Rzeczpospolita Szlachecka - AAR

Dzieje Rzeczpospolitej​

Część I: Umarł król, niech żyje król!​

Jest rok 1582, Rzeczpospolitą Obojga Narodów, miłościwie rządzi król Stefan Batory. Wielką ma on sławe wśród ludności Rzeczpospolitej z powodu świetnej wygranej z Rosją. Teraz, cztery miesiące po podpisaniu pokoju z rosjanami w Jamie Zapolskim postanowił usprawnić system administracyjny i podatkowy Rzeczpospolitej, bowiem skarb ciągle świecił pustkami, a król, żeby poprowadzić kampanie pskowską musiał się zapożyczyć u książąt Rzeszy. W tym celu zwołał sejm do Mińska, na którym wraz z poparciem Jana Zamoyskiego przeforsował nowy, wydatniejszy system podatkowy, oraz specjalne podatki na ufortyfikowanie kilku miast, w szczególności na kresach. Projekt zaczęto wdrażać w życie lecz tylko częściowo udało się spełnić koncept króla, bowiem nie starczyło funduszy na zreformowanie Ukrainy i części Litwy.

Rzeczpospolita Obojga Narodów w 1582 roku.

​

22 lipca 1583 roku, gdy król Stefan udał się na polowanie do Borów Tucholskich, stała się tragedia. Napadli na niego i jego orszak jacyś zbóje i zamordowali. Kraj ogarneła rozpacz i chaos. Tylko dzięki Janowi Zamoyskiemu udało się zachować względny spokój. Tydzień później odbył się uroczysty pogrzeb króla, na który przyszło tysiące ludzi. Żałoba, żałobą, lecz trzeba było wybrać nowego elekta. Z całego kraju szlachta zjechała pod Warszawę wybrać nowego króla. Zgłosiło się dwóch poważnych kandydatów: książe heski Krzysztof Houwaldt oraz arcyksiąże Rudolf Habsburg.

Tak jak Michura, myślała większość szlachty i wybrała Krzysztofa Houwaldta na króla, 5 sierpnia 1583 książę heski zaprzysiągł w Toruniu pacta conventa, m. in. przyrzekł odebrać reszte ziemi zagrabionych przez Rosję i wybudować liczącą się flote na Bałtyku oraz przejśc na katolicyzm. 6 sierpnia koronowano go na Wawelu na króla Polski i Wielkiego Księcia Litwy. Na tronie zasiadł jako Krzysztof I. Jeszcze tego samego miesiąca zwołał sejm do Lublina...

​

Christophorus Primus Dei gratia rex Poloniae et magnus dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kiioviae, Voliniae, Podlachiae, Livoniaeque.
_________________________________________________________________
Ostatnio, podczas czytania jednego z AAR'ów postanowiłem sam napisać jakiś, padło na Polske, bo najlepiej mi się nią gra. Nie bądźcie zbyt surowi, wszak to mój pierwszy AAR, choć głosy krytyki są także mile widziane

 

Część II: Wojna Kresowa 1583-1585​

Sejm w Lublinie ukazał po raz pierwszy króla Krzysztofa jako władcę nieustępliwego i naginającego "złotą wolność" szlachty. Gdy senatorowie nie chcieli zgodzić się na planowaną przez niego wojnę z Moskwą, kazał wojsku otoczyć budynek, w którym obradowano i siłą wymusił na nich zgodę na wojne i podatki. Wywołało to oburzenie wśród szlachty jako zamach na ich wolność, lecz niektórzy cieszyli się na wieść o wojnie z caratem. Pamiętali kampanie Batorego i jego przewagi nad nimi. Ci, któży zrazili się do króla, nie śmieli wystąpić przeciwko niemu, bowiem przybył z Hesji na czele 4 tysięcy rajtarów niemieckich, których utrzymywał z własnej szkatuły. Król, tak bardzo naciskając na sejm wiedział co robi. Za wschodnią granicą Moskwianie walczyli w ciężkiej wojnie przeciwko Szwedom i ich wszystkie siły zaangażowane były w Finlandii. Zaatakowanie "Trzeciego Rzymu" przez Rzeczpospolitą było by nokautującym ciosem. Toteż szybko zaczęto zbierać wojska, król chciał, aby były w całości zaciężne, lecz niestety(jak zawsze) nie starczyło na to pieniędzy. Na wschodniej granicy uzbierano około 30tys. wojska. Jako casus belli uznano spalenie kilku nadgranicznych wsi w Inflantach i już w listopadzie wypowiedziano wojnę Moskwie. Jakkolwiek na północy znajdowało się wiele wojsk moskiewski to na południu nie było ich wcale. Armie Rzeczpospolitej wyruszyły z Połtawy, Mohylewa, Pińska i Kijowa na tereny moskiewskie. Z łatwością je zajęto, jedynie załoga Smoleńska stawiła poważniejszy odpór. Lecz z północy Moskwa zaczeła ściągać wojska, wycofując je z Finlandii, ku radości Szwedów. Jedna z armii weszła na teren Inflant i rozpoczeła oblężenie Dorpatu. Na szczęście, jeszcze za czasów Batorego ufortyfikowano go. Od Kaługi zaś ruszyła armia Antona Miniha, i obległa Smoleńsk, na odsiecz z Mohylewa wyruszył Krzysztof Radziwił z 9 tys. jazdy i pokonał ich 12 tysięczną armię w bitwie pod Smoleńskiem.

