Polska - Divide et Impera 2 AAR

Witam,
Po wyjściu grywalnej bety moda DeI2W postanowiłem zrobić pierwszy AAR z tej modyfikacji. Wybór padł na Polskę - kraj wydaje się banalny, niegdyś dość często podejmowany. Teraz jednak wobec stagnacji w tym dziale postanowiłem spróbować swoich sił - zobaczymy co z tego wyjdzie. Koncepcję na Polskę miałem już od dawna - nie będzie tutaj Cesarstwa Polskiego w stylu Kakoma (jeśli ktoś w ogóle jeszcze pamięta tamten AAR ), czyli państwa od Poznania po Kamczatkę.

Jeśli chodzi o sprawy techniczne:
[TABLE]Eu3 DW + DeI2 DW
Poziom: trudny
Agresywność: normalna
Szczęśliwe państwa: historycznie
Data startowa: 1 Stycznia 1467
[/TABLE]

Datę 1 Stycznia 1467r. wybrałem, gdyż właśnie wtedy Polska zyskuje dostęp do Morza Bałtyckiego (koniec Wojny Trzynastoletniej), Polską w tym czasie rządzi Kazimierz IV Jagiellon, który jest bardzo dobrym władcą - jego bardzo dobre zdolności dyplomatyczne przydadzą się w niedalekiej przyszłości.

Odcinek I
Wprowadzenie
1467-1479

​

Po II Pokoju Toruńskim Polska ostatecznie pokonała Zakon Krzyżacki, który odtąd stał się jej lennem. Zagrożenie jakim Zakon był przez ponad 200 lat przestało istnieć. W kraju zapanował optymizm, zaś król budził wielki szacunek wśród społeczeństwa i był określany mianem pogromcy krzyżaków.

​

W roku 1467, tj niecały rok po zwycięstwie nad Zakonem Kazimierz Jagiellończyk był bardzo aktywny. W styczniu zwołał (jak się później okazało) ostatnie stany generalne. Obrady potoczyły się z punktu widzenia szlachty pomyślnie - król przystał na ich postulaty i wydał kolejne przywileje, za co w zamian został obdarowany darami od polskiej arystokracji.

​

2 Lutego podpisano również sojusz z Węgrami rządzonymi przez Macieja Korwina

​

Propozycja sojuszu wyszła od strony Węgierskiej, zaś Kazimierz przystał na nią, gdyż Węgry mogły zostać cennym sojusznikiem, zwłaszcza na wypadek wojny z Czechami.

Kolejnym krokiem Kazimierza IV było zacieśnienie Unii Polsko-Litewskiej. Na początku Lutego 1467r. zwołał sejm w Lublinie, gdzie zebrała się duża liczba Polskiej szlachty, oraz nieznaczna część Litewskiej. Na tym sejmie 4 Lutego Król ogłosił powstanie państwa unijnego - Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

http://img268.imageshack.us/img268/518/79834760.png​

W praktyce doprowadziło to do wcielenia ziem Litewskich i Ruskich do Korony (jednakże zachowano kilka odrębnych instytucji, nowo powstałe państwo nie było jeszcze krajem scentralizowanym).

​

Szlachta różnie przyjęła do siebie tę wiadomość. Stronnictwo popierające króla składające się z drobniejszej szlachty przyjęło fakt powstania unii realnej z radością, jednak magnateria, przeciwnicy króla a także część szlachty litewskiej wypowiedziała Kazimierzowi posłuszeństwo. 20 Maja doszło do rokoszu.

​

Na terenie Państwa Polskiego po unii zapanował chaos. Na terenach wschodnich, gdzie nie zaakceptowano unii doszło do buntu. Doszło do licznych starć pomiędzy rojalistami a przeciwnikami unii. Król jednak dysponował większymi siłami, gdyż za pieniądze otrzymane wcześniej od szlachty najął bitnych najemników z zachodu - m. in. Czechów. Wojska Królewskie wygrały kilka bitw toczonych głównie na obszarze WKL. Chaos w Polsce wykorzystał wschodni sąsiad - Moskwa.
Kiedy większość oddziałów polskich walczyła w centrum kraju Moskale najechali wschodnie ziemie i zajęli m. in. Smoleńsk oraz wszystkie polskie ziemie leżące na wschód od Dniepru.

W czasie kiedy Moskale zajmowali wschodnie ziemie Polski, wojska króla pokonały główne oddziały buntowników. Kolejnym etapem zjednoczenia ziem Polskich była aneksja Mazowsza do której doszło w 1468 r.

​

Zaraz po włączeniu Mazowsza do Polski jako kolejne z województw - Mazowieckie, Kazimierz IV przeniósł się doń wraz ze swoim dworem. Tak więc Warszawa stała się nową stolicą Królestwa Polskiego.

​

Kiedy zwycięstwo nad buntownikami było już pewne, doszło do zwieńczenia wiktorii Kazimierza IV.

​

Kazimierz IV zachował co prawda tytuł królewski, jednak podporządkował sobie większość urzędów dążąc do centralizacji państwa Polskiego. Opozycja, która została wcześniej rozbita nie mogła mu się przeciwstawić.
Ostatnie 2 bunty miały miejsce na terytorium białorusi oraz województwa Poznańskiego

​

Oba był sprzeciwem wobec centralistycznej i anty-magnateryjnej polityki króla i oba zostały krwawo stłumione.

​

Koniec roku 1469 przyniósł złe wieści dla Kazimierza IV - zmarł jego syn i dziedzic Jan Olbracht. Jednak na szczęście sukcesja nie była zagrożona - na świat przyszedł kolejny syn Kazimierza - Zygmunt.

​

W tamtym czasie doszło również do kolejnych zmian w Polsce - tron ponownie był dziedziczny - tj. szlachta przestała mieć jakikolwiek wpływ na to kto zostanie królem - był to kolejny skutek zwiększenia władzy królewskiej.

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _​

Na koniec dwie mapki z roku 1470.

Mapa Polityczna


Mapa ekonomiczna królestwa z roku 1470
​

CDN

Wiem, że bardzo naciągane są te wydarzenia opisane w tym odcinku, i w ogóle ten 'absolutyzm' Kazimierza Jagiellończyka lekko mówiąc nierealny, ale to jest tylko gra, a ja opisywałem przede wszystkim to co się działo w grze
Jak są jakieś błędy to zgłaszać.

 

Odcinek II
Dzikie pola
1480-1484



​

Po zakończeniu wojny domowej w Rzeczpospolitej ponownie zapanował pokój (jak później się okazało krótkotrwały). Po latach niepokoju lata 70 przyniosły odetchnienie.
W tamtym czasie miało miejsce bardzo ważne dla polskich katolików wydarzenie - Polak został kanonizowany!

​

Zaraz po włączeniu Gdańska do Polski, rozpoczęło się osadnictwo polskie na pomorzu. Ludność gdańska była w dużej mierze zgermanizowana, jednak bardzo szybko napływająca ludność polska zmieniła ten stan i już w 1480 r. ludność polskojęzyczna stanowiła większość.

​

W latach 80 polska administracja stopniowo zaczęła obejmować tzw. Dzikie Pola, tj. obszar na południe od Kijowa i tzw. Porohów, ciągnący się aż po granicę z Mołdawią. Obszary te były mało zaludnione, zaś gleby występujące na tym obszarze bardzo żyzne. Aby ugruntować przynależność tych ziem do Królestwa Polskiego rozpoczęto zasiedlanie tych terenów przez osadników, głównie z Wielkopolski i Małopolski. Jednak nie były to zbyt bezpieczne ziemie, szczególnie ze względu na obecność tatarów, którzy regularnie przeprawiali się przez Dniepr, a następnie grabili i brali w Jasyr okoliczną ludność.
Miejscowa ludność Ruska, która po Unii Polsko-litewskiej znalazła się pod panowaniem Polaków, będących Katolikami Rzymskimi powoli zaczynała zyskiwać świadomość narodową. Język osadników z zachodu różnił się od ich mowy, decydującym czynnikiem narodowotwórczym była również wiara prawosławna. Ziemie, które były przez nich zamieszkane były nazywane Ukrainą, gdyż leżały na skraju Rzeczpospolitej, więc Rusinów tych zaczęto nazywać Ukraińcami. Wzrost świadomości narodowej wśród Ukraińców nie budził póki co zainteresowania wśród Polaków.

