Wielkie Księstwo Kijowskie

PROLOG

Poniższa mapa i krótki opis Rusi Kijowskiej oraz jej najbliższych sąsiadów pochodzą z "Historia Ukrainy. Tom 1 - Wielkie Księstwo Kijowskie" Jurija Bogdanowycza.

​

1. Księstwo Kijowskie (Київське князівство)
Jedno z księstw ruskich powstałych na mocy testamentu Jarosława Mądrego. Włada nim drugi syn zmarłego wielkiego kniazia, Izjasław. Na mocy zwyczajowego prawa
spadkowego (rozdziału równego) po śmierci swego brata, Igora Jarosławicza, otrzymał Włodzimierz Wołyński. Religią panującą jest prawosławie, zaś większość terenów zamieszkują Rusini. Żoną Izjasława jest Gertruda, córka Mieszka II. Wedle prowadzonej przez Jarosława zasady senioratu (lestwiczne prawo) księstwo to przysługuje najstarszemu jego potomkowi jako dzielnica senioralna i zwierzchnia nad innymi.

2. Księstwo Połockie (Полоцьке князівство)
Księstwo ruskie rządzone przez Wsiesława Briaczysławicza, prawnuka Włodzimierza Wielkiego. Niezależne od Rusi Kijowskiej od końca X wieku. Religią panującą jest prawosławie, zaś większość terenów zamieszkują Rusini.

3. Księstwo Perejasławskie (Переяславське князівство)
Księstwo ruskie powstałe na mocy testamentu Jarosława Mądrego, który wydzielił je swemu czwartemu synowi Wsiewołodowi. Powiększyło się w 1057r. o Ruś Smoleńską, po śmierci jednego z synów Jarosława, Wiaczesława Jarosławicza, na mocy zwyczajowego prawa spadkowego to jest rozdziału równego. Religią panującą jest prawosławie, zaś większość terenów zamieszkują Rusini.

4. Księstwo Czernihowskie (Чернігівське князівство)
Jedno z księstw ruskich powstałych na mocy testamentu Jarosława Mądrego. Panuje w nim trzeci syn zmarłego kniazia, Świętosław. Religią panującą jest prawosławie, zaś większość terenów zamieszkują Rusini.

5. Królestwo Polski
Jedno z dwóch królestw, z którymi graniczy Ruś Kijowska. Królem Polski w owym czasie jest Bolesław Szczodry z rodu Piasta. Matką jego była Dobronega, córka Włodzimierza Wielkiego. Ludność jest wyznania rzymskokatolickiego. Królowie polscy nieraz wysuwali żądania zwrotu Grodów Czerwieńskich zajętych przez Jarosława w 1031r.

6. Królestwo Węgier (Magyar Királyság)
Drugie królestwo graniczące z Rusią Kijowską. Władcą Węgier jest małoletni Salamon z rodu Arpadów. Jego matką jest trzecia córka Jarosława Mądrego, Anastazja, siostra Izjasława, księcia kijowskiego. Ludność jest wyznania rzymskokatolickiego. Arpadowie nieraz wysuwali żądania zwrotu ziemi halickiej na podstawie starych zapisów kronikarskich Gesta Hungarorum W okresie Państwa Wielkomorawskiego na tym terenie miały przebywać plemiona węgierskie tj. pod koniec IX wieku.

7. plemię Pieczyngów
Plemię koczowników, którzy zdołali utworzyć stabilny organizm państwowy. Włada nimi Kabukszyn z Białogrodu. W przeszłości toczyli wielokrotnie wojny z Rusią. Pogaństwo jest religia panującą. Na te tereny przybyli w IX wieku.

8. plemię Kumanów
Inna nazwa tego plemienia to Połowcy. Często wspierali wojska ruskie w wyprawach na Pieczyngów, swoich współplemieńców. Kumanowie wojowali również z Rusią i pustoszyli jej południowo-wschodnie ziemie. Obecnym ich władcą jest Szanu Chan Kumanów. Pogaństwo jest religia panującą.

9. Cesarstwo Bizantyjskie (Βασίλειον Ῥωμαίων)
W owym czasie Cesarstwo Wschodniorzymskie trwało w okresie kryzysu. Następcy Bazylego II Bułgarobójcy nie uporali się z kryzysem gospodarczym, co przyczyniło się do osłabienia siły militarnej tego państwa. Częste zmiany na tronie cesarskiej również nie ułatwiały tego zadania. Od 1059r. Cesarstwem rządzi Konstantinos X z rodu Dukas. Mieszkańcy Cesarstwa wyznają prawosławie.

10. plemię Litwinów (Lietuviai)
Jedno z większych plemion Bałtów. Władcą jest Antanas z Auksztoty. Religią panującą jest pogaństwo.

11. plemię Jaćwingów
Jedno z plemion Bałtów. Rządzi nimi Sergonis z Jaćwieży. Wyznawcy pogaństwa.

12. plemię Mordwinów
Plemię ugrofińskie rządzone przez Malyy z Burtasy.

13. plemię Skalowów
Jedno z wielu plemion Bałtów. Rządzi nimi Dowjat z Kłajpedy. Pogaństwo jest religią panującą.

14. plemię Sambów
Jedno z mniejszych plemion Bałtów. Rządzi nimi Budo z Sambii. Wyznawcy pogaństwa.

stara mapa ukazująca Księstwo Kijowskie pod koniec 1066r.​

Księstwo Kijowskie nie było rozległym państwem jak na warunki ruskie. Składało się z ziem podległych bezpośrednio władzy kniazia: Kijów, Trembowla, Korsuń, Bracław, Halicz, Przemyśl, Pińsk, Turów i Lubecz oraz obejmowało także trzy ziemie, w których władzę mieli wasale kniazia - Podlasie (Świdrygiełło z Podlasia), Włodzimierz Wołyński (Jurij z Włodzimierza) i Brześć (Miłosław z Brześcia). Pod koniec roku 1066 Ruś Kijowska znajdowała się w trudnej sytuacji. Na zachodzie dwa królestwa (Polski i Węgier) miały dość potencjału ekonomiczno-wojennego, by prowadzić wojnę o tereny do których zgłaszały pretensje. Na południu i południowym wschodzie państwa pogańskich Połowców i Pieczyngów zagrażały księstwom ruskim - kijowskiemu, czernihowskiemu oraz perejasławskiemu. Jedynie północna granica była bezpieczna z uwagi na sojusz łączący księstwo kijowskie z nowogrodzkim, co hamowało ekspansję Połocka. Niemniej położenie między młotem a kowadłem dobrze nie wróżyło na przyszłość Rusi Kijowskiej. Dodatkowo sytuację komplikował fakt rywalizacji synów Jarosława Mądrego. Trzy południowe księstwa ruskie nieraz będą się ścierały ze sobą w bratobójczych walkach. W tej sytuacji w Kijowie powinien zasiadać władca na miarę Włodzimierza Wielkiego czy też Jarosława Mądrego. Niestety, Izjasław Jarosławowicz, nie był władcą na miarę swych przodków...

 

Izjasław Jarosławicz z rodu Ruryka
zwany Uległym

​

żył w latach 1024-1084
kniaź kijowski, halicki, turowski (od 1054 r.) i wołyński (od 1070 r.)

​

wynalazki i prawa obowiązujące w Wielkim Księstwie Kijowskim pod koniec 1066r.​

Okres 1066-1069 był dla księstwa kijowskiego okresem względnego spokoju. Próba zapewnienia regularnego dopływu monet do skarbca okazała się połowicznym sukcesem. Objęcie funkcji skarbnika przez Borysa Władymirowicza (przyszłego kanclerza) i nadanie dwóch lenn (Lubecza i Bracławia) synowi Jaropełkowi oraz Rościsławowi pozwoliło na uzyskanie nowych źródeł przychodów i nadwyżki w kwocie jedynie 1 sztuki srebra. Zdecydowano nie podwyższać podatków, aby ludność nimi obciążona nie zaczęła się buntować. Mimo tych prób naprawy sytuacji, przyszłość rysowała się ponuro. Bolesław, król Polski oraz Salamon, król Węgier wysunęli swoje roszczenia do Włodzimierza, Przemyśla, Halicza. A wojska ruskie nie były liczne i dobrze wyszkolone. Preludium do nieszczęścia, które nastąpiło w styczniu 1069 roku, były kazania wędrownego kaznodzieja-fanatyka, który zachęcał ludność Turowa do rewolty przeciw księciu w grudniu 1068 roku. Obecnie podejrzewa się, że była to intryga węgierska, mająca na celu szerzenie tumultów w odległych prowincjach księstwa.

​

Wojna z Królestwem Węgier

​

Początkiem roku 1069 Salamon wysłał list, w którym żądał dobrowolnego oddania mu Halicza i Przemyśla jako ziem należących się Madziarom, w przeciwnym razie zbrojnie je zajmie. Izjasław nie zamierzał dobrowolnie pozwolić na zawłaszczanie jego ziem. Z uwagi na słabość sił kijowskich, których wielkość szacowano łącznie na 3 tysiące, wojewoda Światopełk (najmłodszy syn kniazia) zaproponował atakowanie pojedynczych nadchodzących kolumn węgierskich. W razie nadejścia głównych sił wroga, miano zebrać oddziały ruskie z najbliższych ziem i wspólnie uderzyć. Dwie pierwsze kolumny węgierskie poniosły klęskę po krótkich bitwach z wojskiem ruskim z ziemi halickiej.

​

Jednak kolejna większa bitwa w ziemi halickiej z głównym wojskiem Salamona zakończyła się klęską. Mimo niewielkiej przewagi Węgrów kniaź był dobrej myśli przed bitwą. Teren pozwalał na pełne rozwinięcie szyków. W centrum stały pułki halickie pod wodzą Izjasława, prawe skrzydło zostało oddane pod komendę Światopełka i jego hufców kijowskich. Kanclerz Borys z wojskiem z Trembowli stał na lewym skrzydle. Przez pierwsze trzy godziny walki Rusini dotrzymywali kroku Węgrom, jednak wskutek kolejnego natarcia ciężkiej jazdy węgierskiej pułki halickie nie wytrzymały naporu i rozpoczęły chaotyczną ucieczkę. Pociągnęły za sobą jednostki z Trembowli. Doszło do pogromu. Węgrzy ścigali i zabijali uciekających. Ranni zostali Izjasław i Borys. Jedynie hufce kijowskie pod wodzą Światopełka zdołały w sposób w miarę zorganizowany ujść z pola bitwy, przy czym uratowało się 83 ludzi. Klęska była straszna.
Za niecałe dwa miesiące Węgrzy zmęczeni oblężeniem, chorobami, głodem nie zdzierżyli na polu bitwy nadchodzącym pułkom przemyskim, kijowskim i halickim i po krótkiej bitwie odstąpili od oblężenia. Mimo tego sukcesu, zamek w Haliczu padł po kolejnym węgierskim oblężeniu w styczniu 1070 roku. Szczęście wojenne opuściło Izjasława, który wobec szczupłości swych sił nie decydował się na kontynuowanie walk. W trakcie oblężenia grodu ziemnego w stolicy księstwa doszło do epidemii po stronie ruskiej. Kniaź nakazał zająć się chorymi i opłacił ich leczenie.

​

Po zdobyciu Kijowa w kwietniu 1070 roku, zdecydował się na układanie się z królem węgierskim. Za namową swego kanclerza Borysa Władymirowicza postanowił złożyć hołd lenny, który miał uwolnić Ruś Kijowską na najbliższą przyszłość od zagrożenia ze strony Węgier. Po ponad roku wojny Izjasław ukorzył się przed Salamonem początkiem czerwca 1070r.

proponowane warunki przez Izjasława traktatu pokojowego wysłane Salamonowi

​

Od tej pory głównym celem prowadzenia polityki kijowskiej było dla kniazia wzmocnienie gospodarki państwa. Tym samym wzrastałyby jego siły wojskowe. Jednak wpierw musiał uspokoić nastroje w księstwie ruskim, które po wojnie i hołdzie lennym kniazia były dalekie od spokojnych. Z powodu obciążeń wojennych w Przemyślu doszło do wystąpień zbrojnych ludności. Zaś w trakcie wojny zbuntowali się młodsi synowie Jaropełk i Światopełk, którzy żądali ponownej zmiany prawa do dziedziczenia tronu kniaziowskiego z primogenitury na rozdział równy, korzystniejszy dla nich.

​

Część historyków uważa, że przegrana bitwa w sierpniu 1069 roku była manifestacją niezadowolenia najmłodszego syna Światopełka z polityki wewnętrznej kniazia. W grudniu 1070r. godzi się on z ojcem. Odtąd nie sprawiał żadnych problemów kniaziowi i gorliwie wypełniał jego polecenia.
Chcąc poprawić swój wizerunek w oczach poddanych Izjasław przyjął tytuł kniazia Wołynia, co miało podnieść utracony prestiż książęcy. Zgodnie z radami Borysa, swego kanclerza, przed królem węgierskim udawał lojalnego wasala, któremu można zaufać. Jednak, jak się miało wkrótce okazać, niezbyt ochoczo wypełniał rozkazy Salamona.

Wojna z Pieczyngami

W grudniu 1072 wojska węgierskie najechały na ziemie Tirgoviste, tym samym rozpoczynając wojnę Węgier z Pieczyngami. Bardzo szybko Salamon wezwał swych wasali do wystawienia wojsk i opłacenia ich służby. Izjasław odmawiał bez żadnych konsekwencji, ilekroć wzywał go do tego król Węgier. Po szybkiej kampanii zimowej Salamona Kabuksyn, wódz Pieczyngów, zawarł pokój z królem Węgier i zapłacił 79 sztuk srebra. Dość szybko okazało się, iż zawieszenie broni było niewiele warte. Początkiem marca wojska węgierskie wkroczyły do Oltenii, czym sprowokowały plemię Pieczyngów do kolejnej wojny. Tym razem nie ominęła ona ziem ruskich. W maju 1073r. Pieczyngowie wypowiedzieli wojnę księstwu kijowskiemu. Dopiero w listopadzie tego samego roku czterotysięczna armia Pieczyngów po marszu po ziemiach węgierskich (Maramaros i Bereg) wkroczyła do Halicza, gdzie starła z prawie trzy i pół tysięczną armią węgiersko-ruską. Niestety wojska koczowników pokonały sojusznicza armię i rozpoczęły oblężenie Halicza. Po miesiącu gród padł. Do końca tej wojny wojska ruskie jeszcze dwukrotnie wygrywały bitwy w Trembowli przy jednej porażce w Korsuniu. Zdobyte przez Pieczyngów warownie w Haliczu i Korsuniu zostały odbite po pewnym czasie przez wojska węgierskie. Zawarcie kolejnego pokoju przez Salamona i Kabuksyna zakończyło ostatecznie tę wojnę. Ruś wyszła z niej obronną ręką. Co prawda splądrowano Korsuń, jednak nie utracono żadnych ziem i skarbiec nadmiernie nie opustoszał.

​

W lutym 1078 roku Europę chrześcijańską obiegła wieść o ogłoszeniu krucjaty przez papieża Hildebrandta celem uwolnienia Aleksandrii spod panowania niewiernych. Oznaczało to, że część państw katolickich skieruje swoje wojska do Egiptu, w tym być może Salamon i możliwe będzie skierowanie ekspansji ruskiej przeciw plemionom pogańskim bez konieczności dzielenia się zdobyczą z lennikiem. Nowe podboje mogły wzmocnić księstwo kijowskie, które miałoby lepszą perspektywę w przyszłości zrzucić jarzmo lenne Węgier. Jednak plany Izjasława i Borysa, kanclerza kijowskiego wzięły w łeb. W trakcie wojny z Pieczyngami do Kijowa przybył orszak z Nowogrodu. Na jego czele jechał Mścisław, najstarszy syn kniazia kijowskiego, który w rezultacie przegranej wojny z plemionami Letgałów zmuszony został do zrzeczenia się zwierzchności nad ziemiami ruskimi wchodzącymi w skład księstwa nowogrodzkiego. To był cios dla planów Izjasława. Kolejne wojny króla Węgier, tym razem z Kumanami czy późniejsza z Cesarstwem Bizantyńskim, nie miały żadnych reperkusji dla Rusi. Co prawda Salamon wzywał o dostarczenie mu wojsk ruskich, jednak odpowiedź kniazia była zawsze taka sama – „Nie”.