Wojska Radziwiłła idące na odsiecz Smoleńskowi

Luty, przyniósł dwumiesięczny zastój działań wojennych. Wojna dotąd prowadzona w zimie, znacznie uszczupliła wojsko koronne, potrzeba było kilka tysięcy dobrego żołnierza, aby zwycięsko zakończyć tą kampanię. Król, wobec braku pieniędzy w skarbcu, chcąc nie chcąc, musiał zapożyczyć się, pod zastaw królewszczyzn. Wystawiono za to 15 tysięczne wojsko, które gdy skończyła się zima, pod koniec marca ruszyła na Moskwe i obległa ją. W międzyczasie, wojska Krzysztofa Radziwiłła kolejny raz stoczyły batalie z Moskwianami pod Kurskiem. Armia cara, zdziesiątkowana, wycofała się za Wołgę.

Radziwiłł, natychmiast po pokonaniu Moskwian udał się ze swą jazdą do Inflant na odsiecz oblężonemu Dorpatowi. Zaś generał Kurbski wkroczył z kilkoma tysiącami jazdy na ziemie dotąd nie zdobyte przez Rzeczpospolitą i grabił je okrutnie. Gdy armia Radziwiłła dotarła do Dorpatu rozegrała się bitwa pod jego murami, wygrana przez wojska Litewskie. Resztki armii moskiewskiej wycofały się do zajętej przez siebie Estonii. Nie mająca już praktycznie nic do roboty armia Zamoyskiego, dotąd zajęta tylko grabieżą ruszyła na północ, bijąc wojska moskiewskie niedaleko Włodzimierza. Sytuacja na froncie była znakomita, tym niemniej w kraju było zgoła na odwrót. Na Ukrainie wybuchł bunt, zaś w skarbcu dukaty niebezpiecznie stopniały. Wysłano kilkutysięczny oddział Tarskiego do tłumienia buntów, zaś wojskom przebywającym w kraju carów nakazano ostateczną ofensywę, bowiem padła Moskwa. Wiosną 1585 roku Zamoyski poprowadził swe wojska na moskiewskie wybrzeża Bałtyku i zdobył je, bijąc kilkakrotnie ich armię. Po dwóch latach wojny, wobec nasilających się w kraju nastrojów antywojennych, król podpisał w Smoleńsku pokój z carem. Rzeczpospolita otrzymała wszystkie prowincje dotąd zdobyte oraz kontrybucje w wysokości 100 dukatów. Zwycięstwo było całkowite.

Rzeczpospolita po pokoju Smoleńskim - 1585r.


Uczestnicy Wojny Kresowej

Po podpisaniu pokoju Pskowskiego król Krzysztof I, w czasie wojny rezydujący w Mińsku, powrócił do Krakowa. Jego uroczysty wjazd wraz z 3 chorągwiami jazdy budził podziw. Wieziono wszystkie zdobyte chorągwie moskiewskie, mające odtad spocząc na Wawelu. Tłum wiwatował i próbował się docisnąć do króla, lecz go, siedzącego na koniu, otaczała jazda Locańskiego, Kirgiłły i Uskierki, według wielu najbardziej zasłużone w tej wojnie. W innych krajach nowinę o wielkim zwycięstwie Rzeczpospolitej przyjęto z uznaniem i aprobatą w krajach katolickich. Wszak katolicka Rzeczpospolita pobiła prawosławną Moskwę. Jedynie w protestanckich krajach przyjęto to z zawodem, bowiem nie lubiano tam bardzo króla Krzysztofa za zmianę wiary na katolicką i życzono mu klęski.
_________________
* na pierwszy rzut oka/na oko
** tak czy owak
*** moim zdaniem
**** wiem z doświadczenia