W roku 1480 Brandenburgia zaatakowała swojego północnego sąsiada - Księstwo Pomorskie, zdobywając m. in. Szczecin. W efekcie Księstwo Pomorskie zostało podzielone na 2 części. Wschodnia część ze Stolicą w Słupsku była w większości zamieszkana przez słowiańskich kaszubów. Król Kazimierz IV, który dążył do unifikacji ziem historycznie należących do Polski, podjął próbę pozyskania tych ziem na drodze negocjacji dyplomatycznych. Za cenę 200 dukatów, co było wówczas niebagatelną sumą nabył od księcia Pomorskiego Bogusława w 1481 r. pomorze słupskie.

​

W roku następnym Rzeczpospolita znalazła się w stanie wojny z arcybiskupstwem Ryskim. Inflanty stanowiły łakomy kąsek z uwagi na to, że były po klęsce zakonu krzyżackiego niemalże bezbronne, zaś Ryga była strategicznym miastem, położonym nad Dźwiną, o którą Kazimierz chciał oprzeć północną granicę Królestwa. Król osobiście dowodził armiami, które udały się na północ. W głębi kraju pozostały jedynie nieliczne oddziały.

​

Wtem, nieoczekiwanie niemalże na całej Rusi wybuchło powstanie. Kozacy dowodzeni przez Rotisława Krawczuka wystosowali list do Króla, będący zarazem swego rodzaju petycją, tudzież prośbą o zwrócenie uwagi na ich dolę oraz postulaty dotyczące autonomii. Na początku powstańcy nie nosili się z zamiarem wywalczenia niepodległości - żądali jedynie równych praw dla Cerkwi Prawosławnej, oraz aby to im oddać władzę na poziomie samorządowym. Wiadomość ta doszła do króla podczas oblężenia Rygi, kiedy to miasto już chyliło się ku upadkowi. Kazimierz na początku nie brał tych doniesień na poważnie, jednakże później postanowił zwołać naradę w swoim namiocie polowym.

W zaistniałej sytuacji możliwe były 3 wyjścia:

1. Zgoda na postulaty buntowników, co de facto wiązało się z zgodą na częściową niepodległość ukrainy, która stałaby się lennem Rzeczpospolitej
2. Szukanie kompromisu z buntownikami, dołączenie Ukrainy do Unii Polsko-Litewskiej
3. Odrzucenie postulatów buntowników - utopienie Ukrainy we krwi

Dla Kazimierza, który od lat budował coraz większy autorytet monarszy postulaty buntowników były niczym obelga. Król kiedy usłyszał o realnym zagrożeniu ze strony buntowników wpadł w gniew i wybrał tą drugą opcję, którą zresztą popierała większa część szlachty i doradców królewskich.

​

Kazimierz IV podarł list, zaś posłów kozackich kazał nabić na pal. Jednak oddziały polskie nie ruszył się spod Rygi, gdyż miasto lada-dzień miało paść.

​

W Grudniu 1483 r. padła Ryga i 15 Grudnia 1483 r. dokonano formalnej aneksji Arcybiskupstwa.

​

Na początku roku 1484, kiedy tylko stopniały śniegi buntownicy rozpoczęli grabieże, oraz oblężenia głównych miast w województwach południowych. Po aneksji Rygi rozpoczęło się zgrupowanie wojsk Polskich na terenie Polesia. Z całego Królestwa i Litwy ściągały posiłki. Równocześnie o pomoc poproszono Węgrów, którzy wypełnili swoje sojusznicze zobowiązania i po przekroczeniu Karpat zaczęli rozbijać oddziały Kozackie.

​

Wkrótce, kiedy ruszyła Polska ofensywa, kozacy wycofali się na teren województwa wołyńskiego. Buntownicy przypuścili szturm na Włodzimierz, który 17 Czerwca 1484 zdobyli i dokonali rzezi ok. 1000 polskich mieszkańców.

​

Kiedy buntownicy zdobyli miasto, Polacy zakończyli zbieranie oddziałów i uderzyli na nich. 27 Czerwca 1484 doszło do bitwy pod Włodzimierzem.

​

Dowodzenie w bitwie objął zaufany człowiek Kazimierza IV - Piotr Dunin. Po przeciwnej stronie stanął sam dowódca powstania - Rościsław Krawczuk.

​

Bitwa została wygrana przez oddziały polskie, które rozgromiły buntowników. Główną zasługę w zwycięskiej bitwie miała szarża polskiej kawalerii - Husarii, która była nowością na polu bitwy. W bitwie poległ ataman Kozacki - Rościsław Krawczuk, zaś pozostali przywódcy powstania zostali pochwyceni i straceni.

Powstanie przyniosło zwiększenie represji wobec Ukraińców, oraz zwiększenie osadnictwa polskiego na tych terenach.

Po zdławieniu powstania i powieszeniu buntowników, doszło do kolejnego ważnego wydarzenia w Rzeczpospolitej.
Kiedy syn Kazimierza IV Jagiellona, Zygmunt osiągnął wiek 15 lat doszło do upragnionej przez króla vivente rege.

​

Tym samym definitywnie szlachta straciła prawo głosu w procesie sukcesji królewskiej. Stało się jasne, że zgodnie z wolą króla jego następcą zostanie Zygmunt.

___________________

Jak można nie lubić DeI? Moim zdaniem fajny mod, dużo decyzji historycznych, no i te bejczene modyfikatory np. po przyjęciu kilku doktryn z podobnej dziedziny i w efekcie stania się potęgą lądową No i dobre bo polskie, na dodatek jeszcze nasze, forumowe!

Nie wiem czy jest sens budowy takiego państwa, szczególnie na DeI - tutaj wydaje się to wręcz niemożliwe. Zarządzanie takim blobem będzie praktycznie niemożliwe - modyfikator wielkości państwa da pewnie nieźle w kość, inflacja będzie ciężka do opanowania. Swoją drogą ciekawe wyzwanie


Komentarze mile widziane

 

Odcinek III
Sztuka dyplomacji
1484-1493


​

Powstanie, które wybuchło na Ukrainie w znaczący sposób wpłynęło na gospodarkę Polski. Cztery lata wojny doprowadziły do upadku wielu kupców którzy handlowali zbożem, które przestało przez czas jakiś płynąć do Gdańska. Wiele gospodarstw na skutek działań wojennych i wypraw łupieżczych kozaków doznało zniszczeń, tak więc nawet kilka lat po wojnie sytuacja ekonomiczna w Polsce była daleka od tej z przed rebelii.

​

W drugiej połowie XV wieku do Polski z Italii powoli zaczął docierać Renesans. W owym czasie Uniwersytet Jagielloński, który był jednym z najlepszych Uniwersytetów w tej części Europy wydał na świat wielu znakomitych naukowców i ludzi renesansu, którzy w znaczący sposób wpłynęli na los Rzeczpospolitej w następnym stuleciu. Jednym z pierwszych Wielkich był Iwan (Jan) Kazanowicz - pochodzący ze spolonizowanej szlachty ruskiej wybitny nawigator i odkrywca. W roku 1486 dostąpił zaszczytu audiencji u Króla, który będąc zainteresowanym nowymi odkryciami, z chęcią wysłuchiwał pomysłów ludzi pokroju Kazanowicza.
Jan Kazanowicz przedstawił projekt modernizacji floty Królestwa Polskiego i budowy nowych statków, wzorowanych na galerach z Genui, a także budowy nowego rodzaju okrętu - wzorowanego na okrętach portugalskich. Jednakże król nie był zainteresowany budową floty i trwonieniem pieniędzy na ryzykowne inwestycje. 59 letni Kazimierz IV pragnął rozwijać armię lądową, zaś jedyną flotą jaką posiadała Rzeczpospolita, była flota Miasta Gdańsk należącego do Hanzy.

Co prawda wdrożono kilka pomysłów Kazanowicza, jednakże nie poznano się na jego talencie. Młody odkrywca postanowił szukać szczęścia gdzie indziej - udał się na zachód, gdzie przez jakiś czas nie było o nim nic słychać. Później dowiedziano się, że brał udział w Portugalskich wyprawach do Indii pod imieniem Joao i dorobił się sporego majątku.

