, nie zmarł śmiercią naturalną. Podobno po wojnie z Bułgarami popadł w schizofrenię i ogłosił się Chanem Bułgarów, ale jest to wiadomość niepotwierdzona.

Borç I Mężny, Chan 1116-1118, najmłodszy z czterech synów Sharu-Khana​

Wojnę z chrześcijańskimi księstwami ruskimi odroczono do czasu wyboru nowego chana. Możni na wiecu zażądali, aby każdy z kandydatów, począwszy od sędziwego Ipy z Łukomorii, przez Toluna z Mołdawii, czy Saru z Wołoszczyzny, aż do Momtsila z Uralu, zapowiedzieli, co zrobią z łupami zdobytymi na ruskich księstwach. Podczas, gdy większość wodzów roztaczała szerokie wizje rozwoju dla Chanatu, wszystkich zaszokował ostatni syn Sharu-Khana, Borç, który stwierdził, że za łupy wystawi wielką ucztę z bogatymi trunkami, sprowadzonymi nawet z Achai, czy Galii. To ostatecznie przekonało możnych, że Borç powinien zostać Chanem, jako Borç I koronowany w czerwcu 1116 roku. Jeszcze pod koniec tego roku, ponownie zebrał swoich żołnierzy, wybierając ogromne sumy ze scytyjskich grobowców, aby wszyscy wasale przysięgli swoją wierność. W roku 1117 Borç wypowiedział wojnę Księstwu Prońska, jako zemstę za pokonanie ich dawnego sojusznika. To nic, że serce Mordwy znajdowało się w rękach Bułgarów Kamskich, Borç I błyskawicznie zajął ostatnie chrześcijańśkie oazy nad Morzem Czarnym (Konstantynopol i Azja od lat znajdowały się w rękach Seldżuków), po czym ruszył na północ. Zajął dużą część Księstwa Prońska, po czym zaatakował go sojusznik Prońska, Smoleńsk. W wielkiej bitwie o Prońsk, Borç I zginął w boju, nim zdążył osiągnąć swoje wielkie cele. Gdy jego kolumna została rozbita przez Rusinów, postanowił, że nie zginie jak pies, uciekając pred wrogiem. Rzucił się do samotnej szarży na wojska wroga i swoim toporem, sam jeden, zdołał wyrąbać potężny wyłom w kolumnie wroga. Zniszczywszy wrogie katapulty (gotowe do oblegania Desht-i-Kipchak), padł od strzały wystrzelonej najpewniej przez nawróconego na chrześcijaństwo Mordwina. Zanim zginął, podobno zdołał w pojedynkę zasiekać setkę Rusinów.

Po bitwie jego pokłute i podeptane przez konie ciało odnalazł jego syn Tolun (który zdołał wygrać bitwę mimo śmierci ojca), który odwiózł go do stolicy, po czym sam wrócił na północ, by, nie czekając na korzystny dla niego wynik wyboru kolejnego chana, dokończyć wojnę swojego bohaterskiego rodziciela.

Mapa Chanatu w pierwszych dniach panowania Borça, z zaznaczonymi ciemniejszym kolorem zdobyczami ojca:



--------------------------------------------------------------------------------------------------
OT skasowano - AAR zamknięty - w celu kontynuowania proszę zgłosić się do administracji forum.
Raferti