 

Część III: Lata konfliktów ​

Sytuacja wewnętrzna​

Po wojnie z Moskwą rzesze ludu udało się na kresy, szukając ziemi i nowego miejsca dla siebie. Także dużo chłopów, będących niczym niewolnicy udało się na dalekie kresy Rzeczpospolitej, aż hen! za Dniepr, szukając wolności i swobody. Wielu również magnatów udało się na nowe ziemie szukając bogactw. W tym czasie kwitł handel, polscy kupcy bytowali w większości centrów handlu Europy. Eksport zboża wzrósł trzykrotnie.

Brama Wyżynna w Gdańsku

Król, bardzo popularny stał się w Rzeczpospolitej, co było nie w smak panom senatorom i magnatom. Utworzyło się nowe stronnictwo w sejmie, chcące jak najbardziej przeszkadzać królowi, jeśli by chciał wzmocnić swą władzę. Król zaś, zaprzeczając przypuszczeniom senatorów, zmienił się nie do poznania. Zaczął wyprawiać wielkie bale, z których nigdy nikt nie wychodził trzeźwy. Wino i miód lały się litrami, król sprowadził z Włoch jednych z najprzedniejszych muzyków i bawił się wraz z dworem. Nie trwało to jednak długo. Dziwną nature miał ten człowiek, bowiem gdy dowiedział się, że jest sposobność do wojny od razu zmienił się na dawnego wytrawnego polityka i stratega.

Jak Moskwianie Szweda zbili​

Odkąd król Krzysztof I zasiadł na tronie Rzeczpospolitej Obojga Narodów gorzała już wojna Szwedzko - Moskiewska. Od początku widocznym było, że wojska Moskwian silniejsze i liczniejsze są od szwedzkich. Toteż łatwo moskiwianie pobili Szwedów i zajęli się zajmowaniem Finlandzkich fortec. Kilka, nieudanych, ofensyw szwedzkich nic nie pomogło od zajęcia Finlandi przez wojska moskiewskie. Nawet wybuch wojny Polsko-Moskiewskiej nic im nie pomogło, ino dała nabrać oddechu. Po podpisaniu pokoju z Rzeczpospolitą Moskwa, mimo znacznego okrojenia, przypuściła kolejną ofensywe wdzierając się do Szwecji. Jedyne ocalałe od pogromu wojska szwedzkie stacjonowały w Sztokholmie, lecz było ich tak mało, że nawet nie śmieli się stamtąd wychylić, oraz w okolicach Pskowa bijąc się dalej z Moskwianami.

Wojna z Szwecją​

Król Krzysztof chciał wykorzystać słabość Szwecji i zająć Estonie, nie zajętą dotąd przez Moskwian. Zwołał sejm i uzyskał zgode na wojne. Spodziewano się łatwego zwycięstwa, które miało potwierdzić panowanie Rzeczpospolitej nad południowymi brzegami Bałtyku. Skierowano oddział hetmana Radziwiłła z Czernihowa do Inflant. Jako casus belli potraktowano rzekome spalenie nadgranicznych wsi w Inflantach, przez wojska szwedzkie tamtędy przechodzące. Dywizja Radziwiłła raźno ruszyła do niebronionej Estonii i zajęła ją. Lecz Szwedzi z okolic Pskowa wycofali się stamtąd i uderzyli na wojska Radziwiłła, zadając im klęske, bowiem niespodziewając się ataku hetman pozwolił rozejść się po całej Estonii i gdy uderzono na niego miał pod sobą jeno 6 choragwi jazdy. Mimo klęski udało mu się zebrać ponowanie przy sobie rozproszone wojska i uderzył na Szwedów. Tym razem on tryumfował rozbijając przednie Szwedzkie dywizje w bitwie pod Haapsalu. Reszta Szwedów wycofała się do Pskowa, gdzie zostali pogromieni przez Moskwian.
Tymaczasem drogą morską w okolice Gdańska przybyła dywizja jenerała szwedzkiego Landsena i obległa to miasto. Jednak Gdańsk był jednym z najpotężniej ufortyfikowanych miast Rzeczpospolitej i zrezygnowane wojska szwedzkie wycofały się na Płock oblegając go i grabiąc okoliczne wsie po drodze. Zrobiło się niebezpiecznie. Król pisał do Zamoyskiego:

Wojska Zamoyskiego stacjonujące w Grodnie, co sił w koniach popędziły w strone Płocka. Wojna zapowiadająca się na łatwą przebiegała niezbyt pomyślnie dla Rzeczpospolitej. W Estonii hetman Radziwiłł walczył z partyzantką szwedzką, zaś Płock był oblężony.
Zamoyski dotarłwszy do Wyszogrodu niedaleko Płocka starł jeden z podjazdów szwedzkich i sam wysławszy podjazd, dał spocząć koniom i ludziom przed bitwą. Jakoż dziwne wieści do niego doszły. Oto Szwedzi na wieść o jego przybyciu ze znacznymi siłami zaczeli się wycofywać spod Płocka, ziemie i wode ino zostawiając. Hetman rozsierdził się srodze i nie czekając ruszył za nimi. Jako że konie miał strudzone Szwedzi coraz bardziej mu uciekali. Szedł za nimi widząc zniszczenia jakie zostawiali. Trwoga serce hetmana ogarniała, gdy widział pozażynaną bezlitośnie ludność i spalone wszędy wsie. Wreszcie po długim pochodzie usłyszał z ust pułkownika Barańskiego, iż Szwedzi stanęli i próbują dobyć zamku Sztumskiego. Korzystając z okazji dogonienia jenerała Landsena hetman kazał szybko siadać na koń i ruszył komunikiem na szwedów. Zaś wojska skandynawskie bezskutecznie oblegały Sztum. Dzielny opór stawiła załoga tegoż zamku, bowiem Szwedzi myśleli, że go w dzień dobędą. Tymczasem usłyszano o bliskości wojsk Zamoyskiego, lecz przez trudy ucieczki nie sposób uciekać było dalej i jenerał Landsen postanowił bitwe wydać na polach niedaleko Sztumu. Zwycięstwo przypadło Zamoyskiemu, wykazał doprawdy godny podziwu kunszt, ale i wojsko było nadzwyczaj sprawne. Oto, gdy bitwa była wyrównana, hetman nakazał odwrót wszystkim wojskom w stronę wsi Jawory. Szwedzi myślący, że to prawdziwy odwrót rozluźnili szyki i z okrzykiem zwycięstwa rzucili się na wojska polskie. Tyle że polacy zauważywszy atak Szwedów natychmiast zawrócili ku nim czołem i uderzyli rozbijając wojska szwedzkie w puch. Tego samego dnia padł Sztokholm, oblężony od kilku miesięcy przez Moskwian, co przypieczętowało klęske Szwecji.

Bitwa pod Sztumem

Po wojnie​

Do Gdańska przybył poseł szwedzki Johen Armudsen wraz z darami. Król Krzysztof przyjął go ozięble. Rzekł, że jeśli ma być pokój między obyma krajami to Szwecja musi się zrzec Estonii. Poseł, chcąc nie chcąc, zgodził się i odpłynął do Kalmaru zrezygnowany.

Granice Rzeczpospolitej po wojnie ze Szwecją

Wielka radość zapanowała w sercu króla, bowiem to już w drugiej wojnie tryumfował, a jego sława coraz bardziej wzrastała. Tym bardziej wzrósł prestiż Rzeczpospolitej, gdy 29 października 1585 roku zdobyła ona kontrole nad kurią papieską.

​

Za granicą...​

W czasie, gdy wojska Polski i Litwy kończyły wojne ze Szwecją, w zachodniej europie wybuchła wielka wojna; mianowicie między koalicjami dwóch państw - Francji i Austrii. Po stronie Francji opowiedziały się pomniejsze landy niemieckie i Owernia jako jej wasal, zaś do Austrii dołączyła Hiszpania z Portugalią. W ciągu kilku miesięcy Francja uzyskała przewage i okupywała sporą część Niderlandów oraz Frenche-Comte i Austryjacką Bryzgowię.