Końcem 1082r. Świdrygiełło, bojar Podlasia, wypowiedział stosunek lenny z Izjasławem.

​

Pod koniec życia Izjasława tj. w październiku 1084r. bojar Włodzimierza, Jurij, postanowił usamodzielnić się wzorem Świdrygiełły. Wypowiedział wojnę kniaziowi i zmobilizował armię. Odpowiedź kijowska była szybka. Dwie armie z Halicza i Przemyśla pod wodzą kniazia i jego syna Świętopełka, wojewody, ruszyły na Włodzimierz. Dotarły początkiem listopada pod miasto, gdzie czekał Jurij. 7 listopada 1084r. w ciężkim boju padł kniaź kijowski, którego kopię zaatakował wydzielony oddział wojsk włodzimierskich. Jurij był przekonany, że po śmierci Izjasława wojsko kniaziowskie ucieknie w panice. Jednak zdecydowana postawa wojewody uniemożliwiła pójścia w rozsypkę rycerstwu halicko-przemyskiemu. Bitwa została wygrana i przystąpiono do oblegania Włodzimierza Wołyńskiego.

​

Tak zakończył się żywot Izjasława, syna Jarosława Mądrego.

 

Mścisław Izjasławicz z rodu Ruryka
zwany Nowogrodzkim
​

żył w latach 1024-1098
Kniaź nowogrodzki (prawd. 1054-1072), kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1084-1098)​

Kniaź Mścisław utracił tytuły władcy w wyniku przegranej wojny z plemionami letgalskimi. Na Ruś Kijowską powrócił w 1073r. podczas pierwszej wojny węgiersko-kijowskiej. W wyniku śmierci ojca Izjasława w bitwie pod Włodzimierzem Wołyńskim w listopadzie 1084 roku został władcą księstwa kijowskiego. Dość szybko zakończył wojnę z nielojalnym wasalem Jurijem z Włodzimierza w styczniu 1085 roku, przyjmując zapłatę w postaci 68 grzywien srebra. Niestety ziemię włodzimierską zawłaszczył król Węgier. Mimo sprzyjających okoliczności na wszczęcie rebelii, złożył hołd lenny nowemu władcy węgierskiemu - Istvanowi. Jednak nie oznaczało to zmiany polityki prowadzonej przez jego ojca. Mścisław, w przeciwieństwie do poprzednika, szybko znalazł się w gronie feudałów niezadowolonych z rządów małoletniego króla i nawiązał kontakty z Laszlo, żupanem Bihar, który bezskutecznie przez najbliższe 10 lat namawiał kniazia do otwartego wystąpienia przeciw wspólnemu lennikowi.

Okres ponad 2 lat (styczeń 1089-kwiecień 1091) to prowadzone dwie wojny. Jedna z nich to wynik zawartego sojuszu z księciem czernihowskim, który poprosił o pomoc w walce przeciw plemionom letgalskim. Dodatkowo Istvan jako senior Mścisława wystąpił przeciw tym plemionom, co skutecznie rujnowało skarbiec węgierski. Wojska kijowskie nie brały udziału w działaniach na północy. Po dwóch latach zawarto pokój między Letgałami a Kijowianami, a Vetseke w zamian przesłał 4 grzywny srebra. W tym czasie trwał bunt wasala kniazia kijowskiego to jest Miłosława, bojara Brześcia. W lutym 1091 roku zarzucił on kniaziowi narażanie księstwa na zgubę i próbę odzyskania utraconych tytułów i ziem Rusi Nowogrodzkiej. Po przegranej bitwie Miłosław zawarł pokój przesyłając 35 grzywien srebra. Jednak nie uchroniło go to od utraty lenna, które zostało zagrabione w wyniku traktatu pokojowego przez Węgrów. W ten oto sposób Ruś Kijowska po buntach wasali została okrojona na rzecz swego seniora.
Mścisław wciąż spiskował i nawiązywał kontakty z innymi niezadowolonymi wasalami węgierskimi. Niektórzy z nich otwarcie kwestionowali władztwo małoletniego Istvana, jednak ulegali oni przewadze zbrojnej króla Węgier. Pomny tych niepowodzeń kniaź kijowski ograniczał się jedynie do dyskretnego kwestionowania władztwa swego lennika. Idylla nie trwała jednak długo.

Wojna Kijowian z Królestwem Węgier, Księstwem Peczu, żupanatem Budy i Szekesfehervaru.​

Działania wojenne toczyły się w zasadzie na terenie Halicza, Przemyśla, Włodzimierza Wołyńskiego oraz Brześcia.. Strategia wojsk węgierskich była prosta. Uderzyć na Halicz, zdobyć go, a następnie maszerować na Przemyśl bądź Kijów. W razie niepowodzenia, wojska Istvana miały zdobyć Przemyśl, po czym przesuwać się na wschód łamiąc opór wojsk kijowskich i zdobywając warownie. Po stronie kijowskiej wojewodą był Tworzymir Światopełkowicz, bratanek kniazia. Polegając na radzie swego ojca Światopełka, opracował plany działania dla wojsk kijowskich. Armie miały być zbierane doraźnie, by jak najmniej tracić wojów i rozpuszczane po bitwach do warowni. Taktyka opierała się na stopniowym wyniszczeniu nadciągających wrażych sił. W czasie trwania tej wojny, wojska kijowskie ani razu nie poniosły porażki. Jedynie w lutym 1096r. Węgrzy zdobyli drewniano-ziemną warownię w Przemyślu. Błędem Istvana było rozdzielenie swych sił i brak koordynacji z wojskami swych wasali. Dzięki temu mógł staczać bitwy z pojedynczymi kolumnami. Co więcej, po pół roku walk Ruś Kijowska przejęła inicjatywę i jej wojewoda mógł ruszyć na Włodzimierz celem zdobycia warowni, zostawiając w spokoju ziemie ruskie nie niepokojone przez armie węgierskie. Doraźnie tylko w pole ruszał Mścisław prowadząc rycerstwo z ziemi kijowskiej bądź Światopełk z ziemi przemyskiej w celu rozbicia wrogich sił.

​

Początkowy okres wojny (2 XII 1094-29 VI 1095)​

Taka strategia umożliwiła zawarcie oddzielnego pokoju z Laszlo, księciem Peczu, w czerwcu 1095r. W marcu tego samego roku Mścisław zawarł sojusz z Reiną, władcą plemion inflanckich, w celu osłony swych ziem na wschodzie, w razie gdyby któreś z księstw ruskich postanowiło wykorzystać okazję i najechać ziemie kijowskie. Dopiero pod koniec lutego 1096, zawarto satysfakcjonujący obie strony pokój. Mścisław w zamian za odzyskanie Włodzimierza Wołyńskiego i Brześcia, złożył hołd lenny Istvanowi.

​

Drugi okres wojny (1 VII 1095 - 20 II 1096)​

Pokojem nie cieszył się długo kniaź. Początkiem lata 1096 roku król węgierski ruszył na plemiona inflanckie, skutkiem czego w lipcu tegoż roku Ruś Kijowska znalazła się w stanie wojny z tymi plemionami. Jednak nie podjęto żadnych działań wojennych z uwagi na pustki w skarbcu spowodowane wojną z Węgrami. W ciągu półtora roku udało się spłacić zadłużenie sięgające 400 sztuk srebra. W wyniku zawartego traktatu pokojowego w maju 1097r. przez Istvana, króla Węgier z Reiną, wodzem plemion inflanckich odzyskano Orieszek dla Rusi Kijowskiej. Ziemia ta została utracona w wyniku walk Rusi Nowogrodzkiej rządzonej przez Mścisława z plemionami letgalskimi w 1073r.

12 kwietnia 1098r. umiera Mścisław w swojej komnacie.​

 

Rościsław Mścisławicz z rodu Ruryka
zwany Szalonym
​

​

żył w latach 1065-1114

Bojar Turowa (od 1087)
Kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1098-1114)​

Rościsław był niestety słabym kniaziem. Już w momencie objęcia władzy nie nadawał się do rządzenia tak dużym państwem. Jego ograniczone możliwości umysłowe i słaba psychika były wystarczającymi argumentami za odsunięciem go od tronu. Z biegiem czasu jego stan zdrowia się pogarszał. Pod koniec życia nie był w stanie normalnie funkcjonować z powodu choroby psychicznej. Można powiedzieć, że jedynie dzięki doradcom księstwo kijowskie nie pogrążyło się w wojnie domowej. Sytuację komplikowała wyznawana wiara. Kniaź był katolikiem, co w państwie prawosławnym było dużym utrudnieniem, gdyż katolicyzm był uznawany za współpracę z znienawidzonymi Węgrami. Brak męskiego potomka dodatkowo osłabiał pozycję kniazia na dworze. Jednak Rościsław nie przejmował się tą sytuacją do końca swego życia. Jedyną zaletą tego władcy była konsekwencja w budowie infrastruktury w prowincjach, szczególnie cerkwi, bibliotek oraz małych zamków kamiennych. Te ostatnie powstały w Przemyślu, Haliczu, zaś w Trembowli rozpoczęto budowę. Tworzyły te zamki pas osłaniający księstwo kijowskie od południa. Miały one przeszkodzić w przyszłości Węgrom, których wojska dotychczas nacierały na Halicz lub Przemyśl jako naturalne bram do ziem leżących w głębi księstwa.

​

Bunty chłopskie w latach 1103-1104 były tylko zapowiedzią tego, co czekało księstwo w latach następnych. W styczniu 1108 roku w wyniku narastającego stresu i nieprzychylnie nastawionego do władcy otoczenia, Rościsław doznaje pomieszania zmysłów. Od tej chwili kniaź nie próbuje już reagować na wydarzenia, lecz biernie przyjmuje to co się dzieje. Coraz bardziej oddala się od świata rzeczywistego poprzez nadmierne uczestnictwo w nabożeństwach religijnych, nawet wielokrotnie w ciągu dnia. Na wezwanie papieża, kniaź ogłasza się krzyżowcem, lecz nie bierze bezpośredniego udziału w wyprawie krzyżowej walczącej o wyzwolenie Antiochii. Będąc jeszcze w stanie sił umysłowych i zdając sobie z istnienia wrogiej koterii na swym dworze, Rościsław już w 1103 roku przeciągnął na swoją stronę wojewodę Tworzymira, swego brata stryjecznego, sowicie opłacając go.

​

Bojar Bracławia, Stanisław Andrejewicz, nie jest w stanie poradzić sobie z buntami swoich poddanych, którzy będąc Kumanami i poganami, odmawiają uznania władzy Rusinów na tym terenie. To powoduje, że zbiegowie z Bracławia podburzają w okolicznych ziemiach chłopstwo do rebelii. Widząc to, bojar Lubecza, Michaił, daleki kuzyn Rościsława, wymusił na kniaziu w połowie 1111 roku zmianę obowiązującego prawa ze zwyczajowego na feudalne, w celu wzmocnienia pozycji rycerstwa i duchowieństwa w księstwie. Było to jedyne ustępstwo władcy na rzecz wrogiego mu stronnictwa na dworze kniaziowskim. Mimo wystąpień ponawiających się swych wasali i gróźb rozpoczęcia wojny domowej, kniaź stale odmawiał wprowadzenia wolnej elekcji. Nie udała się również próba naprawienia sytuacji wewnętrznej przy pomocy Kościoła prawosławnego. Duchowni nie mieli ochoty pomagać władcy będącego innowiercą.

​

Jesienią 1113 wybuchła rebelia na tle religijnym w Turowie. W tym samym czasie kniazini Światosława Andrejewiczowa próbuje namówić członków rady książęcej do wymówienia posłuszeństwa swemu panu i wygnania Rościsława z Kijowa. Jednak do tak haniebnego czynu nikt się nie kwapi. Do kniazia dochodzą słuchy o zagrożeniu jego osoby, jednak odbiera on je jako karę Bożą za brak uczestnictwa w wyprawie krzyżowej. Wysyła list do króla Węgier, w którym informuje go o podjęciu decyzji wsparcia swego lennika w wojnie z emirem Jerozolimy.

​

11 marca umiera z powodu choroby kniaź Rościsław.

 

Andriej Michajłowicz z rodu Ruryka
zwany Wielkim
cz.1
​

​

żył w latach 1091-1163
Kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1114-1163)​

Po śmierci Rościsława kandydatem na stolec kniaziowski był Michajło, jednak możnowładztwo kijowskie oraz duchowieństwo prawosławne zablokowało przekazanie korony książęcej w ręce bojara Lubecza. Powodem była wyznawana wiara – katolicyzm i to w formie uznanej przez papieża za heretycką. Sam kandydat był ekskomunikowany za próby synkretyzmu katolicyzmu i prawosławia. Z tego powodu kniaziem został jego syn, Andriej Michajłowicz. Rządy swe rozpoczął od zawarcia sojuszu z Miłosławem, kniaziem Perejasławia celem ochrony swych ziem przed agresywną polityką swego wschodniego sąsiada. Latem 1115 r. Stanisław Andrejewicz, bojar Bracławia, wypowiedział posłuszeństwo swemu lennikowi, co skończyło się dla niego po przegraniu bitwy i utracie grodu ziemnego, zawarciem pokoju skutkującym utratą władztwa na swym lennem. W ten sposób Andriej ponownie włączył ziemię bracławską w skład domeny kniaziowskiej.

​

Wkrótce okazało się za tym buntem stała żona poprzedniego kniazia, Światosława Andrejewicz, która działała albo z własnej inicjatywy albo polecenia króla Polski, Bezpryma Piasta. Do dziś nie wiadomo. Po 3 latach życia w ciągłym stresie i obawie zostania straszliwie ukaraną, uciekła na dwór królewski do Krakowa.

​

W roku 1117 z uwagi na złą sytuację wewnętrzną kniaź zawarł porozumienie z duchowieństwem prawosławnym. W zamian za pomoc kościelną w poprawie sytuacji, Andriej Michajłowicz zobowiązał się do nienominowania katolików do swej rady kniaziowskiej oraz zakazał zawierania małżeństw swym dworzanom z katolikami. W ten sposób miano ukrócić uzyskane wpływy innowierców za czasów Rościsława. Ten specyficzny sojusz wymierzony wobec wyznawców rzymskiej wiary, został utrzymany do końca życia kniazia. Dodatkowo w trakcie swego panowania, kniaź wspomagał budowę nowych cerkwi (Brześć, Przemyśl, Bracław, Pińsk) oraz rozbudowę istniejących (Turów, Halicz, Perejasław, Włodzimierz Wołyński). Ponadto poganie z Bracławia oraz w przyszłości z innych ziem nie mogli liczyć na pobłażliwość dla ich wierzeń.
Okres następnych sześciu lat był trudny dla kniazia kijowskiego. W ciągu półtora roku zmarł mu drugi syn, Tryfon (luty 1120) oraz w trakcie porodu żona Uliana (sierpień 1121). Dość szybko znalazł sobie nową żonę Światosławę, córkę jego rywala zza miedzy, kniazia perejasławskiego Miłosława. Chciał wzmocnić istniejące więzy współpracy oraz w razie narodzin potomka męskiego, wsparcie praw swego dziedzica do tronu kniaziowskiego w Perejasławiu.

​

Wkrótce ojciec-heretyk próbował namówić kniazia kijowskiego do zmiany wiary, grożąc mu w razie negatywnej odpowiedzi, że wypowie mu posłuszeństwo lenne oraz wyprze się go jako swego syna. Andriej pozostał przy prawosławiu.