Decyzja o odrzuceniu doradztwa Iwana Kazanowicza była jedną z ostatnich Kazimierza. Rok później w wigilię świąt Bożego Narodzenia, Roku Pańskiego 1487 Kazimierz IV Jagiellon zmarł w wieku 60 lat...

​

Kazimierz IV zapisał się na kartach historii jako jeden z najlepszych króli Królestwa Polskiego. Pomimo twardych rządów i krwawego tłumienia buntów uczynił z Polski kraj potężny, stabilny. Połączył Polskę i Litwę unią realną oraz zapobiegł anarchii wzmacniając władzę monarszą.

​

Władzę po nim przejął jego syn Zygmunt I Jagiellon, który wstąpił na tron w wieku 20 lat. Zygmunt był już wcześniej koronowany na zasadzie koronacji Vivente Rege. W pierwszym roku jego samodzielnych rządów przyszło mu się zmierzyć z pierwszym poważnym zagrożeniem.

​

W Żmudzi wybuchło powstanie skierowane przeciwko niemu, dowodzone przez Mirosława Grzymałę. Była to kolejna próba obalenia króla przez szlachtę, która obawiała się, że Zygmunt będzie podobnie jak jego ojciec władcą nie respektującym ich przywilejów, tyranem. Jednak rokosz Grzymały został zduszony niemalże w zarodku i wystarczyła jedna bitwa, żeby rozpędzić zgraję buntowników i ponownie zaprowadzić pokój.

​

Szybko się okazało, że Zygmunt, pomimo młodego wieku przewyższa nawet swojego ojca w zdolnościach dyplomatycznych.
Za jego czasów Polska urosła do rangi europejskiego mocarstwa.
Pierwsze lata rządów Zygmunta to czas spokoju i lizania ran po powstaniu kozackim. Rzeczpospolita powoli wychodziła z kryzysu, handel umacniał się, zaś zboże z powrotem popłynęło do Gdańska.

O ile w centrum kraju i na zachodzie panował spokój to na kresach - szczególnie na obszarach czarnomorskich, zamieszkiwanych przez tatarów nieustannie dochodziło do buntów. Pomimo, iż Tatarzy byli podwładnymi króla to nieustannie atakowali polskie kolonie na tym obszarze i uchylali się od płacenia podatków. W końcu, 11 Lutego 1491 r. wybuchł bunt tatarów skierowany przeciw władzy polskiej na tym obszarze.

​

Tatarzy szybko opanowali teren, który i tak był jedynie szczątkowo objęty polską administracją i aż do lipca sprawowali kontrolę nad terenami zamieszkiwanymi przez muzułmańską ludność. Zygmunt postrzegał bunt Tatarów jako zagrożenie dla jedności państwa, a także jego władzy, dlatego postanowił na ten mało ludny obszar potężną ekspedycję, która rozbiła tatarów w bitwie pod Oczakowem 12 Lipca 1491.
Zygmunt postanowił ukarać muzułmańską ludność za bunt - Kilka osad zamieszkiwanych przez tatarów zostało spalonych, zaś kilkuset tatarów deportowano w głąb kraju, rozrzucając ich po kilku środkowych województwach (Podlaskie, Brzesko-Litewskie, Nowogródzkie), zaś na obszarze Pobereża zamieszkiwanego dotychczas przez tatarów rozpoczęto masową kolonizację polską.

​

Zreorganizowano również administrację na tym obszarze powołując Województwo Odeskie, którego stolicą stało się miasto Odessa założone przez polskich osadników.

Jednak Zygmunt I nie próżnował w tym czasie. Jego umysł zaprzątła dużo wcześniej bo już kilka miesięcy po wstąpieniu na tron inna myśl. Była to bardzo śmiała idea. Zygmunt pragnął uczynić to, co nie udało się nawet Kazimierzowi Wielkiemu - chciał odzyskać z rąk czeskich księstwa śląskie.

Księstwa śląskie już w okresie rozbicia dzielnicowego znalazły się pod wpływem Czechów i nie weszły w skład Królestwa Polskiego Władysława Łokietka. Istniały 3 księstwa Śląskie - Cieszyńskie, Opolskie i Głogowskie. Wszystkie trzy były lennami królestwa Czeskiego. Sytuacja ta zmieniła się, kiedy Czechy toczyły wojnę z Węgrami w latach 80 XV w. Zygmunt, który był zręcznym dyplomatą nie dał się wciągnąć w żadną ze stron konfliktu, lawirując pomiędzy oboma krajami. Prawdopodobnie nie opowiedział się za żadną ze stron, gdyż nie chciał, żeby została zachwiana delikatna równowaga pomiędzy państwami regionu. Ostatecznie Królestwo Czeskie przegrało wojnę, zaś w efekcie pokoju pomiędzy Węgrami i Czechami trzy księstwa śląskie uzyskały niezależność.

Fakt ten wykorzystał Zygmunt I, który dzięki różnorakim traktatom i obietnicom zyskał sobie poparcie trzech książąt śląskich (Piastów).

​

W efekcie w latach 1488-1493 Cieszyn, Opole i Głogów znalazły się w strefie wpływów Rzeczpospolitej i tym samym stały się lennami Królestwa Polskiego.
Tak więc Zygmunt I Jagiellon osiągnął rzecz niemałą: bez rozlewu krwi zyskał bogate śląskie ziemie, które od ponad dwóch wieków były poza granicami polskiej państwowości. Jedynie Wrocław pozostał w rękach czeskich, tracąc niepodległość już kilkadziesiąt lat wcześniej.

 

Odcinek IV

1493-1517


​

Na początku lat 90 XV wieku do Polski zaczęły docierać informacje o odkryciu Nowego Świata na zachodzie. Odkrycia dokonali Kastylijczycy, zaś w ślad za nimi poszli Portugalczycy, którzy stopniowo zyskiwali prymat na półwyspie Iberyjskim, będąc w unii z Królestwem Aragonii i dążąc do pokonania Kastylii, która znalazła się między młotem a kowadłem.

​

W Polsce natomiast pojawiły się problemy ze skarbcem - nieustannie brakowało pieniędzy na realizację coraz to nowszych pomysłów króla, który (nierzadko nietrafnie) inwestował pieniądze w rozwój infrastruktury w kraju i budowę nowych pałaców. Wobec braków pieniędzy postanowił (co zresztą rozgniewało szlachtę) na sprzedaż tytułów szlacheckich bogatym mieszczanom.

​

1499 - aneksja Płocka

​

Polityka stosowana przez Króla, mająca na celu zasiedlenie ziem, który niedawno zostały przyłączone do państwa przynosiła skutek.

​

W odpowiedzi na sprzedaż tytułów szlacheckich przez Zygmunta doszło do buntu szlachty, która zawiązała spisek przeciwko JKM. Nie trudno się domyśleć jak na ów spisek zareagował Zygmunt...

​

W 1502 roku doszło do poważnego zgrzytu pomiędzy duchowieństwem a Królem, kiedy to słynny polski filozof renesansu został oskarżony przez biskupa krakowskiego o herezję. Filozofa w opiekę wziął sam Król.

W 1504 r. Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego zapragnął przekształcić państwo zakonne w państwo świeckie - toteż (za zgodą Zygmunta I) nastąpiła sekularyzacja i powstanie księstwa Pruskiego. Wolfgang I von Limburg został pierwszym księciem pruskim i założycielem nowej dynastii. Wolfgang złożył 19 lutego 1504 r. hołd lenny (zwany hołdem pruskim) Zygmuntowi I

Mapa Europy środkowo-wschodniej w 1504 r.
​

Tymczasem na dalekich kresach Rzeczpospolitej trwał silny proces nawracania prawosławnych na Katolicyzm.

​

Akcja, w szczególności w południowych województwach była bardzo udana i na początku XVI wieku ludność wyznająca Rzymski Katolicyzm w województwach: Odeskim, Kijowskim, Bracławskim, Podolskim stanowiła większość. Jedynie na obszarach wschodnich i północno-wschodnich prawosławni stawiali zaciekły opór. W 1504 roku wybuchł bunt w Połocku, który jednak udało się zdławić.