Jednakże już w marcu 1588 roku ofensywa Hiszpańska wyrzuciła francuzów na ich ziemie. Na kilka miesięcy sytuacja stała się patowa; każdy czekał na ruch przeciwnika. Pierwsza ruszyła się Francja. W lipcu udała się jej wielka ofensywa na Niderlandy, po której całe dostały się w jej ręce. Tymaczasem, gdy Francuzi rezydowali w Niderlandach, Hiszpanie zajęli południową Francje. Po kilku latach wojny w wrześniu 1590 roku, walczące strony podpisały pokoj w Metz. Zobowiązał on Hiszpanów do oddania kilku prowincji w Niderlandach Francji oraz zapłacenia kontrybucji przez Austrię. Także Moskwa podpisała pokój z Szwedami, którzy oddali im kilka prowincji oraz zapłacili wysoką kontrybucję.
Podczas konfliktów w Europie, jedno z najpotężniejszych państw - Imperium Osmańskie zajęte było tłumieniem buntów w ich rozległym kraju.
_____________
* los wojny niepewny

 

Część IV: Ziemie Piastów

W kraju​

Przez już blisko 10 lat Rzeczpospolita prowadziła ciągłe wojny. Pochody wojska, nieraz gorszego od nieprzyjacielskich w grabieniu wiosek i miast, naprzykrzyły się ludności i wzrosło niezadowolenie w kraju. Szczególnie na południowo - wchodnich kresach, zamieszkanych w większości przez muzułmanów, wystąpienia przeciw królowi były coraz jawniejsze. Nie chcieli oni uznać protekcji Rzeczpospolitej, bowiem uważali ją za zagrożenie dla ich wiary. Toteż, w wyniku ich postępowań i knowań, za poleceniem króla skierowano tam wojska, które miały porządku dotrzymywać. Niestety w sierpniu Anno Domini 1588 stracono kontrole nad papiestwem na rzecz tych plugawców Hiszpanów. Król w tym czasie postanowił ustabilizować sytuacje w kraju i usprawnić przychodzy. Zaczęto budować wszędy warsztaty, oraz zajęto się kupiestwem, aby skarb nie świecił pustkami. Kolejnym mankamentem Rzeczpospolitej była flota. Jak na aspiracje króla Krzysztofa była ona zbyt przestarzała i słaba, a przedewszystkim było jej za mało. Postanowił, że jak tylko przychody do skarbca będą większe, rozbuduje ją i usprawni. W roku 1591 wybuchło kilka buntów, które udało się z trudem stłumić. Wielość kultur i religii dawała się Rzeczypospolitej we znaki. Król dalej łamał sobie głowe jak przeprowadzić jakieś centralizujące reformy, jednakże nie wymyślił nic konstruktywnego i zajął się dalszą reformą gospodarki.


Targ koński na Pradze

Polityka​

Pokonując Rosjan i Szwedów kraj Koroniarzy i Litwinów pozbył się realnego zagrożenia, na jakiś czas, z ich strony. Została jeszcze jedna potęga zagrażająca bytowi Rzeczypospolitej, dotąd niepokonane - Imperium Ottomanów. Graniczyło ono na południu z Rzplitą, po aneksji Mołdawii, cała chrześcijańska Europa patrzyła z niepokojem na ich rosnącą potęge. Krzysztof próbował zawiązać sojusz przeciwko nim z Austrią i Wenecją, lecz ci głupcy się nie zgodzili, zapewne bojąc się wzrostu potęgi RON-u po pokonaniu Turków. Jak sojusz nie doszedł do skutku, król postanowił sam walczyć przeciw Porcie. Jednakże sejm mu na to nie pozwolił, słusznie mniemając, iż wojna z Bisurmanem tylko wyniszczy kraj, gdyż mieli oni najlepszą armię w Europie. Wśród szlachty także nie było zbyt wielu entuzjastów pomysłu króla, więc załamany Krzysztof, niepowodzeniami w polityce wewnetrznej i zagranicznej kraju, pod koniec 1592 roku odszedł z czynnego udziału w panowaniu. W tym czasie faktyczną władzę sprawował prymas Stanisław Karnkowski. Na szczęście żaden z sąsiadów w tym czasie nie myślał o wojnie z Rzeczpospolitą, więc kraj mógł spokojnie się rozwijać. Lecz już w sierpniu 1593 roku, król powrócił do starań wzmocnienia władzy monarszej. Wykorzystując niezadowolienie chłopstwa przeciw szlachcie, odebrał tejże niektóre przywyileje, ale tym samym ich stosunek do niego znacznie się pogorszył.