​

Latem 1122 roku Andriej zdecydował się poczynić przygotowania przeciwko swemu lennikowi. Efektem tego było podjęcie decyzji w lutym roku następnego, o pokojowym rozwiązaniu stosunku lennego. Odtąd Kijów znów był niezależnym państwem. Decyzja ta wywołała wzrost poparcia wśród ludności księstwa oraz uspokojenie sytuacji wewnętrznej. Dodatkowo, nowa sytuacja wyzwoliła energię wśród wasali kniazia kijowskiego. Bojar Pińska, Eustachy Olegowicz z rodu Ruryka, postanowił wybić się na niezależność wojując z kniaziem Połocka. Dzięki zawartemu z nim traktatowi pokojowemu, ziemia pińska weszła w skład państwa nowego kniazia, którym został wspomniany Eustachy. Na coś takiego nie mógł Andriej pozwolić, gdyż każda wygrana wojna przez jego wasali z sąsiadami skutkowałaby rozczłonkowaniem państwa kijowskiego. Krótka wojna zakończyła się uznaniem praw kniazia kijowskiego do Pińska przez władcę połockiego. Po raz kolejny wojewoda Matfiej zaprezentował swój kunszt wojenny wygrywając bitwę z większymi siłami wroga. Dzięki niemu tak szybko Eustachy zaproponował pokój.

propozycje Jarosława Michajłowicza co do zgładzenia Andrieja oraz ich ojca Michajła złożone w kwietniu 1126 roku oraz w maju 1131 roku ​

Andriej, mimo nie najlepszych stosunków z ojcem, dbał o los swych braci, szczególnie o swego przyrodniego brata Jarosława, którego wygnał ze swego dworu ich ojciec Michajło, bojar Lubecza. Jak się okazało, Jarosław był zawziętym intrygantem i stale próbował namówić kniazia kijowskiego do zlecenia zamordowania samego siebie, a nawet ojca. Jego perfidia nie znała granic.
Początkiem 1127 roku Dymitr, kniaź perejasławski odrzucił propozycję przedłużenia dotychczasowego sojuszu, złożoną przez Andrieja. Oznaczało to, że dotychczasowa polityka neutralizowania jednego z trzech sąsiadów musi być zmieniona. Co gorsza,królestwo węgierskie i księstwo perejasławskie zawarły porozumienie wojskowe, prawdopodobnie skierowane przeciwko kniaziowi kijowskiemu. W ten sposób, Kijów musiał teraz sobie poradzić z dwoma silnymi sąsiadami chcącymi dochodzić swych praw wobec ziem kijowskich oraz trzecim, na razie działającym w innym kierunku. Andriej musiał działać od teraz rozważnie i pragmatycznie. W lipcu 1129 roku Maciej, król Węgier, w odpowiedzi na wysunięcie żądań do ziemi perejasławskiej przez Andrieja, najechał księstwo kijowskie. Kampania wojenna trwała tylko pół roku. Wojska węgierskie były gromione przez Kijowian. Po serii upokarzających porażek pod Perejasławiem, Haliczem i Kijowem oraz zdobyciu węgierskiego grodu w Kilii, Maciej zrezygnował z żądań do ziemi przemyskiej oraz odstąpił Perejasław kniaziowi kijowskiemu. W ten sposób państwo kijowskie po raz pierwszy od czasów Izjasława wchłonęło nową prowincję, dotąd nie stanowiącą części państwa kijowskiego. Szczęśliwie dla państwa kijowskiego Perejasław nie włączył się do tej wojny.

​

Z uwagi na dość stabilną sytuację wewnętrzną, Andriej w sierpniu 1130 roku nie zdecydował się na zwołanie wiecu, na którym zapadłyby decyzje co do poboru nadzwyczajnych podatków. Umacniał swój prestiż, wiedząc, że członkowie jego rady książęcej nie są zbyt jemu wierni i posłuszni.

groźby wyrażone przez wojewodę Matfieja w trakcie wojny z Węgrami we wrześniu 1129 roku oraz jego ucieczka z dworu Andrieja końcem roku 1131​

Najgorszą stratą była ucieczka na dwór bojara Brześcia w październiku 1131 roku jego wojewody Matfieja, gdyż był utalentowanym wodzem i dzięki niemu wygrywał Kijów wojny. Już od 1126 roku wyrażał swoje niezadowolenie, żądając znacznych sum w zamian za jego wierność. Nawet w trakcie wojny z królestwem węgierskim, zagroził porzuceniem swych obowiązków.

​

W trakcie wielokrotnych rozmów kniazia z radą książęcą wykrystalizował się plan rozbicia sojuszu wegiersko-perejasławskiego. Wpierw wynajęto najlepszych zabójców za oszałamiającą kwotę 500 grzywien srebra, którzy zamordowali 25 kwietnia 1135 roku Macieja, króla Węgier. Następnie udało się przekonać Józefa, że za śmiercią jego ojca stał Bezprym, król Polski. W związku z tym najlepszym rozwiązaniem jest sojusz skierowany głównie przeciw Polsce. Kniaź kijowski ochoczo wspomagał Józefa Arpada w jego wojnach, w celu utwierdzenia go o bezinteresownej pomocy dla sojusznika. Tak oto zakończył się pierwszy etap długofalowej polityki Kijowa wobec Węgier. Teraz mając wolne ręce na zachodzie, Andriej zwrócił swą uwagę na księstwo perejasławskie. Już w zimie 1131 roku Andriej zgłosił swe roszczenia do Oleszja. Za namową nowego wojewody Wasyla, Andriej wypowiedział wojnę w lutym 1136 roku, kiedy na północnych ziemiach księstwa perejasławskiego panowała sroga zima, utrudniająca szybki przemarsz wojsk. Sam wojewoda w marcu dotarł do spornej ziemi, gdzie pokonał wrogie wojska. Oblężenie zakończyło się w kwietniu sukcesem, podobnie jak bitwa z nacierającymi wojskami perejasławskimi znad dolnego Dniepru. Tymczasem plemię Samojedów postanowiło wykorzystać sytuację i najechało północne ziemie perejasławskie. Tym samym kniaź Dymitr zmuszony był toczyć wojnę na wielu frontach, gdyż w kolejnych miesiącach plemiona pogańskie z północno-wschodnich terenów najeżdżały księstwo perejasławskie. Dzięki temu Andriej miał łatwiejszą sytuację na południu. Kolejnym celem wojewody Wasyla był gród ziemny w Kipczaku. W trakcie przemarszu przez prowincję Woin wojska kijowskie zaatakował Jerzy (Gieorgij), bojar Woin, który w czasie bitwy poległ. Droga na Kipczak była otwarta. W tym samym czasie idące z północy wrogie wojska zostały zaskoczone pod Kijowem przez kniazia Andrieja, który mając ponad dwukrotną przewagę, łatwo pokonał je. Przedłużająca się wojna z pogańskimi plemionami z północy, przegrane bitwy z Kijowem, zdobyte warownie w Oleszje i Kipczaku oraz wypowiadający posłuszeństwo wasale zmusili Dymitra do zawarcia pokoju z kniaziem kijowskim. Warunki były ciężkie dla księstwa perejasławskiego. Utrata prowincji oraz zrzeczenie się praw były dowodem słabości dla wrogów kniazia perejasławskiego. Kniaź kijowski planował już nowy podbój.
25 sierpnia zmarł ojciec Andrieja, Michajło, bojar Lubecza. Mimo napiętych stosunków z rodzicem, był to ciężki cios dla kniazia. W czasie wojny, ziemia połtawska usamodzielniła się od Perejasławia i mieszkańcy wybrali Sirçana na swego kagana. Nie było długo im cieszyć się niezawisłością. Jesienią 1139 roku wojewoda Wasyl pokonał słabą armię połtawską. Natychmiast po skutecznym oblężeniu grodu ziemnego w Połtawie, kagan połtawski zgodził się na przyłączenie tej ziemi do księstwa kijowskiego. Dzięki tym dwóm wojnom oraz aktom miłosierdzia w postaci pomocy ludności w splądrowanym Perejasławiu poparcie dla kniazia wśród ludności wzrosło, co wzmocniło stabilność państwa.

 

Andriej Michajłowicz z rodu Ruryka
zwany Wielkim
cz.2
​

​

żył w latach 1091-1163
Kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1114-1163)​

Wiosną 1141 wskutek nierozsądnego kroku ze strony bojara Brześcia, Ruś Kijowska znalazła się w stanie wojny z Perejasławiem. Dzięki serii zwycięskich potyczek z wojskami perejasławskimi i brakiem sukcesów ze strony wroga, udało się Andriejowi zawrzeć rozejm Dymitrem. W tym samym czasie poganie z ziemi Późną wiosną 1142 roku ukończono budowę dwóch średnich zamków w ziemi halickiej i lubickiej. Dzięki temu linia obronna księstwa została wzmocniona.
W ciągu następnych jedenastu lat Wielkie Księstwo Kijowskie znajdowało się w stanie wojny z sąsiadami z małymi okresami pokoju.

​

Jesienią 1142 roku wróżbici kumańscy z Łtawy zauważyli złe znaki na niebie – jaskrawoczerwoną gwiazdę poruszającą się po nieboskłonie. Odczytali to jako zapowiedź konfliktu zbrojnego niosącego nieszczęście dla Kijowa. Jako prawowierny prawosławny, Andriej zlekceważył zły omen. Jak się potem okazało, kapłani pogańscy mieli rację. W połowie stycznia 1143 roku król Polski przysłał list z żądaniami nie do przyjęcia przez kniazia kijowskiego – uznanie praw Spytka do części ziem kijowskich. W razie odmowy, Kijów czekała wojna z państwem polskim. Sąsiad z zachodu mógł powołać duże i dobrze wyszkolone armie, co w razie przedłużającej się wojny miałoby fatalne skutki dla Andrieja. Wasyli jako wojewoda kijowski ruszył z armią z ziemi halickiej ku wrażej armii szturmującej mury Włodzimierza Wołyńskiego. Po serii zwycięskich potyczek z wojskami dowodzonymi przez króla Polski, Spytka, skierował się wojewoda kijowski na Sandomierz, ścigając umykające wojska polskie. Tam znów pokonał Spytka i jego zmęczone wojska polskie.

bitwa pod Łuckiem w maju 1143 roku​

W tym samym czasie Andriej skutecznie osłaniał twierdzę we Włodzimierzu. W maju pod Łuckiem pokonał on dwukrotnie większe wojska polskie idące pod przewodnictwem królewskim. Dokonany pogrom pozwolił na dwa miesiące spokoju i wytchnienia. Wskutek utraty dużej ilości wojska od początku kampanii, Wasyli postanowił cofnąć się z ziemi sandomierskiej ku włodzimierskiej.

przegrana bitwa pod murami Włodzimierza Wołyńskiego przez Andrieja w lipcu 1143 roku​

Porażki z wiosny podrażniły Spytka, który latem uderzył z dwunastotysięczną armią na Włodzimierz. Próba pokonania Polaków przez Kijowian armią cztery razy mniejszą nie powiodła się i kniaź Andriej musiał wycofać po przegranej bitwie.

pogrom wojsk polskich w bitwie pod Włodzimierzem w sierpniu 1143 roku​

W sierpniu połączone armie pod wodzą Wasyla i Andrieja jeszcze raz uderzyły na oblegany Włodzimierz. Przewaga Rusinów (14 tysięcy) nad Polakami (12 tysięcy) oraz lepsi dowódcy ze strony ruskiej pozwoliły na dokonanie masakry. W tej bitwie Rusini utracili jedynie 600 wojów, podczas gdy Polacy ponad 9 tysięcy. Tak wielkiego zwycięstwa jeszcze nie było. Pokonany Spytko wycofywał się w kierunku Czerska, gdzie zbierała się druga armia polska. Andriej wraz z Wasylem uradzili natychmiast ruszyć w tym samym kierunku, aby zadać kolejną klęskę Polakom i być może dokonać kolejnego pogromu, co pozwoliłoby na przejęcie inicjatywy strategicznej. Jednak pycha Rusinów zastała ukarana. W kolejnej bitwie wskutek lekkiej przewagi liczebnej, wojska Spytka pokonały wojska kijowskie. Tym samym zakończył etap jesienny tej wojny. Obydwie strony wymęczone porażkami i utratą dużych ilości wojów, zawarły rozejm w końcem grudnia 1143 roku. W następnym miesiącu Wasyli został hojnie wynagrodzony za swój wkład w tę wojnę. Wiosną roku następnego o mały włos znów nie doszło do wzniecenia konfliktu. Na turnieju rycerskim Spytko obraził Andrieja, który w ramach rewanżu przypomniał swoje prawo do korony polskiej dzięki rodzinnym koligacjom między Piastami a Rurykowiczami.

​

Kolejna wojna polsko-kijowska była następstwem konfliktu zbrojnego księcia śląskiego i króla Węgier. Andriej jako sojusznik Jozsefa, postanowił dokończyć dzieło sprzed lat dwóch. Tym razem miał łatwiej, gdyż wojska węgierskie mogły absorbować uwagę Polaków. Dlatego wkraczająca w kwietniu 1145 roku armia polska pod wodzą Spytka była słaba jak na warunki polskie. Liczyła ledwie 3,5 tysiąca wojów. Rusini łatwo ją pokonali. Kolejna większa bitwa rozegrała się w sierpniu, kiedy sam kniaź kijowski na czele wojsk z ziemi kijowskiej wydał bitwę i ją wygrał z armią pod wodzą Spytka. W tym samym czasie Wasyli kontynuował oblężenie Sandomierza, który padł 15 sierpnia. Niestety wskutek prowadzenia zbyt licznych wojen w przeciągu krótkiego okresu czasu, gospodarka księstwa mocno podupadła. We wrześniu Andriej i Wasyli wspólnie ruszyli na Sącz, podczas gdyż Czersk był oblegany przez Węgrów. Próba pokonania Kijowian w ziemi sądeckiej okazała się dla Polaków zbyt trudna. Inicjatywa strategiczna została oddana przez Polaków w ręce Kijowian. Kiedy Andriej oblegał Sącz, Wasyli toczył potyczki armiami polskimi, które próbowały odbić Sandomierz. Niestety w listopadzie wojska polskie pod wodzą arcybiskupa wielkopolskiego Pau`a rozgromiły i wybiły prawie do nogi wojów Wasyla. Dwa tygodnie później role się odwróciły i to samo uczynił Andriej z armią polską Dyre pod Wiślicą. Zapowiedź zdobycia zamku królewskiego przez Kijowian, przegrane bitwy, straty i niepowodzenia w walce z wojskami węgierskimi zmusiły Spytka do zawarcia pokoju z kniaziem na srogich warunkach.

​

Zrzekł się on praw do ziemi przemyskiej, włodzimierskiej, halickiej, pińskiej, Lubecza i Trembowli. Andriej teraz mógł się zastanowić co uczynić w przyszłości. Jeden sąsiad (Polska) z zachodu po dwóch wojnach raczej nie będzie skory do kolejnej, drugi (Węgry) właśnie walczy z pierwszym i na dodatek wasale zaczynają wypowiadać posłuszeństwo Jozsefowi. Perejasław na razie toczy swoje wojny na wschodzie z plemionami pogańskimi, przez co raczej nie uderzy na Kijów. Kumanowie nie są zagrożeniem, więc należałoby teraz zaatakować osłabionego sojusznika. Pretekstem do tego stało się wysunięcie początkiem kwietnia 1146 roku przez Sudisława, syna Andrieja, praw do jednej z ziem węgierskich. Kniaź jako lennik swego syna poparł go w tej wojnie. Przez prawie rok nie toczyły się walki kijowsko-węgierskie. Sam udział księstwa kijowskiego to było jedynie rozbijanie kolumn węgierskich idących ku Turowowi celem oblegania i zdobycia zamku. Słabość sił węgierskich walczących w zbyt wielu miejscach powodowała niemożność pokonania wojsk kijowskich. Dodatkowo przedłużające się wojny z sąsiadami były zagrożeniem dla stabilności Węgier, dlatego Jozsef zaakceptował propozycje pokojowe przesłane przez arcybiskupa Sandomierza czy króla Polski. Ten ostatni zrzekł się Podlasia na rzecz władcy węgierskiego. Z wiosną 1148r. Węgrzy mogli uderzyć na Kijów i Turów całością swych sił. Wpierw musieli jednak przekroczyć skutecznie bronioną granicę. Przez ponad rok, do sierpnia 1149 wojska węgierskie były powstrzymywane przed wdarciem się w głąb księstwa kijowskiego. Straty wrogie rosły, co nie hamowało zapędów węgierskich w próbach przemaszerowania w głąb księstwa kijowskiego.