​

Trzy lata później na skutek wojny Węgiersko-Czeskiej (w której Polacy nie wzięli czynnego udziału), którą to Czesi przegrali, doszło do uzyskania niepodległości przez Księstwo Wrocławskie. Zygmunt, który kilkanaście lat wcześniej doprowadził do powrotu ziem śląskich pod protekcję Królestwa Polskiego, teraz pragnął kontynuować swoje dzieło i zaproponował nowym władzom Wrocławia sojusz. Wrocławianie propozycję przyjęli.

22 Maja 1513 r. wybuchła wojna z Czechami. Zachodni sąsiad Polski pragnął odzyskać władzę nad utraconym śląskiem. Czesi sprzymierzeni byli z Zakonem Kawalerów Mieczowych, który istniał jeszcze w Inflantach. Polacy byli przygotowani na tą wojnę, toteż uderzenie Czechów nie miało elementu zaskoczenia i Czesi, którzy pierwsi podjęli inicjatywę, już we Wrześniu 1513 r. musieli się wycofać z Małopolski.

Polacy ruszyli na Pragę i rozpoczęli jej oblężenie. Druga część armii Królestwa Polskiego, wespół z armiami wasali ruszyła na Inflanty.

​

Zakon Inflancki podjął próbę zajęcia Rygi, jednak miasto było silnie ufortyfikowane i bronione przez silny garnizon pod dowództwem Biskupa Rygi dzielnie stawiało czoła najeźdźcom.

Sytuacja w roku 1515
​

Jednak pomoc nie nadeszła i Ryga padła. Polacy natomiast skupili się na oblężeniu ziem kurlandzkich, do których prawo rościł sobie Zygmunt I. Z pomocą polakom przyszedli Prusacy oraz Mołdawianie, którzy pod dowództwem Arona I Musata wtargnęli się wgłąb Inflant i dotarwszy aż do Estonii rozpoczęli oblężenie Liwońskich zamków.
W Czechach natomiast Polacy zajęli Świdnicę i 27 Kwietnia 1515 r. zajęli Pragę.

​

9 Czerwca 1515 Rzeczpospolita zawarła oddzielny pokój z Inflantami - W zamian za wycofanie się z wojny, zakon inflancki zobowiązywał się do zrzeczenia się ziem Kurlandii i Semigalii.

​

W lipcu 1515 r. został podpisany pokój z Czechami na mocy którego Polacy odzyskali Świnicę. Tym samym Śląsk w całości powrócił we władanie Polaków.

Niespełna miesiąc później miała miejsce ogromna tragedia. Ukochany syn Zygmunta I, Zygfryd zmarł podczas polowania.

​

Zygfryd pochodził z pierwszego małżeństwa Zygmunta i był pierwszym z dwojga jego synów na drodze do sukcesji.

Następcą Zygmunta został jego drugi syn - Szymon

​

Zygmunt bardzo źle zniósł wiadomość o śmierci pierworodnego. Na jakiś czas usunął się w cień, oddając część obowiązków swoim doradcom.
W tamtym czasie nastąpiło nieznaczne osłabienie władzy monarchy, który wydał Akt "O potępieniu władzy absolutnej", w którym (przynajmniej w teorii) zobowiązywał się do oddawania części władzy w ręce parlamentu.

​

Sytuację postanowili wykorzystać chłopi, którzy wystosowali petycję do Króla z prośbą o pochylenie się nad ich niedolą i zmniejszenie pańszczyzny. Zygmunt zgodził się na ich żądania.

W następnym roku, kiedy Zygmunt doszedł już do siebie i zajął się znowu dyplomacją postanowił zainteresować się sprawami mającymi miejsce na południu - w rejonie morza czarnego.
Doszło tam do ciekawej sytuacji - na południu półwyspu krymskiego istniało niewielkie, greckie, prawosławne księstwo - Teodoro ze stolicą w mieście Mangup. Księstwo nieustannie rywalizowało i walczyło o byt z Genueńczykami. Około roku 1510 doszło do buntu w Kaffie, gdzie władzę również objęli Grecy. Buntownicy postanowili dołączyć do rodaków z Teodoro, aby razem z nimi przeciwstawić się wpływom Włochów.
Jednak władcy Teodoro zdali sobie sprawę z tego, że nie są w stanie oprzeć się Genueńczykom i Tatarom, toteż postanowili szukać pomocy u innych chrześcijańskich władców.
Z pomocą przyszli Polacy, którzy niedawno nawiązali z Grekami stosunki dyplomatyczne oraz handlowe. Zygmunt I zgodził się na ochronę Teodoro pod jednym warunkiem - przyjęcia przez Greków postanowień Unii Florenckiej. Grecy podzielili się na dwa obozy - pierwszy, który zgadzał się na unię i drugi, który ją odrzucał. Ostatecznie, dzięki dodatkowym zapewnieniom Zygmunta o pomocy finansowej i obietnicy ochrony brzegów krymu przed piratami wygrało stronnictwo pierwsze.
Tak więc w 1516 roku Teodoro stało się państwem Grekokatolickim, zaś rok później podpisano sojusz pomiędzy Polską a Teodoro, zaś 12 Sierpnia 1517 miał miejsce hołd grecki - Księstwo Teodoro stało się lennem Królestwa Polskiego.

​

 

Odcinek V

1517 - 1525


​

Zygmunt I, będąc wspaniałym dyplomatą oraz gorliwym Katolikiem, ostatnie lata swojego życia poświęcił na umacnianiu pozycji Polski w Europie, poprzez liczne sojusze oraz mariaże, wchodząc w koneksje z różnymi rodami europejskimi - m. in. z portugalskim rodem de Avis. Zygmunt starał się również wzmocnić pozycję Kościoła na wschodzie kraju, gdzie siłą narzucano Katolicyzm miejscowej ludności. Do sukcesu dyplomacji Zygmunta, oprócz hołdu greckiego można zaliczyć również konwersję księcia Mołdawskiego na Grekokatolicyzm. Za jego dokonania Papież Innocent VIII przyznał mu tytuł Obrońcy Wiary.

Jednak wydarzenia, które rozegrały się na zachodzie w roku 1517 doprowadziły do podziału w społeczeństwie polskim.
W 1517 na Zachodzie wybuchła reformacja. Zygmunt podobnie jak i większość Polaków krytycznie odnosił się wobec nauk Marcina Lutra i jego następców, gdyż do Lutra dołączyli następni, dzieląc Chrześcijaństwo na coraz mniejsze kawałki.
Heretyckie nauki bardzo szybko dotarły do kraju, znajdując sobie wielu zwolenników (głównie wśród mieszczan oraz części szlachty).

​

Jeśli chodzi o Europę, to reformacja zyskała sobie wielu zwolenników zwłaszcza w północnych Niemczech, Finlandii i Niderlandach. Trudno prawidłowo dokładnie określić które regiony były protestanckie, a które katolickie, gdyż sytuacja w latach 20 była dość płynna i wiele regionów zamieszkiwali zarówno protestanci jak i katolicy.

Odpowiedź ze strony Kościoła Katolickiego nadeszła dopiero po kilkudziesięciu latach - powołano Zakon Jezuitów oraz wprowadzono doktrynę Kontrreformacji, która przyjęła się także w Polsce.

​

28 Grudnia 1519 r. na dwór Zygmunta I trafił Ferdynand Kurbski.

​

Pochodzący z Warszawy kupiec - mieszczanin wywarł ogromny wpływ na politykę gospodarczą Zygmunta oraz jego następców. W Polsce mieszczanie byli bardzo nieliczną grupą i w przeciwieństwie do państw zachodnich nie odgrywali zbyt dużej roli w państwie. Handel w Królestwie kulał i Zygmunt nie wiedział jak temu zaradzić. Z pomocą przyszedł mu jeden z Kurbski, który przedstawił Królowi swoją koncepcję na poprawę sytuacji. Postulaty Kurbskiego zawarte zostały w "Statucie o Monopolach", który ogłosił Zygmunt.

​

Wprowadzenie statutu doprowadziło do poprawy sytuacji kupców i rozwoju gospodarczego kraju, jednak w ślad za nim szły protesty szlachty, która była negatywnie nastawiona do osoby pana Ferdynanda Kurbskiego.

Statut o monopolach był ostatnią rzeczą jakiej dokonał Zygmunt I Jagiellon. Dwa miesiące później monarcha zachorował i przykuty do łoża zmarł w wieku 57 lat...