Wojna o ziemie Piastów​

W tym czasie wrzało za granicą Polski. Brandenburgia wypowiedziała wojne Śląskowi i szybko go zajęła, lecz Austria, widząc że traci wasala zaatakowała Brandenburczyków. Lecz armia Brandenburgii pobiła Austryjaków pod Wrocławiem i ruszyła w głąb ichże kraju. Widząc to zamieszanie, król postanowił zaatakować Brandenburgie i zająć swojego czasu ziemie Piastów, czyli Śląsk i Nową Marchię. Dostano zgodę sejmu i zaczęto formować wojska. Zaciągnięto sporo piechoty niemieckiej, ciężkiej jazdy, kilkanaście chorągwi jazdy typu wołoskiego oraz zwołano pospolite ruszenie w Wielkopolsce. Z kresów ściągnięto dywizje Zamoyskiego i Radziwiłła. Na wiosne postanowiono wojnę. 25 marca 1595 roku armię Polskie wyruszyły z Kalisza i Poznania na teren Brandenburgii. Choć wszystkie wojska ich były zajęte dobywaniem fortec w Czechach, to ich sprzymierzeńcy Prusacy zaatakowali pułk Tetrowicza na Warmii i znieśli go. Lecz wojska polskie zaatakowały Kłajpede i obległy ją. Zamoyski widząc, że zniesiono wojska na Warmii udał się tam i pokonał ich wojska, a następnie obległ Królewiec.
W połowie lipca do obozu Polskiego dotarła niezbyt pomyślna wieść - austryjacka twierdza w Łuzycach pod naporem Brandenburczyków i Saksończyków padła oraz wybuchły bunty na kresach. Zaprawdę była to hańba dla Austrii, że nie mogła sobię poradzić z nimi. Wojska owe, po zdobyciu tejże fortecy wycofały się pod Berlin i zaczęli tworzyć nowe wojska mające wygonić Polaków z ich granic. Na kresy zaś wysłano kilka tysięcy jazdy naprędce zaciągniętej. Twiedze: Kostrzyń, Wrocław, Królewiec i Kłajpeda były oblęzone przez wojska Koronne. 9 września wojska oblegające Kostrzyń wyruszyły do szturmu, uprzednio zrobiwszy wyłom w murach, dzięki świetnym umiejętnością dowódcy artylerii Magowskiego. Po kilku godzinach krwawych walk zdobyto ową twierdzę. Dotarłwszy do nich hetman Radziwiłł w połowie września z kilkoma chorągwiami jazdy, połączył się z nimi i ruszył na stacjonujące niedaleko Berlina wojska. Było ich około 7 tyś. zaś hetman wiódł 12 tyś, w wiekszości jazdy. Tak ową bitwę opisał pewien kronikarz:

Po bitwie...

Tymaczasem nadszedł nowy rok - 1596. Na początku owego roku, w marcu, padła Kłajpeda, w kwietniu z powodu chorób szerzących sie w mieście i głodu poddał się Królewiec, zaś w okolicach Kostrzynia poczęto gromadzić armię, aby pomścić klęske pod Zakolem Sprewskim i dobyć stolicy Brandenburgii. Jakoż w czerwcu zebrano 10 tysięczny oddział na czele z Zamoyskim i udał się on na Berlin. Na drodze Polaków po raz kolejny stanęła armia Brandenburska, lecz tym razem liczniejsza, bo licząca około 9 tysięcy żołdaków. Mimo wyrównanych wojsk tym razem zwycięzyli Polacy, rozbijając wrogie oddziały. Droga na Berlin była otwarta. Postanowiono z marszu dobyć miasta, co też się udało dzięki zaskoczeniu. Miasto nie było przygotowane na atak sądząc, iż Brandenburczycy zwyciężą. Kilka dni później podpisano osobny pokój z Prusami, które oddały państwu Polsko - Litewskiemu Kłajpedę i zapłaciły 50tyś. dukatów oraz z Brandenburgią. Uzyskano od niej Śląsk i Kostrzyń.
W czasie zaś, gdy walczono w Prusach i Brandenburgii, pułkownik Ossoliński walczył z buntownikami na Ukrainie. Zdobyli oni kilka miast, wyrzynając szlachtę i żydów, lecz Ossolińskiemu udało się ich pobić pod Brodami. Mimo tego kilka oddziałów buntowniczych nadal grasowało na kresach.
Wojna owa wykazała, że Rzeczpospolita jest tylko kolosem na glinianych nogach i potrzebuje reform, co też zauwazyli sąsiedzi i postanowili wykorzystać...

Najwyższy czas, zeby AARy z EU3 też już traktować poważnie. Długa cisza => oczyszczam => zamykam=> W razie chęci kontynuowania PW
Serek