​

W końcu z powodu niepowodzeń i miernych sukcesów, a raczej ich braku, Jozsef, król Węgier za pośrednictwem legata papieskiego wystosował, przyjętą przez Andrieja, propozycję pokoju.

We wrześniu 1150 roku kniaź kijowski uderzył na plemiona kumańskie. W ciągu dziesięciomiesięcznej kampanii wojennej udało się opanować wojskom kijowskim ziemie Woin, Łukomorie oraz Dolnego Dniepru. Kagan Kumanu nie chciał kontynuować wojny z Kijowem, gdyż w tym czasie wojował z Rusią Perejasławską. To było przyczyną oddania zajętych ziem Andriejowi. Dzięki temu Ruś Kijowska sięgała do Morza Czarnego. Kolejne lata to okres spokoju, budowy infrastruktury na podbitych terenach oraz rozwiązywania sporów między warstwami społecznymi. Jedyny mały wyjątek od tej reguły to poparcie swego sojusznika,kniazia czernihowskiego w wojnie z Księstwem Austrii. Cały wysiłek kijowski to posłanie do walki oddziału najemników, wynajętego przez przyjaciela kniazia. Początkiem lipca 1161 roku kniaź oficjalnie ogłosił swoje prawa do tytułu kniazia Krymu, tym samym dał znać kniaziowi perejasławskiemu, iż tytuł ten winien być noszony przez władców Kijowa.

​

Czując zbliżającą się śmierć, Andriej w czerwcu 1162 roku wydał wielką ucztę, mającą uświetnić jego pełne sukcesów panowanie.

​

Rok i tydzień później zmarł ze starości wielki kniaź kijowski. Z dotychczasowych kniaziów władających Kijowem po Jarosławie Mądrym, Andriej był najwaleczniejszy. Dzięki jego dalekowzrocznej polityce, udało się osłabić dwóch groźnych sąsiadów (Węgry i Perejasław) oraz ostudzić zapędy trzeciego (Polska). Kontynuował politykę budowania umocnień w postaci zamków kamiennych, również na nowo podbitych terenach, dzięki czemu w razie wojny wróg tracił cenny czas na obleganie.

 

Europa w roku 1163


Britannia Maior i Britannia Hibernian 1163 AD/ 6671 BE​

Królestwa Anglii oraz Szkocji dominowały w tej stronie Europy. Tym pierwszym rządził Thurcytel z Normandii, praprawnuk Wilhelma Zdobywcy vel Bękarta. Jako wychowany przez rodziców w duchu kultury saksońskiej, łatwo popadł w herezję próbując łączyć elementy druidyzmu z chrześcijaństwem. Nałożona ekskomunika przez papieża utrudnia utrzymanie wasali w wierności oraz zagraża integralności królestwa. Prawdopodobnie wkrótce Anglię czeka wojna domowa, na której może skorzystać Szkocja. Królestwo szkockie dość energicznie rywalizuje z Anglią nie tylko na Wyspach Brytyjskich, ale również na Półwyspie Iberyjskim. Król Morgund Dunkeld ponadto jako prawowierny katolik prowadzi krucjaty przeciwko muzułmanom z Królestwa Hammadytów w Iberii i w Afryce Północnej. Istniejące na pograniczu Walii i Anglii księstwo Warwick może orbitować w stronę Szkocji z uwagi na powiązania rodzinne z jednym z wasali Morgunda Dunkelda. Niezależne hrabstwa angielskie oraz dwa wasalne hrabstwa wobec Francji i Polski są zbyt słabe, aby ewentualnie przeciwstawić się próbie włączenia ich w obręb królestwa Anglii czy Szkocji.
W Irlandii rywalizują zawzięcie trzy księstwa - Connacht, Munster oraz Leinster. To ostatnie zajmuje zaledwie jedno hrabstwo, więc prawdopodobnie nie będzie się liczyć w ewentualnej wojnie. Władców Connachtu i Munster łączy wzajemna nienawiść, co utrudnia ewentualne zjednoczenie Irlandii pod berłem jednego królestwa.

​

Iberia 1163 AD/ 6671 BE​

Na Półwyspie Iberyjskim dominuje Królestwo Leonu i Kastylii. Dzięki prawie stuletniej rekonkwiście tego królestwa prowadzonej wspólnie z władcami Anglii i Szkocji, udało się prawie w całości wyrwać ziemie Półwyspu Iberyskiego z rąk muzułmanów. Pozostał ledwie skrawek w posiadaniu Królestwa Hammadytów oraz dwóch niezależnych szejkanatów. Jednak prawdopodobnie w ciągu 10-20 lat utracą oni te ziemie. Dodatkowo do Leonu przynależy zachodnie wybrzeża Maroka. Niezależne Księstwo Braganzy rządzone przez Normanów będzie prawdopodobnie kolejnym celem Leonu, z uwagi na roszczenia Manuela Jimeneza do hrabstwa Porto. Ekskomunika króla Anglii może również skłonić króla Leonu do skierowania swych wojsk przeciwko heretykowi.

Galia 1163 AD/ 6671 BE​

Karol Kapet, władca Francji, zgromadził pod swoją władzą prawie cały obszar domeny Karola Łysego z roku 843. Jako ciekawostkę należy wiedzieć, iż w trakcie jednej z krucjat, wojska francuskie zdobyły Konstantynopol, który do dzisiaj (tj. w roku 1163) pozostaje pod bezpośrednią władzą Kapeta. Księstwa leżące na pograniczu Francji, Niemiec oraz Italii tj. niemieckie (Dolnej Lotaryngii, Górnej Lotaryngii, Berwiku, Karyntii) oraz Sabaudii i Prowansji w chwili obecnej nie są w stanie zagrozić dalszej ekspansji Kapeta. Kruchość Królestwa Anglii ułatwi włączenie Normandii w skład Francji. Niemieccy książęta swoją uwagę skupiają na walce o prymat w Germanii, nie interesuje ich tron w Paryżu. Książę Prowansji - Baudoin de la Marche (Baldwin z Marchii) - i książę Sabaudii, Albrecht z Wirtembergii, skupiają się na wzmocnieniu swoich domen. Ich wzajemne animozje mogą ułatwić ewentualną ekspansję i próbę podporządkowania ich księstw Królestwu Francji.

Germania 1163 AD/ 6671 BE​

Rozpad Królestwa Niemieckiego nastąpił na przełomie wieków XI i XII. Przyczyną był udział króla w krucjacie, który spowodował stopniowe uniezależnianie się wasali. Dodatkowo wzajemna nieufność książąt niemieckich wzmocniły tendencje separatystyczne. Długotrwałe walki książąt między sobą oraz ze słabnącym królem Niemiec wyłoniły kilka dominujących państw. Księstwo Dolnej Lotaryngii, rządzone przez Konrada z Ardenów, jest najbardziej ekspansywnym księstwem niemieckim. Po roku 1120 złamało ono lokalną potęgę Związku Wieleckiego, który dominował na zachodnim wybrzeżu Bałtyku i był postrachem dla wschodnich księstw niemieckich oraz Królestwa Polski. Jednocześnie Dolna Lotaryngia skierowała swoją uwagę ku Italii, która była i jest tradycyjnym celem ekspansji germańskiej. Równie silne są księstwa Szwabii, Bawarii oraz Austrii. Szczególnie te dwa pierwsze skupiają się na ekspansji terytorialnej na Bałkanach (Serbia i Wołoszczyzna). Reszta państwa niemieckich stara się utrzymać niezależność polityczną, zawierając ze sobą sojusze polityczne. Przykładami mogą być: Karyntia i Austria, rządzone przez dalekich krewniaków z rodu Babenbergów, czy też Miśnia i Turyngia.

Italia 1163 AD/ 6671 BE​

Półwysep Apeniński jest de facto podzielony na dwie części. Na północy dominuje Republika Genui rządzona przez konsula Libero Obertenghi (do której co prawda należy prawie cała Sycylia), zaś na południu Królestwo Neapolu z normańskim władcą Williamem de Flandre. Państwo Papieskie wskutek wojny z Neapolem utraciło kontrolę nad Rzymem i przeniosło swoją siedzibę do Akwilei, skąd stara się odzyskać Wieczne Miasto. Niemieckie nabytki terytorialne ograniczone są do północnych terenów Włoch. Istniejące dwa niezależne księstwa włoskie - Sardynii i Spoleto - są zbyt słabe, aby mogły się przeciwstawić rosnącej potędze Genui i Neapolu. W przyszłości możliwe jest kontynuowanie jednoczenia ziem przez Genuę oraz Neapol.

c.d.n.

 

Sudisław Andriejewicz z rodu Ruryka
zwany Tchórzliwym​

żył w latach 1112-1170

bojar Turowa (1128-1163)
Kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1163-1170)​

Sudisław cierpiał z powodu depresji, która utrudniała mu podejmowanie decyzji. Często podejmował decyzje po kilku dniach bądź nie był w stanie dać jednoznacznej odpowiedzi. Z tego powodu wkrótce po objęciu władzy przez niemłodego już kniazia przez Księstwo Kijowskie przetoczyły się bunty chłopskie. Od stycznia 1164 roku wrzało na Dolnym Dnieprze z powodu obciążeń fiskalnych nałożonych na ludność kumańską. Rewolta przeniosła się szybko na tereny ruskie i tak od lata 1164 buntował się Turów, Łukomorie, Kijów oraz Włodzimierz Wołyński.

renesansowa rycina ukazująca zbuntowanych chłopów ruskich za panowania Sudisława


obraz olejny ukazujący bunty chłopskie w ziemi turowskiej
​

Próby łagodzenia konfliktu ze strony kniazia nie dawały spodziewanych rezultatów. Częstokroć po spełnieniu żądań chłopstwa przez Sudisława, w kolejnym miesiącu bunty wybuchały z nową siłą. Porażki w polityce wewnętrznej dodatkowo pogłębiały chorobę psychiczną władcy.

​

Skutkiem tych wydarzeń było załamanie stabilności wewnętrznej księstwa. Koszty poprawy sytuacji były zbyt wielkie dla skarbca kniazia. Rewolty ostatecznie wygasły w roku 1167.
W kwietniu 1167 doszło do zabójstwa siostry kniazia kijowskiego – Wasilisy Andriejewnej Rurykowicz. Po wstępnym śledztwie zarzut oppełnienia morderstwa postawiono mistrzyni szpiegów – Zwienisławie Rurykownej z bocznej gałęzi rodu Ruryka. Sudisław, znany jako władca sprawiedliwy, nie skazał podejrzanej z uwagi na brak rozstrzygających dowodów. Jak się potem okazało był to błąd, który kosztował życie syna Zwienisławy – Mścisława. Mistrzyni szpiegów w roku następnym w wyniku postępującej choroby psychicznej, zabiła swego pierworodnego. Tłumaczyła, że uczyniła to dla jego dobra. Jedynym podjętym krokiem ze strony kniazia kijowskiego było usunięcie dzieciobójczyni ze sprawowanego urzędu. Mąż dzieciobójczyni zapowiedział wówczas, iż niebiosa same ukarzą jego żonę za ten straszliwy czyn. W lutym 1169 roku straż miejska znalazła zwłoki Zwienisławy leżące w zaułku na śniegu. Ludność Kijowa twierdzili, że zgodnie z zapowiedzią, była to kara boska.
Wojewodzie Ilji udało się namówić Sudisława na zbrojną wyprawę w celu zajęcia ziemi kipczackiej, będącej pod władzą Atraka. Uniezależnił się on od państwa Kumanów. Cała ta wyprawa trwała jedynie niecałe trzy miesiące roku 1168 i zakończyła się włączeniem Kipczaka w skład Wielkiego Księstwa Kijowskiego. Z uwagi na pomoc okazaną przez bojara Woin, Daniłę, ziemia kipczacka została mu nadana. Zaraz po tym, wojewoda Ilja za pozwoleniem kniazia, ruszył na plemię Donu by opanować Sarkiel i po raz pierwszy przekroczyć Don. Końcem grudnia 1168 roku Cilbu, kagan plemienia Donu zrzekł się ziemi sarkielskiej na rzecz Kijowa.

​

20 kwietnia 1170 służba znalazła martwego kniazia kijowskiego, który powiesił się w swej komnacie. Tak się zakończył żywot kniazia, który podołał postawionemu mu zadaniu.

 

Dymitr Sudisławowicz z rodu Ruryka
zwany Wspaniałomyślnym​

żył w latach 1132-1199

bojar Lubecza (1163-1170)
Kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1170-1199)​

Po objęciu władzy kniaziowskiej Dymitr postanowił nie zwoływać wiecu generalnego, co wzmocniło sytuację wewnętrzną Rusi Kijowskiej. Jednak pojawiające się problemy natury fiskalnej z czasów jego poprzednika, zmusiły go do przeprowadzenia przeglądu wpływów i wydatków. Przez kolejne 3 lata sprawowanie władzy sprowadzało się do wydawania rozstrzygnięć w mało interesujących sprawach. A to zakonnik nawołujący do ubóstwa i rozdawania ubogim swych bogactw, a to złapany służący na kradzieży jedzenia itp.. Pod rządami Dymitra Ruś Kijowska rozwijała się, a sytuacja wewnętrzna stabilizowała się.

​

Wskutek wspierania osadnictwa ruskiego przez kniazia, na terenie ziemi Łukomoria zmieniła się struktura etniczna tamtejszej ludności. Dominujący w 1150 roku Kumanowie, w ciągu następnego ćwierćwiecza stali się mniejszością. Dodatkowo wynaradawianiu sprzyjał wyższy poziom kultury ruskiej.
W lipcu 1173 roku cesarz Bizancjum Stephanos zaproponował zawarcie sojuszu wojskowego. Dymitr chętnie przystał na propozycję, nie podejrzewając, iż dzięki temu Ruś wkracza w nową dla niej erę. Dotychczas w czasie wojen toczonych przez Kijowian wojska ruskie nie wędrowały daleko od granic swego państwa oraz nie plądrowały wrogich terenów. Tymczasem po upływie dwóch spokojnych lat nadszedł ...

Czas wojen

​

W latach 1175-1192 (z dwiema przerwami – patrz wykres) Ruś Kijowska była w stanie permanentnej wojny z różnymi władcami. Część z nich to było wypełnienie zobowiązań sojuszniczych, reszta zaś było wynikiem agresji skierowanej wobec Kijowa bądź aktem własnej polityki.

​

1. Wojna z Królestwem Francji, Księstwem Flandrii, Księstwem Armagnac i hrabstwem Brugii po stronie Bizancjum była początkiem. Z uwagi na spore oddalenie od ziem przeciwników i skierowanie głównej uwagi na Bałkany, zanotowano jedynie kilka bitew z wojskami francuskimi idącymi przez ziemie kijowskie na południe. W kwietniu 1777 zawarto traktat pokojowy z oboma książętami i uzyskano od nich łącznie 73 grzywny srebra. Wysunięta w maju 1179 roku propozycja zawarcia rozejmu przez króla francuskiego została przyjęta.