​

Wobec małoletności Królewicza Szymona władzę w kraju przejęła rada regencyjna. Zygmunt miał tylko dwóch synów i jedną córkę - pierwszy z nich, Zygfryd umarł tragicznie, zaś niespełna 10-cio letni Szymon był wątłego zdrowia i jako iż był ostatnim z Królewskiej linii Jagiellonów był pod nieustanną opieką.

​

W okresie rządów rady regencyjnej miał miejsce spór ideologiczny pomiędzy duchowieństwem a naukowcem, w którym to poparty został przez władzę duchowny.

Rok 1521 przyniósł kolejny wstrząs dla Królestwa Polskiego...

​

Ostatni męski potomek rodu Jagiellonów zmarł w sposób tragiczny. Szymon podobnie jak brat nigdy nie zasiadł na tronie, który teraz pozostał pusty. Ostatnią przedstawicielką upadłej dynastii była jego siostra, Izabela. Prawo polskie uniemożliwiało objęcie tronu kobiecie, dlatego rozpoczęto poszukiwania męża. Zgłosiło się wielu monarchów, jednak do czasu wyboru odpowiedniego kandydata w kraju trwało bezkrólewie.

W tym czasie w księstwie Głogowskim zmarł bezdzietnie książę Fryderyk, co doprowadziło na mocy umowy spisanej jeszcze za życia Zygmunta do inkorporacji Księstwa Głogowskiego do Królestwa Polskiego.

​

Również w czasach bezkrólewia trwającego od 1521 do 1524 roku zapoczątkowano tzw. Kolonizację Ukrainy - ruch osadniczy, w którym brali udział głównie Polacy z Wielkopolski i Małopolski, a także Holendrzy i Niemcy. Osadnicy osiedlali się na żyznych i słabo zaludnionych Kresach, gdzie tworzyli Kolonie. Osadnicy po trwającej kilka lat dzierżawie otrzymywali ziemię przez zasiedzenie.

Ostatecznie, w roku 1524 zaakceptowano kandydaturę portugalską na męża Izabeli Jagiellonki. Pochodzący z rodu de Avis, infant João wydał się możnym najlepszym kandydatem, gdyż nie był związany z żadnym stronnictwem politycznym w kraju, oraz wydawał się łatwym do kontroli.

​

Portugalczyk wstąpił na tron Zjednoczonego Królestwa Polski i Litwy 1 Maja 1524, poślubiając w tym samym dniu Izabelę Jagiellonkę. Monarcha przyjął imię Jana I. Aby zostać królem musiał podpisać tzw. Artykuły Janowskie, w których (przynajmniej w teorii) zobowiązywał się m. in. do ograniczenia władzy absolutnej. Wstąpienie na tron Jana zbliżyło również Polskę do zachodu; wraz z Janem przyjechała na jego dwór liczna portugalska świta, wśród nich zaś wielu naukowców i filozofów.

​

Jan I de Avis już od początku swojego panowania zasłynął jako mądry władca - otaczał się światłymi doradcami, wśród nich znaleźli się również ci z otoczenia jego poprzednika.

Priorytetem dla młodego monarchy było spłodzenie syna, który byłby kamieniem węgielnym pod budowę filii portugalskiej dynastii w tak odległym od jej macierzy miejscu. W 22 Stycznia 1525 r. przyszedł na świat upragniony syn - Stefan.

​

Ciągłość dynastii była zapewniona.

 

Odcinek VI

1525-1543


​

Jan I bardzo szybko zaaklimatyzował się w nowym kraju. Początkowe lata jego rządów były pomyślne, kraj rozwijał się i cieszył pokojem. W ciągu pierwszych lat jego rządów powstał nowy, dynamicznie rozwijający się ośrodek handlu na południu - w Odessie. Gdańsk jednak nadal nie miał równej sobie konkurencji i to przezeń eksportowano najwięcej zboża; to w końcu Gdańsk był największym polskim miastem.

​

W województwach południowych drzemał ogromny potencjał - te żyzne i małoludne ziemie nie były dotychczas zagospodarowane, jednak z czasem coraz więcej miast i wsi pojawiało się na terenie pomiędzy Dniestrem a Dnieprem.
Mimo bumu demograficznego, który nastał w tamtym okresie ciągle brakowało rąk do pracy.

​

Jan I de Avis kontynuował politykę swoich poprzedników w usuwaniu różnic prawnych (szczególnie w gospodarce) pomiędzy poszczególnymi stanami. Tym samym jego posunięcia prowadziły do stopniowego znoszenia poddaństwa i feudalnych więzów, krępujących liczny i pomysłowy plebs.

Młody król podobnie jak poprzednik chciał prowadzić ekspansję głównie poprzez dyplomację. Dzięki swojej mądrości, oraz wspaniałym dyplomatom, którzy wraz z nim przybyli na dwór z Portugalii udało się mu kupić od targanego licznymi sporami wewnętrznymi Zakonu Kawalerów Mieczowych wyspę Dago i Ozylię.

​

Po dość długich negocjacjach udało się wytargować 20% niższą cenę. Dla skarbca polskiego nie była to jakaś ogromna kwota, a dla bankrutujących zakonników był to ogromny zastrzyk pieniędzy.

​

Dzięki zakupowi wysp Polacy zyskali większą kontrolę nad zatoką ryską kosztem pogorszenia stosunków z państwami półwyspy skandynawskiego, które rościły sobie prawa do tych ziem.

​

Lata 1525 - 1530 to okres dużego bumu demograficznego, który przyczynił się do znacznego wzrostu liczny ludności miast i wsi.

Na tamten okres przypadła również kolejna fala kolonizacji Kresów Wschodnich.

​

W roku 1534, a więc w 10. rocznicę rządów Jana I doszło do ostatecznego zakończenia historii niemieckiej władzy w Prusach. 25 Października 1534 r., kiedy zmarł bezpotomnie Książę Prus, Jan postanowił wcielić cały ten obszar do Królestwa Polskiego i tym samym odtąd Królewiec znalazł się pod bezpośrednią władzą Króla Polski.

​

Aneksja oprócz podniesienia prestiżu przyniosła także znaczący sukces gospodarczy. Odtąd Król mógł nadawać monopol na handel cennym bogactwem pruskich plaż - Bursztynem.

​

Dzięki temu skarbiec napełniał się, a Jan mógł sobie pozwolić na rozbudowę armii i obsadzenie dodatkowymi wojskami wschodnich granic, za którymi czaili się rosnący w siłę Moskale.

​

W 1535 r. Królestwo Polskie objęło zwierzchność nad Księstwem Wrocławskim - ostatnim wolnym księstwem śląskim i tym samym całkowicie podporządkowało sobie Śląsk.



Jan I otaczał się bardzo zacnym gronem naukowców i ekonomistów. Przez dwór królewski przewinęło się wiele znanych osobistości. Kiedy w 1536 r. zmarł Ferdynand Kurbski, człowiek który w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju podupadłego handlu w Królestwie Obojga Narodów wydawało się, że miną wieki nim pojawi się następna postać, która dorówna geniuszowi zmarłemu. Jednak nie musiano czekać tak długo - zaledwie dwa lata później na dwór Jana I trafił dobrze rokujący naukowiec.

​

Aleksander Karol Mniszech - bo o nim mowa, był człowiekiem renesansu. Edukację pobierał m. in. na uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, w Paryskiej Sorbonie, oraz w Padwie.

​

Po powrocie do Polski dość szybko wieści o nim doszły do uszu Króla i Jan czym prędzej postanowił uczynić go swoim doradcą.
Mniszech będąc człowiekiem renesansu znał się na wielu rzeczach, zaś jednym z jego pierwszych projektów była przebudowa portu w Odessie, który był za mały i za płytki dla licznych statków przypływających tam głównie z Italii i Katalonii.

Jednak czasy pokoju niewątpliwie miały się ku końcowi. Wielkie Księstwo Moskiewskie po podbiciu Tatarów wysunęło roszczenia wobec zachodnich ziem Polski. Sytuacja uległa zaostrzeniu, kiedy na tron Moskiewski wstąpił Wasyl IV, który 25 Stycznia 1543 roku wypowiedział wojnę Janowi I.