​

2. W kwietniu 1177 roku Księstwo Dolnej Lotaryngii, hrabstwo Zelandii i hrabstwo Bredy oznajmiły Dymitrowi , że są w stanie wojny z nim. Próby oblężenia Włodzimierza Wołyńskiego spełzły na niczym z uwagi na przegrane bitwy z siłami kijowskimi. W maju 1178 Dymitr sfinansował bandy przestępców grasujących w hrabstwie Bredy, dzięki czemu hrabia Hermann miesiąc później zaproponował rozejm. Zachęcony tym sukcesem, kniaź kijowski, sfinansował w lipcu 1178 roku rewoltę w ziemi bolońskiej. Jednak książę Dietrich nie zamierzał w najbliższym czasie wyciągać ręki z gałązką pokoju. Hrabia Zelandii przesłał, zaakceptowaną przez Dymitra, propozycję rozejmu w grudniu 1178 roku. Po ponad dwóch latach zastoju w walkach, zawarto rozejm pomiędzy Dietrichem a Dymitrem (kwiecień 1180).

​

3. Stając po stronie swych wasali (bojarów Korsunia i Woin) we wrześniu 1178 Dymitr zaatakował księstwo czernihowskie. Sama ziemia czernihowska była łakomym kąskiem, gdyż jej włączenie do domeny Dymitra ułatwiałoby komunikację między północną i wschodnią częścią księstwa kijowskiego. Wpierw Dymitr stając na czele wojska z ziemi kijowskiej pobił w styczniu 1179 r. Jakowa Rurykowicza mając przewagę 9-krotną oraz samego księcia czernihowskiego Fiodora Rurykowicza idącego na czele dwuipółtysięcznej armii. Następnie ruszył w kierunku stolicy wrażej celem zdobycia jej. W tym samym czasie wojewoda kijowski Ilja, miał za zadanie powstrzymywać posiłki czernihowskie idące ze wschodu. Walki o odblokowanie obleganego przez Dymitra Czernihowa trwały od lutego do lipca. Mimo wręcz falowego atakowania ze strony czernihowskiej wojsk kijowskich, Czernihów padł początkiem lipca. Z powodu odrzucenia propozycji zrzeczenia się Czernihowa na rzecz Dymitra, konieczne było opanowanie kolejnej wrogiej prowincji. W tym celu wysłano Michaiła z wojskiem z Łukomoria w kierunku Tmutakarania. Po jego zdobyciu w czerwcu 1180 roku, Michaił natknął się na grupę najemników mongolskich, którzy prowokowali wojska kijowskie do walki. Michaił zdecydował się ostatecznie rzucić wyzwanie mongolskiemu wodzowi. W pojedynku tym niestety Rusin przegrał. Nowy książę czernihowski, Iwan Fiodorowicz (Rurykowicz), w lipcu 1180 roku przyjął propozycję pokojową tj. zrzeczenie się Czernihowa na rzecz Rusi Kijowskiej.

4. Kolejna wojna, tym razem z Republiką Genui, to wynik trwającego sojuszu z Bizancjum. Dymitr z uwagi na brak bezpośrednich działań wojennych przeciw nowemu wrogowi, w sierpniu 1181 roku opłacił dezercję jednego z regimentów genueńskich.

​

W maju 1182 roku Ippolito (Hipolit), gubernator Republiki Genueńskiej zaproponował rozejm, który został przyjęty.

5. Uwagę Dymitra w połowie 1179 roku zwrócił władca Krymu Aepak. Stanął on na czele rewolty pieczyngskiej i zrzucił jarzmo Bizancjum, które w owym czasie z uwagi na wielość toczonych wojen nie mogło wyperswadować buntownikom bezsens takiego rozwiązania. Podbicie tej krainy przez Kijowian mogło w przyszłości stać się powodem do wysunięcia roszczeń co do całości półwyspu krymskiego. Z tego względu wojewoda Ilja ruszył z armią w celu podbicia tej ziemi. Cała operacja wojskowa trwała od końca września do początku grudnia 1179 roku. Aepak sam zrzekł się praw do ziemi krymskiej.

6. Podobnie było z wyprawą na zbuntowanego bojara Kaffy Aleksandra Wyszesławicza. W listopadzie 1182 po śmierci poprzedniego sojusznika Rusi Kijowskiej tj. imperatora Bizancjum Stephanosa, kolejny już na stolcu kniaź czernihowski Wasyli zaproponował zawiązanie sojuszu wojskowego z uwagi na dużą skuteczność militarną Kijowian. Propozycja ta została przyjęta przez Dymitra. Okazją do sprawdzenie realności zawartego sojuszu stał się bunt bojara Kaffy w marcu 1183 roku. Kijowianie, zainteresowani całkowitym podbojem Krymu, wzięli udział w wyprawie wojskowej. Wojewoda Ilja otrzymał ważkie zadanie. Zdobyć i zawrzeć pokój z bojarem, nim wojska kniazia czernihowskiego nadejdą. Kaffa miała zostać przyłączona do Rusi Kijowskiej, bez oglądania się na sojusznika. Z tego też powodu Dymitr wysunął roszczenia do tej ziemi powołując się na podbicie państwa chazarskiego i opanowanie tych terenów przez kniazia kijowskiego Światosława w połowie X wieku (rok 965). Po dwóch wygranych bitwach Kijowianie zdobyli gród stołeczny w lipcu 1183 roku, co skłoniło syna nieżyjącego już zbuntowanego bojara, Eustachego (Jewstafiego) do zrzeczenia się praw do Kaffy na rzecz Kijowa. W ten oto sposób Dymitr zrealizował swój plan.

7. We wrześniu 1184 cesarz bizantyński Adrianos i Dymitr zawarli układ sojuszniczy. Dymitr miał nadzieję, że z uwagi na skłonność Bizancjum do toczenia wielu wojen i rosnącego przez napięcia wewnętrznego, uda mu się podbić kolejną zbuntowaną ziemię na Krymie. Tym razem się przeliczył. Jego nowy sojusznik wplątał go w wojnę z Sułtanatem Seldżuków i szejkanatem Paflagonii. Od lutego 1188 roku Ruś Kijowska toczyła po raz pierwszy w swojej historii wojnę z wyznawcami Allaha. Poza jedną wygraną bitwą z szejkiem Paflagonii, Zahakiem ibn Annaz, prowadzącym małą armię w sile 962 ludzi, działania wojenne zamarły. Groza i niebezpieczeństwo, jakie zagroziły szejkowi w trakcie przemarszu przez kijowskie ziemie, prawdopodobnie były przyczyną zaproponowania propozycji pokojowej, na podstawie której Zahak zapłacił 241 grzywien srebra. Sam sułtan seldżucki, Batuhan, uznał dopiero w lipcu 1191 roku za stosowne wysunięcie propozycji rozejmu. Dymitr przyjął te propozycję.

​

8. W grudniu 1188 roku Ruś Kijowska musiała się zmierzyć z nowym zagrożeniem. Oto Królestwo Węgier, Księstwo Mazowsza, Księstwo Słowacji, komitat Szarysz i hrabstwo Kujaw uznały za stosowne wzbogacić się na Rusinach. Owe prawie siedem tysięcy grzywien srebra nęciły biedniejszych katolickich władców. Otrzeźwienie przyszło szybko. Już dzień przed Wigilią Imram Piast w imieniu swoim i hrabiego Kujaw uznał, że wojna z tak potężnym sąsiadem jest bezcelowa. Z powodów religijnych pokój zawarto, gdyż nie godziło się w czas Bożego Narodzenia wojen prowadzić. Reszta napastników tak nie sądziła. Wojewoda Ilja w ostatni dzień roku 1188 ruszył na czele wojsk z ziemi przemyskiej na komitat Szarysz. Widok maszerującej armii w liczbie niewiele ponad 4 tysięcy widocznie tak przeraził żupana Petra Orosura, że przesłał w połowie stycznia 137 grzywien srebra jako gratyfikację za zawarcie traktatu pokojowego. Ilja w tym momencie przemaszerował ku Nitrze, którą zdobył w czerwcu 1189 roku po krótkim oblężeniu. Książę Słowacji, Lorenc, zapłacił 166 grzywien srebra za pokój. Nowym celem armii ruskiej był Pożoń, gdzie znajdowała się stolica Królestwa Węgier.

​

Po zdobycia grodu stołecznego w połowie sierpnia, Dymitr nakazał wykradzenie relikwii św. Stefana, po czym zaproponował odkupienie ich samemu królowi węgierskiemu. Cena wyniosła 1664 grzywny srebra. Jednak czyn ten nie zmusił Domoszlo, króla Węgier, do zawarcia pokoju. Na odbicie Pożonia przez ziemie ruskie szły wojska madziarskie. Część z nich była rozbijana w trakcie przemarszu. Dopiero w marcu 1190 roku ostatecznie zawarto traktat pokojowy na warunkach zaproponowanych przez Dymitra.

9. Podobnie jak wcześniejsza, tak i ta wojna była wypowiedziana kniaziowi. Tym razem Królestwo Czech, Księstwo Czech oraz hrabstwo Hradec Kralove ochoczo stające do walki z niewiernymi w Ziemi Świętej, postanowiły utemperować Rusinów za zbezczeszczenie katedry i czyn haniebny tj. kradzież relikwii. Pora zimowa nie była sprzyjająca wyprawom wojennym. W styczniu 1191 udało się za pośrednictwem duchownych zawrzeć pokój z hrabstwem Hradec Kralove. Dopiero w lipcu 1191 roku po zawarciu pokoju z Seldżukami (patrz. Pkt.7) wojewoda Ilja ruszył ku ziemiom czeskim. Kampania wojskowa miała trwać krótko z uwagi na to że w tym czasie Turowie szalała rewolta religijna z inicjatywy bogomilców oraz w ziemi krymskiej po raz kolejny Pieczyngowie zbuntowali się. Po dotarciu w rejony Pilzna we wrześniu 1191 Wacław, książę czeski, zdecydował się paktować z Dymitrem. Za 741 grzywien srebra Rusini zawarli pokój z nim i ruszyli na Pragę. Zdobyto ją w grudniu 1191 roku, a następnie doszczętnie splądrowano ku przestrodze. Rozejm zawarto z królem czeskim w październiku 1192 roku.

W latach 1183-1199 po za licznymi wojnami, księstwo było trapione przez wciąż wybuchające bunty chłopskie oraz rewolty niewiernych na nowo przyłączonych terenach. Dymitr pomagał w pacyfikacjach swoim bojarom, którzy borykali się z tymi problemami. W czasie jednej z takich wypraw wojewoda Ilja napotkał, tak jak Michaił onegdaj, grupę wojowników mongolskich. Tym razem rezultat pojedynku dwóch wodzów był inny, Ilja wyszedł cało i zyskał chwałę.
Dymitr ponadto wspomagał swych wasali finansowo w celu postawienia potrzebnych budowli. Wydał w ten sposób około 1000 grzywien srebra. Wolał tak oto wydawać srebro niźli miało ono leżeć w skarbcu bezużytecznie. Poczyniona reforma w postaci obniżenia tarczowego w listopadzie 1183 roku wpłynęła na wzrost dochodów wasali oraz ich lojalności wobec kniazia. Jeszcze raz, w październiku 1193 r., Dymitr nakazał przeprowadzenie akcji kradzieży cennych relikwii. Tym razem ofiarą stał się Konrad z Lotaryngii, który był w stanie wojny z Bizancjum. Kniaź kijowski chciał w ten sposób pomóc sojusznikowi. Cena za wykup relikwii wyniosła 1714 grzywien srebra. Na dwa lata przed śmiercią Dymitr ochoczo ruszył na niedźwiedzia, który pustoszył okoliczne wsie pod Kijowem. Mimo wieku 65 lat zabił własnoręcznie ogromne zwierzę. Jednak w wyniku tej walki otrzymał ranę, która przyspieszyła jego śmierć w roku 1199r.

 

Stanisław Dymitrowicz z rodu Ruryka
zwany Szlachetnym​

żył w latach 1150-1207

bojar Lubecza (1170-1199)
Kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1199-1207)​

Nie minął nawet miesiąc rządów, kiedy jeden z niezadowolonych wasali - bojar Oleszja Ruryk Rurykowicz - zdecydował się anulować stosunek lenny. Pod koniec lutego Stefan Babenberg, książę Karyntii, zaproponował sojusz wojskowy. Kniaź kijowski zdecydował się zareagować pozytywnie. W tym czasie wojewoda Ilja z rycerstwem z ziemi perejasławskiej ruszył ku stolicy zbuntowanej ziemi. Na miejscu czekał już Ruryk mający przewagę 1300 ludzi nad Ilją. Jako że sama ilość nie gwarantuje wygranej bitwy, lecz wyszkolenie i zmysł taktyczny wodza, więc Ruryk przegrał bitwę sromotnie. W lipcu 1199 roku, kiedy wojska wojewody Ilji podjęły ostateczny szturm na oblegany zamek, książę Mołdawii Janos Thursa wypowiedział wojnę bojarowi Oleszja. Kniaź kijowski popełnił błąd, bowiem chcąc upokorzyć swego niedawnego lennika, postanowił poczekać na jego prośbę o pokój i zrzeczenie się tytułu. Książę mołdawski był sprytniejszy. W sierpniu na mocy traktatu pokojowego przejął on władztwo nad Oleszjem. Ta sytuacja była powodem rozpoczęcia nowej wojny, tym razem z Mołdawią. Postanowiono uderzyć z dwóch stron. Wojewoda Ilja miał ruszyć z Korsunia na Pereseczeń, zaś Jakow po pobiciu wojsk mołdawskich w Perejasławiu nakazane miał zdobyć Oleszje. Stefan Babenberg, jako wierny sojusznik, zdecydował się wziąć udział w wojnie po stronie Stanisława. We wrześniu 1199 roku zdobyto zamek w Pereseczeniu, co nie przeszkodziło Janosowi w nadaniu Oleszja jako lenna swojemu synowi Martonowi. Nowy władca spornej ziemi, po ledwo dwóch tygodniach rządzenia zdecydował się zrzec praw do Oleszja na rzecz kniazia kijowskiego i zawrzeć pokój. Janos Thursa i Stanisław zdecydowali się zawrzeć rozejm dopiero w styczniu 1200 roku.

​

W marcu 1201 metropolita kijowski Trifon Światosławowicz w imieniu duchowieństwa poprosił kniazia o pomoc chorym na dyzenterię we Włodzimierzu Wołyńskim. Epidemia tej choroby dziesiątkowała ludność ziemi włodzimierskiej od listopada 1200 roku. Jako człowiek dobrego serca, Stanisław, przekazał 85 grzywien srebra na ulżenie cierpienia chorym, co oczywiście poprawiło wizerunek władcy.

​

Jednak wiara religijna nie przesłoniła władcy rozumu, kiedy w sierpniu 1203 roku doszły do niego pogłoski o cudownym mandylionie, znajdującym się w Bizancjum. W niego jakoby miało być zawinięte ciało Chrystusa, złożone potem do grobu. Dla Stanisława, to co ujrzeli pątnicy, nie było prawdziwym mandylionem, lecz przywidzeniem i ułudą .
Kniaź kijowski postanowił jesienią 1203 roku zrealizować swój plan. Sudak, rządzony przez hrabiego Magnusa Blankenheima, miał się stać częścią Wielkiego Księstwa Kijowskiego. Po zwycięskiej potyczce, wojewoda Ilja rozpoczął oblężenie. Niestety, po miesiącu oblężenia Bizancjum zapragnęło sięgnąć po swoją byłą ziemię i wysłało swoje wojska, które ostatecznie zdobyły fortecę w Sudaku. To co miało być łatwym sukcesem, stało się propagandową porażką. Kolejnej jesieni, w roku 1204 kniaź kijowski zdecydował się bronić swych lenników przed Węgrami. Jak zwykle to bywa, nadmierny optymizm szybko zostaje zastąpiony przez rozwagę. W lutym 1205 roku Książę Bracławia i żupan Dorpatu zdecydowali się nie narażać swych ziem na wizytę Kijowian i szybko zawarto traktat pokojowy. Podobnie postąpiono z Księstwem Inflant. Pozostał król węgierski, który nie zamierzał składać broni. Kijowianie musieli bronić swych ziem przed wrogimi armiami nacierającymi z północy (z Inflant na Turów oraz Pińsk) i z zachodu ( z ziem Węgier właściwych na Przemyśl i Halicz). Mimo bohaterstwa Rusinów, zanotowano też kilka kompromitujących porażek, co na szczęście nie wpłynęło negatywnie na samą wojnę. Aż do śmierci kniazia nie udało się zakończyć tego konfliktu. W trakcie tego konfliktu Stanisław dał się poznać jako człowiek wielkiego serca.

​

Kiedy ludność cierpiała z powodu grabieży, sięgał po srebro do swego skarbca.

​

Metropolita Trifon za jego przyzwoleniem, rozdawał jałmużnę potrzebującym.

​

W marcu 1205 roku swemu przyjacielowi, Koźmie bojarowi Korsunia, przesłał 100 grzywien srebra celem pokrycia części kosztów wojennych.
Jednak ten wspaniały obraz kniazia ma rysy. Miłość do żony nie przeszkadzała mu w jednorazowych skokach w bok. Owocem takich zabaw był nieślubny syn kniazia, Wiaczesław.
W maju 1207 roku bojar Łukomoria, Sawa, zdecydował o samowolnym zakończeniu stosunku lennego. Kijów stał na krawędzi wojny domowej, gdyż niezadowoleni bojarzy mogli w każdej chwili wypowiedzieć posłuszeństwo swemu wasalowi.

​

W lipcu 1207 Stanisław umarł w wieku 57 lat.

 

Wsesław Stanisławowicz z rodu Ruryka
zwany Bezpotomnym​

​

żył w latach 1167-1217

bojar Lubecza (1199-1207)
Kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1207-1217)​

To co ojciec rozpoczął, syn dokończył. Już w październiku 1207 roku na mocy pokoju z Sawą, w skład Księstwa Kijowskiego weszło ponownie Łukomorie. Zaś w grudniu tego samego roku król Węgier, Rushky Arpad, zgodził się na zaprzestanie działań wojennych. Warto wspomnieć, że monarcha wykazał się umiejętnościami taktycznymi w trakcie bitwy z wojskami węgierskimi w ziemi halickiej. Początkiem czerwca 1208 umiera nieślubny syn Stanisława, brat panującego kniazia. Oficjalny powód to słaby stan zdrowia, jednak niektórzy, nieprzychylnie nastawieni do Wsesława, rozpowszechniali plotki o śmierci głodowej kniaziewicza Wiaczesława.

​

Wkrótce jednak władca Rusi Kijowskiej musiał zmagać się z nowymi problemami. Jedne to niepokoje społeczne wynikające z tolerowania bogomilców w ziemi turowskiej, zaś drugie to brak potomka męskiego. Do samej śmierci Wsesław musiał się z nimi zmagać. Okres spokoju od działań wojennych skończył się w marcu 1209 roku. Janos Piast, Węgier z rodu Piasta, upomniał się o swoje prawa do Przemyśla, Włodzimierza Wołyńskiego i Turowa. Wojnę polsko-ruską należy podzielić na dwa etapy. W pierwszym (marzec-październik 1209) Rusini jedynie bronili się na swej ziemi. Czynili to skutecznie pod wodzą wojewody Ilji, który dowodził już wojskami ruskimi od czasów Dymitra czyli dziadka Wsesława. Drugi etap to zmiana taktyki z defensywnej na agresywno-obronną. Wojewoda Ilja wkroczył na ziemie polskie celem zajęcia jak największej liczby ziem i zdobycia warowni, zaś Trifon rozbijał ewentualne ataki polskie na ziemie ruskie. Ta zabawa w kotka i myszkę trwała przez rok do września 1210 roku, kiedy Janos Piast zrzekł się praw do spornych ziem. Dla Rusi Kijowskiej nie nastąpił jednak czas pokoju, gdyż w lipcu tego roku bojar Oleszja Tworzymir, notabene brat Wsesława, niezadowolony ze swej pozycji wypowiedział posłuszeństwo i zerwał stosunek lenny. Odpowiedź kijowska była szybka i zdecydowana. Wojewoda Ilja rozbił armię dowodzoną przez zbuntowanego bojara i rozpoczął oblegać stołeczną warownię. Miłosierdzie i słabość do brata spowodowała, że kniaź kijowski zaproponował nadzwyczaj łagodne warunki pokoju. Otrzymał tylko 500 grzywien srebra i pozwolił zatrzymać swemu bratu Oleszje. Ten zaś chcąc się zabezpieczyć się na przyszłość od odwetu za strony Kijowa, po pół roku został lennikiem kniazia perejasławskiego. W ten sposób Wsesław skomplikował sytuację polityczno-wojskową Rusi Kijowskiej. Jego następca chcąc dochodzić praw do tytułów kniazia perejasławskiego miałby wroga tuż pod bokiem.

​

W zamian za umiejętne i skuteczne dowodzenie wojskami kijowskimi w dotychczasowych wojnach kniaź obdarował wojewodę Ilję wysoką nagrodą.

reforma podatkowa​

Kniaź nie zaniedbywał inwestycji wojskowych i wyasygnował w lipcu 1211 roku kwotę 3 tysięcy grzywien srebra na budowę dużego zamku w ziemi włodzimierskiej, wzmacniając tym samym zachodnią granicę swojej domeny. Licząc na osłabienie buntowniczych nastrojów bojarów zmniejszył obciążenia lenne w postaci wysokości tarczowego z 11,5 na 4 grzywny, w zamian za to podwyższając pogłówne od chłopów.

​

Znudzony ciągłym dopytywaniem go o męskiego potomka, który miałby przejąć po nim koronę kniaziowską, zdecydował się na romans. Owocem tego był nieślubny syn Ruryk.

​

Jednak w kwietniu 1215 roku nie uległ wdziękom Elizawety, pełniącej funkcję kanclerza na jego dworze. Kniaź często występował jako sędzia w sporach między swoimi dworzanami i lennikami. Przykładem może być spór pomiędzy wojewodą Jakowem a bojarami Łtawy i Brześcia o coroczną naprawę zniszczonych dróg. Pojednawczy wyrok częściowo usatysfakcjonował strony.

11 maja 1217 Wsesław zmarł ze starości w wieku 50 lat.

 

Jaropełk Stanisławowicz z rodu Ruryka
zwany Cierpiącym​

​

żył w latach 1172-1221

bojar Krymu (1199-1217)
Kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1217-1221)

​

rozbudowany zamek we Włodzimierzu Wołyńskim​

Parę dni po śmierci Wsesława budowniczowie ruscy ukończyli rozbudowę zamku we Włodzimierzu. Była to teraz największa fortyfikacja na Rusi Kijowskiej. Wzmacniała ona potencjał obronny na granicy zachodniej, skąd tradycyjnie nadchodziły uderzenia wojsk polskich. W owym czasie po stronie polskiej i węgierskiej nie było zamczyska dorównującego wielkością oraz zdolnością do długotrwałego oporu. Przy budowie Rusini korzystali z doświadczenia bizantyjskich budowniczych, którzy chętnie pracowali dla Kijowian. Dodatkowo przyjazne stosunki z Bizancjum umożliwiały import wiedzy i technologii do księstwa kijowskiego.

Starym zwyczajem Jaropełk, po objęciu władzy kniaziowskiej, nadał swym synom godności bojarskie. I tak pierworodny Mścisław otrzymał Lubecz (od czasów Sudisława ziemia nadawana najstarszemu synowi), a młodszy Michaił Krym. Posunięcie to rozwiązywało ewentualne pretensje synów o współudział w rządzeniu księstwem oraz pozwalało przyszłym kniaziom nabywanie doświadczenia.

​

Stan zdrowia nowego kniazia nie napawał optymizmem co do długości jego rządów. Odniesiona na polowaniu, w czasie starcia z niedźwiedziem, rana była przyczyną chronicznych bólów prawego barku. Dość szybko, bo już na jesieni 1217 roku, stan zdrowia Jaropełka się pogorszył. Kniaź odtąd cierpiał z powodu choroby zwanej obecnie zespołem bolącego barku. Jakiekolwiek ruchy prawą ręką powodowały straszliwe bóle, ponadto kniaź często budził się w nocy skarżąc się na bolący bark. Kniazini Irina mając dość narzekającego męża zdecydowana była opuścić swego męża pod pozorem niedoceniania jej umiejętności, jednak została czasowo usunięta z Kijowa na rozkaz swojego męża.

​

Kniaź po święcie Epifanii (tj. pod koniec stycznia) w roku 1220 nakazał wojewodzie Jakowowi Livs wyruszenie z armią z Perejasławia na Sudak, będący wówczas lennem księstwa Bawarii. Hrabia Radosław z Nordheimu po utracie zamku w maju zdecydował się zrzec swojego lenna na rzecz Jaropełka. Tymczasem konflikt Kijowa z Bawarią trwał nadal. Zdobycie Korsunia nie przekonało księcia bawarskiego Pawła z Nordheimu do oddania go Kijowowi. Jesienią wyprawa wojsk bawarskich odbiła gród, jednak nie wtargnęła w ziemie kijowskie. Sam konflikt zbrojny zakończył się wiosną roku następnego rozejmem.

​

W tym samym okresie herezja bogomilska rozlewała się na kolejne ziemie. Po Haliczu teraz Turów ponownie stał się jej siedliskiem. Istniała groźba powolnego opanowania całej Rusi przez tę sektę.

Schorowany i cierpiący Jaropełk zmarł końcem lipca 1221 roku.

 

Mścisław II Jaropełkowicz z rodu Ruryka
zwany Okrutnym

​

żył w latach 1190-1243

bojar Lubecza (1217-1221)
Kniaź kijowski, halicki, turowski i wołyński (1221-1243)
Kniaź perejasławski, krymski (od 1228)​

Sytuacja wewnętrzna Rusi Kijowskiej była napięta. Dotychczasowi wasale, wiernie stojący przy Jaropełku, byli negatywnie nastawieni wobec nowego kniazia. Dodatkowo herezja bogomilska powodowała rosnące napięcia religijne w kraju. To wszystko mogło być przyczyną rozpadu tego państwa, gdyby ośrodek władzy kniaziowskiej osłabł. Mścisław wykorzystał skarbiec do wzmacniania wierności swych wasali. Dodatkowo wykazał się inicjatywą na arenie międzynarodowej i zawarł on sojusz z królem Węgier, Ruskym Arpadem, który wojował z dziadkiem kniazia kijowskiego. We wrześniu 1221 roku wspomógł swego przyjaciela Theodorosa, cesarza Bizancjum, wynajmując dla niego oddział najemników.

zwiększenie kwoty płaconej na utrzymanie duchowieństwa prawosławnego​

W połowie kwietnia 1222 roku zamordowany został po uczcie i pijatyce wojewoda Jakow Dukas. W wyniku brutalnego przesłuchania służby ujęto dworzanina Dawida Bagratuni, który wcześniej miał odgrażać się publicznie wojewodzie, że go zabije. Kniaź rozsierdzony tym postępkiem, skazał mordercę na śmierć, mimo braku rozstrzygającego dowodu.

wyrok wydany na mordercę wojewody Jakowa​

Końcem września 1223 roku kniaź kijowski postanowił przywrócić utracone Oleszje w skład państwa kijowskiego. Wskutek tego Ruś Kijowska i Perejasławska stanęły naprzeciwko siebie. Oba państwa dysponowały porównywalnymi siłami, zarówno co do ilości jak i jakości. Pierwsze uderzenie kijowskie poszło na ziemię bojara Tworzymira. Po wygraniu bitwy oraz udanym oblężeniu zamku nowy bojar Kosma, syn zmarłego Tworzymira, w styczniu 1224 roku przyjął warunki zaproponowane przez Mścisława. Nie były one zbytnio ciężkie.

warunki pokoju narzuconego bojarowi Oleszja Kosmie z rodu Rurykowicza​

Następnie wojewoda Theophylaktos Dukas musiał odpierać ataki wojsk perejasławskich z ziemi Dolnego Dniepru pod przewodnictwem biskupa Arrajuoksa Juriewicza. Kolejna ziemia została z powrotem przyłączona do Rusi Kijowskiej wskutek podpisanego traktatu w kwietniu 1224 roku. Celem wzmocnienia więzi wasala z lennikiem, nowo pozyskaną ziemię przekazano Kosmie, bojarowi Oleszja. W tym samym czasie Nikolaos na czele oddziałów z Lubecza skutecznie powstrzymywał kniazia perejasławskiego Konstantyna z rodu Ruryka. W połowie lata kniaź kijowski na czele ponad dwudziestotysięcznej armii uderzył na Mścisław. Pod murami miasta Kijowianie starli się z wojskami perejasławskimi pod wodzą Dragosa Cherwen, bojara Mścisława. Wskutek odpowiedniej taktyki oraz wysokiego morale Kijowian, wraża armia została rozbita w pył.

straty wojsk kijowskich i perejasławskich w czasie bitwy pod Mścisławem​

Jednak zwycięstwa tego nie udało się wykorzystać i przystąpić do oblężenia zamku, gdyż wciąż napływały jak wartki strumień kolejne armie wroga. W październiku wojewoda Theophylaktos po zwycięskiej bitwie nakazał dobijanie rannych żołnierzy wroga oraz tych, którzy się poddali. Oburzonych kanclerza i metropolitę na to niestosowne i barbarzyńskie postępowanie zrugał sam kniaź, twierdząc, że na tej wojnie trzeba być okrutnym, aby dopiąć swego. Wróg ma się bać wojsk kijowskich, by sam strach pokonał Perejasławian.

​

Jednak jak się potem okazało, była to przyczyna włączenia się nowej siły do tej wojny. Król Polski, Skarbimir, zyskał argument i okazję, aby urzeczywistnić swoje roszczenia do ziem kijowskich. Odtąd księstwo kijowskie musiało walczyć na dwóch frontach. W ciągu roku liczba państw z którymi walczył Kijów powiększyła się o Prońsk i kalifat Fatymidów. Szczęście odwróciło się teraz od Mścisława. Bitwy rozgrywane na ziemiach kijowskich powodowały zniszczenia infrastruktury. Dodatkowo, pechowo skończyła się bitwa na Wołyniu w lutym 1225 roku dla wojewody Theophylaktosa. Został on schwytany przez Polaków podczas zamieszania bitewnego i zaproponowano wykup swego dowódcy kniaziowi.

​

Działania wojenne z Polską trwały do końca sierpnia 1225 roku, kiedy to wskutek kontaktów duchowieństwa prawosławnego i katolickiego udało się zawrzeć rozejm. Na placu boju pozostał już tylko Perejasław i Fatymidzi. Księstwo prońskie odważyło się wojować z Kijowem tylko przez trzy miesiące, po czym szybko zaproponowało rozejm. Ludność księstwa zaczynała coraz bardziej odczuwać skutki prowadzonych działań wojennych. W Lubeczu wybuchła dyzenteria, nasiliły się bunty chłopskie, których przywódcy wskazali bogomilców jako odpowiedzialnych za dopust Boży w postaci wojny i grabieży ze strony wojujących stron. Tymczasem sam kniaź wyprawił się na zajęcie ziemi białogrodzkiej, będącej w posiadaniu Fatymidów. Gród ziemny nie stanowił dużej przeszkody i już 26 grudnia 1225 roku Mścisław wjechał do miasta. Przez cały rok 1226 trwały uporczywe walki z wojskami perejasławskimi, które zanotowały parę sukcesów, w tym zajęcie zamku w Lubeczu na 5 miesięcy. Jednak początkiem roku następnego, Kijowianie odzyskali inicjatywę strategiczną i wojna znów powróciła w granice księstwa perejasławskiego. Zdobyto Smoleńsk, zaś wojewoda Theophylaktos prowadził rajd po ziemiach północnych Perejasławia tj. po Wiaźmie, Smoleńsku, Wielkich Łukach. Kniaź dał mu pozwolenie na grabieże i szerzenie strachu wśród wrogów. Na liczne prośby o zaniechanie tej taktyki, odpowiedź kniazia zawsze była taka sama. „Wrogowie mają się nas bać!”.