​

Wojna nie zaskoczyła Polaków, którzy już od jakiegoś czasu zbierali siły przy wschodniej granicy, gotowi do obrony.

Do pierwszej bitwy doszło 16 Maja 1543 r.

​

Bitwa rozegrała się na terenie województwa Mścisławskiego nieopodal miasta Mścisław.
Wojskami polskimi dowodził August Toporczyk, zaś moskiewsko-tatarskimi Saltighan Arigh Qorchi

Bitwa została wygrana przez Polaków, zaś oddział najeźdźców rozbite w perzynę.

​

Po tej - jak się okazało decydującej bitwie, Polacy przeszli do ofensywy i oblegli kilka moskiewskich miast (m. in. Smoleńsk).
Wobec przewagi polskiej, Wasyl IV przystał na propozycję białego pokoju. Tym samym został zachowany status Quo.

​

Rozejm został podpisany 20 X 1543 r. Miesiąc później Jan I dzięki swoim powiązaniom z Zachodem, a w szczególności z Portugalią otrzymał od swojej iberyjskiej rodziny swego rodzaju zapomogę. Avisowie obawiali się o to aby nie utracić tronu polskiego, dlatego chętnie przysyłali złoto, którego ogromna ilość przypływała na statkach z Ameryki.

​

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Rzut oka na szacowany udział ludności poszczególnych narodowości w społeczeństwie Zjednoczonego Królestwa Polski i Litwy (1535):

​

Jak widać Polacy stanowią w roku 1535 zaledwie niecałą połowę ludności państwa. Rusini, w tym Biało i Ukraińcy stanowią dość sporą grupę i plasują się na 2. miejscu, jednak dość łatwo poddają się asymilacji. Trzecie miejsce wśród narodów stanowią Niemcy, zamieszkujący przede wszystkim Prusy oraz Rygę. Dość duża liczba Niemców brała udział w kolonizacji Ukrainy i tam również znajdują się liczne niemiecko-języczne diaspory.

Jeśli chodzi o strukturę wyznaniową to dominuje Katolicyzm, wprowadzony siłą na wschodzie, dlatego w oficjalnych statystykach nie podaje się wyznania prawosławnego.

Jeśli chodzi o produkcję to prym wiedzie zdecydowanie zboże płynące przez Gdańsk i Odessę, a także duża ilość drewna, niezbędnego do produkcji statków.

 

Odcinek VII
1543-1554




​

Po zakończonej rozejmem wojnie, polska szlachta zwróciła się przeciwko Królowi, którego nadal uwarzała za obcego (Jan I de Avis nigdy nie nauczył się mówić po polsku), oraz ciągle zarzucała mu łamanie przyrzeczeń (centralizacja władzy oraz ograniczanie przywilejów szlacheckich kosztem burżuazji). Jan kazał stracić buntowników, którzy śmieli się wystąpić przeciwko niemu. Zabicie przywódców buntu doprowadziło jednak do większej eskalacji konfliktu oraz wzrostu napięcia i destabilizacji kraju.

​

W 1548 roku na dwór Jana I przybył kolejny wielki człowiek - August Sarnowski. Będąc światowej sławy architektem, Sarnowski otrzymał od Króla zadanie przebudowania Warszawy, która miała stać się godna nazwania europejską stolicą. Sarnowski wybudował m. in. wiele renesansowych kościołów, oraz gruntownie przebudował pałac królewski.

Dzięki swojemu niezwykłemu talentowi Sarnowski zdobył niemałą fortunę i po zakupieniu odpowiedniej ilości ziemii wybudował od podstaw na Podolu - wedle jego mniemania, idealne renesansowe miasto - Sarnów. W centrum miasta stanął zaś ufundowany przezeń Uniwersytet.

​

W roku 1549, 31. dnia Stycznia hołd lenny Janowi I złożył kolejny książę - tym razem był to dotychczasowy suzeren państwa stworzonego przez francuskie, katolickie rycerstwo, okupującego ziemie zamieszakne przez prawosławnych Greków, rządzonego przez na wpół polskiego króla z helleńskiego szczepu dynastii Jagiellonów.
Do zbliżenia pomiędzy obydwoma krajami doszło ze względu na rosnącą potęgę Imperium Osmańskiego, które po przegnaniu Włochów z greckich wysp coraz zuchwalej spoglądali w stronę Cypru.

​

W tym samym roku Jan I dokonał reformy administracyjnej, gdyż w jego mniemaniu ówczesny system rządów był skostniały i nie szedł z duchem czasów, był reliktem poprzedniej epoki.

​

Reformy Jana I spowodowały efekt domina i pociągły za sobą kolejne. Król nie miał już możliwości wycofania (jeśli nie chciał utracić autorytetu), dlatego przeforsował kolejne reformy które jeszcze bardziej scentralizowały władzę. Przy okazji sprzedawania urzędów państwowych skarbiec królewski zapełnił się złotem, dzięki czemu już w roku 1551 król mógł sobie pozwolić na wprowadzenie aktu o szkolnictwie.

​

Jednak jak czas pokazał zmiana systemu rządzenia nie rozwiązała problemu korupcji, która nadal toczyła polską administrację. Jednak Jan postanowił się nie poddawać i w dalszym ciągu kontynuował walkę, która wydawała się nie mieć końca.

​

W 1553 roku wybuchło powstanie w polskich infalntach. Zbuntowani wobec centralistycznej i polonizacyjnej polityce króla Bałtowie chwilicili za broń i ruszyli na ośrodki polskiej władzy. Jednak stacjonujący nieopodal polski oddział bez trudu rozgromił buntowników i przywrócił porządek w okolicy.

​

W roku 1554, 1. Września zmarł JKM Jan I de Avis, przezwany przez potomnych portugalskim. Panował na tronie polskim równe 30 lat.

Władzę po nim przejął jego syn Stefan I, który znacząco różnił się od swojego ojca. Stefan pobierał wykształcenie wojskowe i był uzdolnionym dowódcą. Podczas wojny polsko-moskiewskiej wsławił się w bitwie Mścisławskiej.

​

Drugą osobą w kolejce do tronu został Jan Albert.

W nowym władcy pokładano ogromne nadzieje.


CDN.

W następnym odcinku będzie sporo o świecie, takie podsumowanie - świat w roku 1550

 

Odcinek VIII

Świat ok. roku 1550






​

Mapa przedstawia mapę polityczną świata ok. roku 1550. Wyszczególnione zostały jedynie te ważniejsze kraje, pominięto wiele niewielkich księstw i państw mających znikome znaczenie.
Szary obszar w Niemczech i Italii północnej to liczne małe księstwa.
Jaśniejszym kolorem zaznaczono kraje podległe (suzeren ma odcień ciemniejszy - np. Polska - Mołdawia).

 

Odcinek IX
1554-1565


​

Po śmierci Wielkiego Króla, Jana I Portugalskiego - urodzonego w Portugalii, pierwszego w Polsce zachodniego króla władzę w Zjednoczonym Królestwie Polski i Litwy przejął jego najstarszy syn, Stefan. W dziedzicu pokładano wielkie nadzieje, poprzeczkę miał zawieszoną wyjątkowo wysoko. Stefan I wiele czasu spędził na dworze królewskim w Portugalii u swojego wuja, Jana IV. Zyskał tam wykształcenie wojskowe, wziął nawet udział w krucjatach przeciwko Saracenom po drugiej części cieśniny gibraltarskiej. Koronowany we Wrześniu szybko objął pełnię władzy i bez zahamowań zaczął kształtować państwo wedle swojego upodobania.

​

Jeszcze w tym samym roku, Stefan I wprowadził na wzór portugalski akt o władzy nad armią, który przyznawał mu pełnię władzy wojskowej, oraz centralizował aparat władzy.

Już pierwsza decyzja Króla dawała przedsmak jego rządów i była swoistym symbolem jego autorytarnych i krwawych rządów, o czym mieli się wszyscy później przekonać.

​

Wkrótce okazało się, że Stefana nie interesuje nic poza armią. Otaczał się generałami, inżynierami. Posiadał ogromną wiedzę z zakresu wojskowości i w czasie wolnym od zabaw pracował nad reformą wojska, które miało chodź w części przypominać to z kraju jego przodków.