O skuteczności tej specyficznej taktyki zaświadczyć może zgoda Ruryka, kniazia perejasławskiego, na zaproponowany traktat pokojowy. Obie strony na nim zyskiwały i traciły. Mścisław zrzekał się praw do tytułu kniazia Czeremisów, bojara Nowogrodu Wielkiego oraz Bułgaru w zamian za to nabywał tytuł kniazia perejasławskiego oraz krymskiego. Przy okazji część bojarów wypowiedziało posłuszeństwo Rurykowi i ich lenna weszły w skład ziem kijowskich. Ruś Kijowska rozrosła się kierunku północno-wschodnim. Mścisław nie zamierzał w przyszłości, w razie okazania nieposłuszeństwa przez tych nowych bojarów, przymuszać ich na drodze zbrojnej do uznania władzy kniaziowskiej. Byli oni po prostu zbędni, zbyt oddaleni od grodu stołecznego. Równie pomyślnie zakończyła wojna z kalifatem Fatymidów, który oddał Białogród oraz zdobytą przez Kijowian w 1229 Kaffę. Teraz Mścisław mógł się skupić na odbudowie kraju oraz pilnowaniu jedności swego państwa. Grigorij, bojar Bracławia, nie zamierzał dłużej być tylko lennikiem i zerwał układ wasalny. Po półrocznej kampanii wojennej skruszony bojar zrzekł się tytułu i praw do ziemi bracławskiej.

Jednak nie tylko wojny zajmowały czas kniaziowi. Jesienią 1225 roku wydał za metropolitę Kosmę swą córkę Sofiję, wzmacniając tym samym wierność dworzanina. W maju 1232 roku zmarła mu żona Jelizaweta, z którą łączyło kniazia coraz mniej wraz z upływem czasu. Po czterech latach od jej śmierci znalazł sobie nową żonę o imieniu Mira z greckiego rodu Tilapos, która szybko dała mu czterech synów – Dmitrija, Daniłę, Wasyla i Tworzymira. Tym samym miał zabezpieczoną sukcesję, w razie śmierci pierworodnego Wołodara. Równocześnie kniaź wprowadzał porządek na swych ziemiach, uśmierzał bunty i walczył z herezją sekty bogomilców, która zapuściła korzenie w jego państwie. Na prośby duchowieństwa prawosławnego i cierpiącego ludu pomagał, dawał jałmużnę, karał niepokornych.

napomnienie kniazia przez samego metropolitę za uciechy cielesne z młodą żoną​

Ta idylla i spokój od wojny trwała tylko do roku 1240. Po raz kolejny i nie ostatni Węgrzy postanowili dochodzić swych praw do ziem kijowskich. Sam król węgierski, Tamas Arpad, prowadzący armię w sile ponad 17 tysięcy wojów został pokonany pod Szaryszem przez nieodzownego wojewodę Theophylaktosa. Siedem i pół tysiąca rycerstwa, chłopstwa i mieszczan z ziemi halickiej dało przykład zaciętości, brawury i odwagi.

bitwa pod Szaryszem - 30 czerwca 1240 roku​

Była to zapowiedź zaciętej i krwawej kampanii. Kolejną heroiczną bitwę stoczyło rycerstwo z tej ziemi w styczniu 1242 roku, kiedy pod przewodnictwem nowego wojewody Andrieja, 13 tysięcy Haliczan pokonało 33 tysiące Węgrów dowodzonych przez samego króla. Prawie nikt nie ocalał z wrogów.

bitwa pod Haliczem - 8 luty 1242 roku​

Jednak upór węgierski trwał nadal i kolejne wygrane bitwy przez Kijowian nie przyspieszały zakończenia wojny.

​

Końcem stycznia 1243 roku sam kniaź kijowski wyprawił się na pomoc swemu wojewodzie. Z uwagi na brak zagrożenia ze strony większych sił węgierskich, decyzja ta była spowodowana prawdopodobnie nudą władcy. 13 lutego 1243 roku w bitwie pod Przemyślem walcząc z Węgrami zginął kniaź kijowski. Owe bezsensowne posunięcie spowodowało śmierć jednego najlepszych dotychczasowych władców Rusi Kijowskiej.

rycina przedstawiająca przygotowania do wymarszu wojsk kijowskich pod dowództwem Mścisława II.​

 

Wołodar Mścisławowicz z rodu Ruryka
zwany Budowniczym

​

żył w latach 1213-1268

bojar Lubecza (1230-1243)
Kniaź kijowski, halicki, turowski, wołyński perejasławski i krymski(1243-1268)
​

Po śmierci swego ojca w bitwie pod Przemyślem, kniaź kontynuował wojnę z królestwem Węgier. Dopiero jesienią 1244 roku rada królewska w imieniu czteroletniego króla węgierskiego Andrasa Arpada podpisała nowy traktat pokojowy, w którym rezygnował on z praw do tytułu hrabiego Lubecza. Tym samym zabezpieczono zachodnią granicę Rusi. Niechęć kniazia do częstego i długotrwałego prowadzenia działań wojennych była powodowana traumą po bezsensownej śmierci swego ojca. W trakcie panowania Wołodara Ruś Kijowska tylko dwukrotnie była w stanie wojny. Raz, kiedy zmuszono wskutek szybkiej kampanii wojennej wiosną 1261 roku Jana z Tuluzy (Jean de Touluse), aby zrzekł się tytułu hrabiego Mińska na rzecz kniazia, który nadał swemu bratu Dymitrowi tę ziemię.

​

Drugi przypadek to bunt bojara bracławskiego Wojsława w 1268. Ów feudał próbował wywołać wojnę domową namawiając do tego resztę wasali Wołodara. To zagrożenie spowodowało, że kampania wojskowa została szybko i sprawnie przeprowadzona. Po odebraniu Wojsławowi godności bojara Bracławia, Wołodar przekazał ten tytuł swemu najmłodszemu bratu, Tworzymirowi. Tak oto Wołodar zaspokoił rosnące ambicje swych braci i zabezpieczył trwałość swego państwa.

​

Reszta wasali nie podnosiła buntów, przez co udało się Rusi uniknąć wojny domowej i rozpadu państwa.

​

Dodatkowo Miłosław, bojar Suzdalu, będąc pod wrażeniem zdecydowania Wołodara i szybkości reakcji, zdecydował się złożyć hołd lenny kniaziowi kijowskiemu.

Wołodar z dużym zaangażowaniem inwestował w gospodarkę. Za jego panowania zbudowano przędzalnie i farbiarnie w prawie wszystkich ziemiach należących do domeny kniaziowskiej. Kupcy ruscy nie musieli sprowadzać sukna z Flandrii, Anglii, Włoch czy też krajów arabskich. Odbudował zniszczone budynki w trakcie działań wojennych na ziemi przemyskiej.

​

Dbał o kupców ruskich. Kiedy nie przybyła karawana z nową dostawą dóbr, kniaź zezwolił na sprzedaż oczekiwanych towarów ze swych zapasów po cenach zwyczajowo przyjętych za przeciętne. O skali bogactwa państwa i umiejętnego prowadzenia polityki ekonomicznej może świadczyć stan skarbca kniaziowskiego na początku i na końcu panowania Wołodara. W trakcie ćwierć wieku zwiększyła ilość posiadanych grzywien srebra z 24,5 tysiąca do 54 tysięcy. Była to ilość na owe czasy przeogromna. Nikt nie mógł się równać w bogactwie z Rusią Kijowską. Należy też pamiętać o poczynionych wydatkach. Rozbudowa zamku w Haliczu ze średniego na duży, budowa przędzalni i farbiarni, odbudowa infrastruktury w Przemyślu pochłonęły sporą ilość srebra. Do tego problemy gospodarcze wynikłe ze słabej efektywności pracy utrudniały rozwój gospodarczy Rusi. Politykę wewnętrzną prowadził kniaź równie skutecznie co ekonomiczną. Doprowadził do ostatecznego wygnania sekty bogomilskiej, z którą męczyli się jego przodkowie. Co prawda spełnianie roszczeń buntującej się ludności powodowało osłabienie prestiżu władcy wśród feudałów, jednak wzmacniało ono trwałość państwa. Rezygnacja w 1245 roku ze zwołania powszechnego zjazdu feudałów, instytucji już przestarzałej, w celu zmiany praw i nałożenia nadzwyczajnych podatków, wzmocniła stabilność państwa.

Kniaź na niwie osobistej początkowo odnosił porażki. Śmierci dwóch synów, Kosmy (1234) i Fiodora (1245), oddaliły go od swej żony Dobrosławy z Suzdalu. Winił ją za zbyt słabe zdrowie jego synów. Z tego powodu wygnał ją do żeńskiego klasztoru pod wezwaniem Zwiastowania w Korcu.

​

Dopiero w czerwcu 1248 roku zezwolił na jej powrót do Kijowa na dwór kniaziowski. Wołodar jeszcze w trakcie trwania pierwszego małżeństwa, na początku 1250 roku zainteresował się Marią Dukas.

​

Stała się szybko jego zaufaną przyjaciółką oraz po śmierci Dobrosławy żoną kniazia. Zaślubiny odbyły się jeszcze w czasie trwania żałoby,w lutym tego samego roku. Maria urodziła w 1256 roku Włodzimierza, dzięki czemu udało się odegnać możliwy kryzys dynastyczny i możliwość objęcia tronu kniaziowskiego przez Dymitra Mścisławowicza, brata Wołodarowego, bojara Mińska. O pozycji nowej knazini i zainteresowaniu się nią przez kniazia kijowskiego, może świadczyć fakt jej pochodzenia. Była ona córką wojewody Theophylaktosa Dukasa, który był znanym i sławnym rycerzem na Rusi. To on gromił Polaków, Węgrów i Perejasławian za czasów Mścisława II i Wołodara. Dukasowie z Kijowa zaś wywodzili się od władców Bizancjum. Praprapradziadek Marii, Ioannes Dukas był bratem basileusa Bizancjum, Konstatinosa. W ten sposób syn Wołodara, Włodzimierz, połączył w swojej osobie tradycje Rusi i Bizancjum.

​

Ze skłonnością kniazia do skoków w bok wiąże się jedno wydarzenie. Jedna z dwórek, Wsesława, twierdziła publicznie, że ojcem jej dziecka jest sam kniaź. Tajemnicą poliszynela był fakt, że Wołodar był ojcem dwóch synów z nieprawego łoża (obydwaj nosili to samo imię Światopełk i zmarli nie osiągnąwszy wieku dorosłego), toteż oskarżenie to nie wzbudziło sensacji na dworze kijowskim. Jednak kniaź przed krucyfiksem zeznał, iż nie miewał kontaktów seksualnych z oskarżającą, przeto nie może być ojcem dziecka.

Dwukrotnie za życia kniazia kijowskiego pojawili się Mongołowie na ziemiach ruskich. Złota Orda zjawiała się na ziemiach Baszkirów, w listopadzie 1250 roku oraz w czerwcu 1262 roku. Kniaź w obronie swych wasali był w stanie wojny z chanami mongolskimi (Chanai i Aguchu), jednak przymierze państw ruskich skutecznie obroniło swe ziemie i nie było konieczności prowadzenia wojsk kijowskich na wschód .

​

Z panowaniem Wołodara wiąże się również opowieść o tym jak nieustraszony kniaź własnymi rękoma ubił latającego potwora, smoka, pustoszącego ziemie wokół Kijowa. Czy to prawda była, nie wiadomo, jednak jak widać już wówczas przykładano odpowiednią wagę do skutecznej propagandy wśród ludności.

Kniaź Wołodar zmarł 14 grudnia 1268 roku ze starości. Pozostawił swoje państwa w rękach dwunastoletniego syna Włodzimierza i jego matki, kniazini Marii Dukas.

 

Ruś Kijowska w latach 1066-1268


[video=youtube;ez6HBaPNhbo]http://www.youtube.com/watch?v=ez6HBaPNhbo[/video]

Zmiany terytorialne Rusi Kijowskiej w latach 1066-1268


Wojskowość

​

oblężenie Krakowa przez Kijowian za czasów kniazia Andrieja w XII w.​

Słabość militarna Rusi w roku 1066 była przyczyną przegranej wojny z Węgrami i trwaniem Rusi Kijowskiej przy boku państwa węgierskiego przez prawie 60 lat. Podjęte reformy wojskowe dały rezultat w postaci obrony niezależności Kijowa od dotychczasowego seniora – króla Węgier w roku 1121. Wzmacnianie potencjału obronnego zainicjował Rościsław Mścisławowicz opłacając budowę małych zamków kamiennych, a jego dzieło kontynuował Andriej Michajłowicz, który rozbudowywał istniejące i stawiał nowe w zdobytych ziemiach. Za tego ostatniego Ruś Kijowska powiększyła swoje terytorium prawie dwukrotnie. Nowe technologie sprowadzane były w miarę możliwości, podobnie jak wprowadzanie nowych taktyk bojowych. W połowie XIII wieku nieliczne królestwa Europy Zachodniej dorównywały wyposażeniem wojskowym Rusi Kijowskiej. Stąd też możliwe było prowadzenie wojen z kilkoma wrogami naraz.

stan uzbrojenia oddziału z ziemi kijowskiej w latach 1066, 1063 i 1268 (od lewej) jako najbogatszej z domeny kniaziowskiej


stan uzbrojenia oddziału z ziemi przemyskiej w latach 1066, 1063 i 1268 (od lewej) jako najbiedniejszej z domeny kniaziowskiej


Ekonomia

​

rysunek z latopisu opisującego czasy kniazia Wsesława​

Ruś Kijowska za czasów Izjasława balansowała na granicy deficytu dzięki reformom kniazia. Następni władcy w miarę możliwości zmieniali strukturę przychodów. Pierwszą poważniejszą reformą było posunięcie Wsesława Stanisławowicza, który po 1211 roku zmniejszył tarczowe w zamian wzrost podatków od chłopstwa i mieszczaństwa. Spowodowało to symboliczne zmniejszenie dochodu skarbca (1 grzywna), lecz nowa struktura źródeł podatkowych wzmacniała stabilność państwa, dodatkowo zmiana prawa ze zwyczajowego na kontrakt feudalny przez kniazia Rościsława w 1111 roku dała możliwość dokonania kolejnych podwyżek pogłównego i myta.

przychody i rozchody skarbca Rusi Kijowskiej w latach 1066, 1163 i 1268​

Dochód skarbca rósł stopniowo z 1 grzywny w 1066 roku, 10 grzywien w 1163 r. do 122 grzywien w 1268r. W wyniku niezakłóconego rozwoju gospodarczego. Rozważne inwestycje, wspomaganie budownictwa, sprowadzanie nowych technologii upraw roślin i hodowli zwierząt dały świetne rezultaty. Dodatkowo kniaziowie przekazywali swym bojarom datki celem budowy potrzebnych budowli. Oblicza się wartość darowizn wyniosła około 5 tysięcy grzywien. W ciągu 200 lat udało się zmienić słabe ekonomicznie państwo w potęgę.

sytuacja gospodarcza Kijowa - najbogatszej ziemi z domeny kniaziowskiej - w latach 1066, 1163 i 1268 (od lewej)


sytuacja gospodarcza Przemyśla - najbiedniejszej ziemi z domeny kniaziowskiej - w latach 1066, 1163 i 1268 (od lewej)​

PS Podane przykłady sytuacji militarnej i gospodarczej dotyczą ziem z domeny kniaziowskiej. Niestety ziemie będące pod władzą poszczególnych bojarów były rozwinięte najwyżej na poziomie Przemyśla.