​

Do reformy doszło w roku 1557. Stefan I postanowił postawić na jakość, modernizując armię lądową na wzór zachodni.


Trzeba przyznać, że mimo tego iż Stefan był tyranem to na sztuce wojskowej znał się jak mało kto. Reformy, które przeprowadził bardzo mocno wpłynęły na obraz wojska polskiego w kraju i za granicą.

​

Jedynym z niewielu aspektów polityki zagranicznej, którego Stefan I nie zaniedbywał były stosunki dyplomatyczne z krajami półwyspu Iberyjskiego. Młody król nieustannie wymieniał korespondencje ze swoimi krewnymi z Iberii. Kiedy doszło do powstania przeciwko de Avisom w Kastylii, Stefan nie skąpił pieniędzy, które wysłał by ocalić tron kastylijski dla swojego rodu.


Działania króla nie były popularne w polskim społeczeństwie, które w reakcji na jego silne i okrutne rządy rozpoczęło przygotowania do spisku.

​

W 1562 roku zawiązał się spisek znacznej części szlachty, która chciała odsunąć od władzy króla określanego wtedy "krwawym despotą". Wówczas niewiele brakło by doszło do obalenia Króla. Spisek ten został zapisany na kartach historii jako Konfederacja Głogowska - od miasta, w którym został zawiązany.
Jednakże Stefan I miał poparcie dość silnej armii, którą rozwijał od początku swoich rządów, toteż dość szybko udało mu się rozprawić z buntownikami. Po nieudanym buncie represje nasiliły się, zaś zdrajców stracono.

​

3 Marca 1562 roku zmarł brat Stefana - Jan Albert, który był dotychczas, wobec braku potomka Stefana następcą tronu. Po jego śmierci krążyły plotki o tym, jakoby sam Stefan rozkazał otruć swojego brata, którego podejrzewał o udział w spisku . Do dziś nie wiadomo czy to była prawda, gdyż Stefanowi przypisuje się wiele straszliwych czynów, które jednakże wydają się mało prawdopodobne i mają raczej charakter legend.

​

Jeszcze w tym samym roku urodził się pierwszy syn Stefana - nazwany Augustem, na cześć rzymskiego Cezara, którym zafascynowany był monarcha.

​

W Styczniu 1563 r. w okolicach Krymu doszło do zmiany geopolitycznej. Dotychczas wygnani przez Greków z półwyspu krymskiego Genueńczycy nie utracili swoich wszystkich posiadłości w tym rejonie i nieustannie kontrolowali obszar u ujścia Donu, zwanego przez greków Tanais, gdzie w ich rękach znajdowało się miasto, a raczej niewielka faktoria handlowa - Azow. Do tych ziem prawa rościli sobie również Grecy krymscy, którzy przyjęli doktrynę rozbudowy państwa greckiego na ziemiach nieopodal krymu, gdzie jeszcze w starożytności swoje kolonie posiadali ich przodkowie.

Owa Genueńska faktoria na skutek buntu została zajęta przez Tatarów, którzy proklamowali niepodległość swojego państwa, gdyż większość z nich nawrócona na katolicyzm, nie chciała podporządkować się Sunnickim tatarom z Krymu. Sytuację tą chciał wykorzystać Stefan I, który chciał ostatecznie usunąć włochów z Morza Czarnego, dlatego postanowił zająć miasto i zapobiec odbiciu go przez Genueńczyków.

​

Pięciotysięczna ekspedycja polsko-grecka ruszyła na Azow i pokonawszy słabo-uzbrojonych i nielicznych tatarów w 1565r. zajęła faktorię.

Stefan postanowił anektować miasto, jednak ta decyzja nie przyniosła mu popularności na zachodzie, gdyż większość władców uważała, że zajął on te ziemie nielegalnie, gdyż formalnie powinny należeć do Genui. Jednak Stefana to nie interesowało.

​

Ostatecznie wobec braku korzyści finansowych i zbyt wielkich kosztów jakie Polacy musieli ponosić by utrzymać twierdzę, Stefan I postanowił drogą cesji przekazać Azow w ręce swoich greckich sojuszników-lenników, którzy z radością przyjęli dar i przemianowali samo miasto na Tanais.

​

 

Odcinek X
1566-1594
Droga do absolutyzmu

​

JKM Stefan I przez potomnych zwany krwawym skutecznie zwiększał pozycję monarchy, nieustannie dążąc do reform, które miały mu dać niczym nieograniczoną władzę. Odebrawszy staranne wojskowe wykształcenie, lubił dokonywać przeglądów wojska, oraz brał udział w częstych polowaniach. Często zarzucano mu, że w przeciwieństwie do ojca zaniedbywał kulturę, że nie interesował się sztuką. Jednak władca nie brał do siebie tych zarzutów i nieustannie, małymi kroczkami dążył do budowy - w jego mniemaniu, idealnego państwa, opartego na silnej armii. Jego militarystyczna obsesja miała również swoje odzwierciedlenie w składzie dworu. Monarcha otaczał się głównie hetmanami, oraz ludźmi, którzy w jakiś sposób związani byli z armią.
Do takich ludzi z pewnością zaliczał się Ludwik Laski

​

Sandomierzanin, dobry znajomy króla już z czasów jego podróży do Portugalii. W owych czasach był jednym z najlepszych taktyków i na prośbę króla podjął się zadania unowocześnienia polskiej armii na wzór europejski.

​

Konsekwencją prowadzenia imperialnej polityki było nastawienie armii na działania ofensywne.

​

W 1566 roku na Ozylii wybuchło powstanie lokalnych możnych przeciwko centralistycznej polityce króla. Stefan, który nie bez powodu został przezwany "krwawym" postanowił w ogóle nie podejmować pertraktacji z buntownikami, zaś całą szlachtę estońską zamieszkującą wyspę i biorącą udział w powstaniu kazał pozbawić majątku i zesłać na Dzikie Pola.

W 1569 roku udało się przeprowadzić reformę armii.

​

Po udanej reformie wojska Stefan I rozpoczął jeszcze bardziej ambitny projekt. Jego kolejnym celem była przebudowa Warszawy, która mimo iż już od XV wieku była stolicą kraju, nadal nie prezentowała poziomu innych europejskich stolic.

​

Z typowym dla siebie rozmachem kazał zburzyć stare chałupy i na ich miejscu postawić nowe budynki z kamienia. Do miasta sprowadził osadników z różnych części kraju, by zaludnili tą liczącą nieco ponad 15.000 ludzi mieścinę. Dzięki jego wysiłkom i ogromnej liczbie pieniędzy (koszty co prawda zostały zmniejszone przez zatrudnienie wojsk do przebudowy, jednak i tak były znaczne) w stosunkowo krótkim czasie udało się zakończyć prace. Wisienką na torcie został się wielki pomnik Stefana, siedzącego na koniu.

​

W przebudowę zaangażowani byli w dużej mierze architekci z Italii, najlepsi w swoim rzemiośle. Jednak jest kilka polskich akcentów - jednym z głównych inżynierów był Polak - Lech Jabłonowski. Był jednym z największych Polaków w historii, urodzony w Warszawie, pobierał nauki na kilku najlepszych uniwersytetach Europy - prawdziwy człowiek renesansu.

Stefan I początkowo był niechętny osobie Jabłonowskiego, jednak dostrzegał jego potencjał i postanowił uczynić go swoim doradcą

​

Jabłonowski okazał się bardzo ważną postacią na dworze, przyczynił się do wprowadzenia wielu nowatorskich praw, jednak niektóre z jego pomysłów były bardzo kosztowne i wyprzedzały epokę na tyle, że nie znalazły zastosowania jego czasach.

​

W 1573 r. Stefan I ufundował pierwszą na Litwie Szkołę Statutową - Uniwersytet w Upicie.

Po 1573 władca zaczął podupadać na zdrowiu, coraz częściej skarżył się na bóle brzucha. Niespełna 3 lata później, 12 IX 1577 roku, w wieku 52 lat Stefan I umiera.

​

W tym samym roku Królem Polski został jego jedyny syn, August II.

​

Młody władca nie wyróżnił się niczym w okresie swego panowania. Jego jedyną zasługą było spłodzenie syna, Kazimierza, który przyszedł na świat 11 IX 1579 roku.

​

Zaledwie dwa lata później , 31 Sierpnia 1581 roku August II umiera na nieznaną chorobę.

​

Jego śmierć była bardzo bolesną stratą dla Królestwa - jego syn miał niecałe dwa lata i z wiadomych względów nie był zdolny do objęcia samodzielnych rządów. Dlatego rządy w okresie interregnum objął prymas Polski, interrex Stanisław Karnkowski.

​

W okresie rządów Karnkowskiego ukształtował się w pełni system polityczny w kraju. Królestwo Polskie stało się monarchią absolutną, jednakże o bardzo specyficznym charakterze, niepodobną do innych europejskich systemów.

​

Władza w kraju była mocno scentralizowana, jednak oparta na burżuazji i mieszczanach (którzy jednak byli stosunkowo nieliczną grupą społeczną, o słabszej pozycji od szlachty, co doprowadziło później do wielu kryzysów).

​

Zjednoczone Królestwo Polski i Litwy jawiło się na przełomie XVI i XVII wieku jako państwo nowoczesne, w którym poddani mieli zagwarantowany szeroki zakres swobód i praw. Król jednak miał ogromną władzę, niemal nieograniczoną. O swoich poczynaniach nie musiał dyskutować z senatem, miał pełnię władzy nad armią i odpowiadał jedynie przed Bogiem i historią.

​

W 1590 roku wygasła śląska linia Piastów w Opolu i na mocy testamentu ostatniego księcia Opolskiego ziemie te przeszły we władanie Królewicza Kazimierza, który cztery lata później objął pełnię władzy i w wieku piętnastu lat został koronowany w katedrze na Wawelu na Króla Polski i Litwy przez prymasa Karnkowskiego. Koronacja miała miejsce 9 Września 1594.



CDN

 

Odcinek XI
1595-1599



​

Początek panowania młodego króla zapowiadał się obiecująco. Młody monarcha postrzegany był przez otoczenie jako władca dobry i szanujący prawa. W oczach poddanych postrzegany był jak jego imiennik - Kazimierz III.

W roku 1595 zmarł jego odległy krewny - Sebastian I, król Portugalii, Kastylii i Aragonii. Po jego śmierci połączono wszystkie te trzy państwa unią realną w jedno - Królestwo Hiszpanii. Ostatecznie jedynymi regionami pozostającymi poza władzą de Avisów na półwyspie iberyjskim pozostały Leon i Navarra.

​

Tymczasem w Polsce sytuacja gospodarcza stale polepszała się. Handel zbożem kwitł, zaś najbardziej na tym stanie rzeczy zyskiwały Gdańsk i Odessa.

​

Przełom wieku XVI i XVII to również daleko idące zmiany w gospodarce. W Zjednoczonym Królestwie nastąpił swego rodzaju dualizm gospodarczy, którego granice wyznaczała mniej więcej rzeka Bug. Po zachodniej stronie, szczególnie w rejonie śląska, zachodniej małopolski i pomorza rozwijało się rolnictwo intensywne oraz pojawiły się początki kapitalizmu, natomiast im bardziej na wschód, tym większą rolę w gospodarce odgrywały ogromne folwarki i majątki ziemskie, które rozciągały się na obszarze przede wszystkim ukraińskich stepów, oraz na obszarze rusi.

​

W Gdańsku natomiast, podobnie jak i w innych zachodnich województwach dużą rolę zaczął odgrywać system nakładczy.

Na lata 1595-1597 przypadł bardzo dobry urodzaj, wtedy też gospodarka polska miała się najlepiej. Handel kwitł, zaś produkcja rolna nieustannie się zwiększała.

​

Jednak ten stan został przerwany. 19 III 1597, wkrótce po stopnieniu śniegów, poselstwo austriackie przybyło do Polski, wręczając mu deklarację wojny.

​

Młody monarcha nie był przygotowany na taką ewentualność, gdyż dotychczas stosunki z południowym sąsiadem układały się nienagannie. Jednak kiedy władza austriacka w kotlinie panońskiej okrzepła, Niemcy poczęli coraz łapczywiej rozglądać się na boki celem zagarnięcia nowych ziem. Ich oczy spoczęły na Małopolsce wschodniej.

​

Austriacy nie posiadali przewagi liczebnej, jednak działali z zaskoczenia, podczas gdy armia Królestwa była gotowa jedynie w 50%. Austriacy chcieli przedrzeć się przez Bramę Morawską na teren śląska, a następnie udać się na wschód. Na ich nieszczęście Kazimierz zawarł przymierze z ich najgorszym wrogiem - Bawarią. Już od samego początku Austriacy musieli walczyć na dwa fronty i podzielić swoją armię.

​

Do pierwszego starcia doszło pod Cieszynem, gdzie wojska austriackie próbowały przedrzeć się przez Olzę na drugi brzeg i rozpocząć marsz na Małopolskę.

​

Bitwa została wygrana przez Polaków, jednak Austriacy nie ponieśli ostatecznej klęski i zdołali się wycofać.

​

W tym samym czasie zamki siedmiogrodzkie znajdują się pod oblężeniem mołdawskim.

​

Bitwa cieszyńska nie powstrzymała natarcia Austriaków, którzy jakimś cudem przedarli się na teren małopolski i niemalże podeszli pod sam Kraków. 4 Lipca 1597 r. miała miejsca bitwa krakowska.

​

Jednak i ta bitwa skończyła się klęską atakujących, jednak tym razem ich armia została rozbita i przestała istnieć.

16 Sierpnia 1597 oddziały polskie wkraczają na Węgry. Tam, na obszarze Transdanubia dochodzi do wspaniałej Victorii.

​

Polacy po kolejnym pogromie ruszają na Wiedeń. W grudniu 1597 r. oddział pod dowództwem Hetmana Eugeniusza Malskiego dociera pod bramy Wiednia i rozpoczyna oblężenie.

Austriacy odnoszą jedyne sukcesy na wschodzie, gdzie pod koniec Jesieni pokonali Mołdawian i rozpoczęli oblężenia największych miast Mołdawskich.

​

Po nowym roku Polacy odnieśli kolejne zwycięstwa: we Slawonii oraz w rejonie Sopronu.

​

Kiedy 'Polnisch Sintflut' trwał w najlepsze doszło do bitwy, która mogła odwrócić wynik wojny. Otóż Kazimierz, będąc raczej słabym dowódcą, chciał osobiście poprowadzić armię polską do ostatecznego zwycięstwa. Toteż sam stanął na jej czele i rozpoczął pościg za ostatnim oddziałem Austriaków, który prowadził z polakami wojnę podjazdową.

12 VI 1598 roku doszło do bitwy na Węgrzech, którą Polacy przegrali (jedyna przegrana przez Polaków bitwa tej kampanii).

​

Jednak Niemcy nie zdawali sobie sprawy z powagi sytuacji i z możliwości jakie otwierało przed nimi to zwycięstwo. W każdym bądź razie nie wykorzystali szansy i nie rozpoczęli remontady.

Wobec braku jakichkolwiek szans na odwrócenie przebiegu wojny, a także z uwagi na katastrofalną sytuację Wiednia, który miał kapitulować na dniach, Austriacy zgodzili się na pokój, który został podpisany 6 Września 1599 r.

​

Kazimierz V nie miał zbyt ambitnych planów odnośnie zmiany granic na południu. Granica oparta o Karpaty wydawała się jedyną słuszną, toteż nie chciał jej zmieniać. Bardziej interesowało go umocnienie wpływów polskich w południowych Karpatach. Toteż, na mocy pokoju Austria zobowiązała się:
- zapłacić kontrybucję, która miała pokryć koszty wojny,
- wyrzec się swoich bezzasadnych roszczeń względem ziem polskich,
- przyznać niepodległość Siedmiogrodowi (de facto oznaczało to oddanie Siedmiogrodu w ręce polskie, jako lenno).

​

Niewielka strata Austrii jest również wynikiem mediacji papieża, który za wszelką cenę nie chciał dopuścić do osłabienia Habsburgów, którzy byli narażeni na ataki Turków.

​

Ostatnim państwem Karpackim, niebędącym zależnym od Polski pozostało hospodarstwo wołoskie.

Wojna, oprócz sukcesów na polu militarnym przyniosła również postęp w architekturze.

​

CDN