 

Włodzimierz Wołodarowicz z rodu Ruryka
zwany Apostatą




żył w latach 1256-1293

Kniaź kijowski, halicki, turowski, wołyński perejasławski i krymski (1268-1293)
​

Los bywa przewrotny. Ojciec młodego kniazia przyczynił się do ostatecznego wyrzucenia bogomiłów z księstwa kijowskiego, a jego syn pod wpływem heretyckiego metropolity zbłądził na ścieżce prawdziwej wiary. Latem 1269 roku biskup Wsiewołod Wasiljewicz otwarcie zaczął głosić idee bogomiłów i co gorsze zaczął nauczyć w tym duchu młodego kniazia. Włodzimierz w sierpniu tego roku oficjalnie określił się jako wyznawca herezji.

​

Tego było za dużo dla wasali. Zbyt młody kniaź, heretyk i jeszcze jego pochodzenie z rodu emigrantów bizantyńskich Dukasów. Księstwo kijowskie nagle stało się beczką pełną prochu, pod którą podpalono lont. Nadeszły ciężkie czasy. W ciągu ćwierćwiecza panowania Włodzimierza uciekło prawie 2/3 dworzan. Mało kto go szanował. Władca nawet nie próbował kupować sobie wierności, bo szybko zbankrutowałby. Wasale odmawiali uznawania go za swojego seniora, co prawda czynili to pojedynczo i niemrawo, ale jednak istniała szansa, że księstwo rozpadnie się na kawałki. W ciągu swego panowania Włodzimierz musiał wielokrotnie przymuszać do ponownego złożenia hołdu lennego niedoszłych wasali bądź ustanawiał nowych. Nawet członkowie jego rodu i jego własna matka nie mieli doń szacunku. Kniaź kijowski, mimo tych problemów, utrzymał w miarę jedność państwa. Co więcej, po 1285 roku dwóch niezależnych bojarów Kargopolu i Galicza złożyło hołd lenny. Sami poddani określali kniazia jako pobożnego i dobrego władcę, poprawiła się również sytuacja wewnętrzna Rusi. Ten paradoks można jedynie wytłumaczyć szacunkiem do starego rodu Rurykowiczów, którzy zawsze byli tu władcami i nie zapominali o swych poddanych.

rysunek ukazujący otwarcie uniwersytetu w Kijowie z kroniki opisującej czyny Włodzimierza​

W maju 1284 r. ukończona została budowa uniwersytetu w Kijowie, który pozwolili na kształcenie elit kraju. Wbrew stanowisku kijowskiego duchowieństwa prawosławnego Włodzimierz postanowił ufundować wyższą szkołę wzorując się na cesarzu bizantyjskim Michale III.

Włodzimierz na polu osobistym również doznał porażki. Za żonę pojął Welesławę z rodu Cherwenów, która szybko po zaślubinach znalazła sobie kochanka. Mimo zdecydowanej reakcji swego męża, kniazini w przyszłości ponownie organizować będzie schadzki z kolejnym kochankiem. Ze swej powinności małżeńskiej wywiązała się dobrze i urodziła córkę Zofią oraz co ważniejsze, syna Jarosława w lutym 1276 r., jednak najbliżsi krewni Włodzimierza zakwestionowali legalne pochodzenie kniaziewicza po 8 latach od jego narodzin.

​

Włodzimierz musiał opłacić srebrem uznanie Jarosława za prawowitego syna i następcę. Sam kniaź pozwalał sobie za pozamałżeńskie uciechy cielesne. Uwiódł młodą dwórkę, Annę z Liwów, pełniącą funkcję skarbnika. Za miłosne igraszki wynagrodził ją kwotą ponad 1200 grzywien srebra, jednak nie kontynuował tego związku.

​

Pod koniec grudnia 1274 roku do kniazia dotarła wiadomość, że potomkowie pochodzący od Ruryka, bastarda Wsesława Stanisławowicza Bezpotomnego, odmawiają uznania go za swego krewnego.

Dwa incydenty jakie zdarzyły się w ciągu ćwierćwiecza rządów Włodzimierza ukazują stopniowe obniżenie poziomu bezpieczeństwa w państwie.

​

W październiku 1275 roku kniaź kijowski stał się celem zamachu. Zabójcy udało się zmylić straże i wtargnąć do komnat Włodzimierza. W wyniku walki z zamachowcem kniaź otrzymał ciężką ranę w podbrzusze. Po wielu latach będzie ona przyczyną choroby jelit. W marcu 1288 roku stan zdrowia kniazia dodatkowo się pogorszył, władca zaraził się bowiem tasiemcem, który był pośrednio przyczyną śmierci.

​

W lipcu 1278 wojewoda Tworzymir został zaatakowany w korytarzu zamkowym i obrabowany. Sprawcy nie ustalono, mimo szumnych zapowiedzi kniazia.

Kniaź zmarł w wyniku komplikacji chorobowych końcem listopada 1293 roku zostawiając Ruś Kijowską w rękach swego syna Jarosława.

 

Jarosław Włodzimierzowicz z rodu Ruryka
zwany Wojowniczym




żył w latach 1276-1329

bojar Lubecza (1292-1293)
Kniaź kijowski, halicki, turowski, wołyński perejasławski i krymski (1293-1329)
Kniaź chersoneski (1308-1329)


​

Zły czas dla dworu kijowskiego nie minął po śmierci ojca Jarosława. Państwo kijowskie stanęło w obliczu rozpętania wojny domowej, kiedy dobrą koniunkturę wyczuł dla siebie Roman bojar Pińska, który uwolnił się spod władztwa Jarosława w styczniu 1300 roku i wypowiedział posłuszeństwo swemu seniorowi, młodemu kniaziowi. Sytuacja robiła się coraz groźniejsza, bowiem w tym czasie księstwo kijowskie zaangażowane było w wojnę z księstwem suzdalskim, z bojarzyną Krymu oraz od listopada 1301 r. ponownie z bojarem Pińska (mimo zawartego pokoju półtora roku wcześniej). Dzięki zdecydowanej postawie wobec zbuntowanemu wasalowi, żaden inny bojar nie poszedł w ślady Romana. Walka na na trzy fronty wyczerpywała siły Kijowa, toteż Jarosław postanowił szybko zakończyć oblężenie Krymu i po zawarciu pokoju z bojarzyną Jekatierinie nadał go swemu wiernemu dworzaninowi Światopełkowi Jarosławowiczowi, co jednak nie uchroniło go od wojny z nowym wrogiem – księstwem podlaskim (od maja 1301 r.). Aby sytuacja nie była zbyt prosta, kniaź kijowski zdecydował się na szybką i krótką kampanię wojenną skierowaną przeciwko Borysowi Światopełkowiczowi z rodu Ruryka, bojarowi Kaffy.

wygrana bitwa pod Czernihowem w styczniu 1302 r., kiedy spotkały się armie dowodzone przez kniaziów:
kijowskiego Jarosława i podlaskiego Jogaiłę z Rurykowiczów​

Bitwy przeciwko wojskom podlaskim były przegrywane i wróg swobodnie hasał po terytorium kijowskim. W maju 1302 roku Roman zawarł traktat pokojowy i po raz kolejny uznał zwierzchnictwo lenne nad sobą ze strony Jarosława. W miesiącu następnym Borys podobnie postąpił, dodatkowo zrzekł się praw do Perejasławia. Teraz Kijów na polu walki stanął przeciwko Suzdalowi i Podlasiu. Ten drugi wróg śmiało poczynał sobie, dopiero jesienią 1302 roku wojska kijowskie odbiły zamki w Czernihowie oraz Nowogrodzie Siewierskim z rąk podlaskich. W międzyczasie sytuacja wewnętrzna w księstwie podlaskim spowodowała utratę stolca kniaziowskiego przez Jogajłę na rzecz Teodora, jednego ze swych bojarów. Jarosław postanowił po raz kolejny udowodnić sobie, że państwo kijowskie jest w stanie walczyć z duża ilością wrogów i nie przegrać. Od grudnia 1302 roku był w stanie wojny z Daumantasem, bojarem Dolnego Donu i jego seniorem czyli nowym-starym wrogiem księstwem podlaskim. Widząc potęgę kijowską i swoją mizerną sytuację, Jogajła, dotychczasowy kniaź podlaski, a obecnie bojar Dońca zaproponował pokój, wedle którego oddał Doniec pod władzę Jarosława. Kolejny bojar w lutym 1303 roku zniknął z areny wojennej, był to Daumantas zrzekający się władztwa nad swoją domeną. W ten sposób Dolny Don został włączony w skład państwa kijowskiego. Jesień 1303 to zakończenie reszty konfliktów. Wpierw Iwan, kniaź suzdalski, a potem Teodor, kniaź podlaski zgodzili się na pokój. Kolejnym sukcesem było zwasalizowanie bojara Brześcia w styczniu 1304 roku. W ten oto sposób po 4 latach wojen, Kijów powiększył się o 5 nowych ziem. Jednak czas błogiego spokoju długo nie trwał. Kniaź wypełniając sojusz z Suzdalem, włączył się w 1306 roku do wojny z Bawarią po stronie ruskiego księstwa. Po kilku zwycięskich bitwach, Jarosław zdecydował się poszerzyć zakres swego państwa o Chersonez, który był pod władzą wasala księcia bawarskiego. W 1308 ta nowa ziemia po zawartym pokoju z Ludwigiem, powiększyła księstwo kijowskie.

​

Dało to możliwość używania nowego tytułu przez Jarosława – kniazia Chersonezu. Wojna z Bawarią toczyła się jeszcze przez lat, głównie na ziemiach greckich tego państwa. Kolejny bojar Kipczaka, jego daleki krewny Rogwołd, zbuntował się w 1310 roku. Jarosław, tak jak dotychczas postępował podobnie jak jego przodkowie, zadowolił się przywołaniem nielojalnego wasala do porządku i odnowienia stosunku lennego. Ceną był odebranie Woinu Rogwołdowi. Jednak wojowniczy kniaź nie zakończył swych wojen. Przed swą śmiercią prowadził jeszcze dwie. Jedną z księstwem Azowa i bojarem Czeremisów. Ponownie Daumantas pojawił się na arenie, dysząc chęcią zemsty za utratę Dolnego Donu. Sił i wytrwałości starczyło mu przez półtora roku, kiedy po pokoju utracił Nowogród Siewerski. Zaś drugą jako efekt pomocy swemu sojusznikowi, kniaziowi Połocka. Biskup smoleński wytrwał w działaniach wojennych zaledwie 3 miesiące, kiedy nie niepokojony przez żadną armię zapłacił 800 grzywien srebra jako zadośćuczynienie. Kniaź azowski walczył do końca, w tym przypadku końca życia Jarosława.

​

Jednak kniaź kijowski znany był nie tylko z powodu swej wojowniczości. Cieszył się sympatią Kościoła prawosławnego i patriarchy konstantynopolitańskiego, którzy nie raz mu to okazywali.

Sobór sofijski w Kijowie​

Dzięki inicjatywie i wsparciu finansowym kniazia wybudowano w Kijowie katedrę w 1315 roku.

​

Za wstawiennictwem duchownych prawosławnych, kilkukrotnie kniaź uwolnił od kary niepłacących podatki chłopów i mieszczan. Dodatkowo rola wychowawcy powierzonych mu dzieci bojarów i stosunek do swego syna z nieprawego łoża, budziła uznany uznanie ze strony kościelnej. W 1308 roku ożenił swego syna Pawła z Anastazją z rodu Dukasów, mimo oporów ze strony dworzan. Od czasu ojca Jarosławowego, Włodzimierza Apostaty, ród Dukasów uważany był za pechowy, mimo jego wielu wcześniejszych zasług. Jak się potem okazało, były to prorocze obawy.

​

Od 1310 roku kniaź kijowski musiał stawić czoła nowemu wrogowi. Była to jego własna żona, Predsława Dawidowiczowa z Rurykowiczów, która obgadywała publicznie sprawy małżeńskie i nakłaniała do zdrady na dworze kijowskim. Stan ten trwał aż do 1322 roku, kiedy po śmierci pierwszej żony (od 1314 r. bojarzyny Chersonezu), Jarosław ożenił się po raz wtóry z Anastazją Nikitawiczową z Rurykowiczów, pełniącą rolę kanclerza na jego dworze. Jednak jego kłopoty małżeńskie się nie skończyły. Kilka lat po ślubie, nowa małżonka zaczęła się spotykać z jednym z dworzan.

​

Z uwagi na wojowniczy charakter, kniaź kijowski miał niemało wrogów, którzy chętnie oddaliby ostatnią grzywnę srebra, aby go uśmiercić. Okazja ku temu pojawiła się w lutym 1325 r., kiedy zamachowiec zaatakował Jarosława w kaplicy zamkowej. Z uwagi na porę roku ofiara zamachu była ubrana w gruby kożuch, dzięki czemu przeżyła, jednak nabawiła się jątrzącej rany, która z czasem była powodem choroby.

​

21 marca 1329 roku ze starości zmarł kniaź Jarosław w wieku 53 lat.

 

Paweł Jarosławowicz z rodu Ruryka
zwany Świątobliwym




żył w latach 1292-1342

bojar Lubecza (1308-1329)
bojar Chersonezu (1322-1329)
Kniaź kijowski, halicki, turowski, wołyński perejasławski, krymski i chersoneski (1329-1342)

​

W chwili objęcia tronu kniaziowskiego Paweł liczył 37 wiosen. Z tego powodu jak i nieposiadania męskiego potomka, przyszłość Rusi Kijowskiej rysowała się w czarnych barwach.

​

Z uwagi na stan zdrowia kniazini Anastazji Dukas, która wpadła w depresję przed objęciem tronu w Kijowie przez jej męża, nie można było liczyć, że urodzi syna. Paweł kochał żonę i nie odprawił jej, ani jej zgładził. Wkrótce jej stan tak się pogorszył, że nie wychodziła ze swej komnaty. W całym księstwie mówiono o klątwie Dukasów. Spłodzenie nieślubnego syna też nie rozwiązywało problemu.

​

Z tego powodu nieraz zbierała się rada kniaziowska, by wraz z kniaziem radzić co czynić. Z biegiem czasu, dwóch młodszych braci Pawła szykowanych jako jego następcy – bojar Dońca Wołodar oraz skarbnik Jarosław - zmarło, przez co istniała obawa przed możliwością wystąpienia walk o tron kniaziowski po śmierci urzędującego kniazia.

Obraz upamiętniający przegraną bitwę pod Orszą w maju 1329 roku przez wojewodę kijowskiego Kosmę​

Na razie kniaź kijowski kontynuował wojnę z księstwem azowskim, rozpoczętą przez swego ojca. Seria przegranych i wygranych bitew powodowała jedynie przedłużanie się zawieruchy wojennej. Kniaź wraz z radą postanowili wysłać wojewodę Kosmę do ziemi stołecznej wroga celem zdobycia tamtejszego zamku. Byłby to argument dla kniazia azowskiego za zakończeniem wojny. Tak też uczyniono. Wojska kijowskie dotarły aż do Nowogrodu Wielkiego, który zdobyły w lutym 1331 r., po drodze staczając serię wygranych bitew. W kwietniu 1331 roku Izjasław z Możajska zrezygnował ze swych pretensji do tytułu bojara Chersonezu na rzecz Pawła. Jednak natura nie znosi próżni. Po roku spokoju, znów słychać było szczęk oręża. W maju 1332 r. Kniaź kijowski stanął w obronie swych wasali, bojarów Kipczaku i Kaffy w ich walce z księstwem suzdalskim oraz podlaskim. Po przegraniu jednej bitwy, kniaź Suzdalu Kosma z Rurykowiczów zdecydował się szybko zawrzeć traktat pokojowy w następnym miesiącu. Miłosław z Możajska, kniaź Podlasia, prowadził działania wojenne aż do grudnia 1333 roku, kiedy szereg przegranych bitew i utrata Uralu Południowego spowodowały podpisanie pokoju na warunkach podyktowanych przez Pawła – zrzeczenie się praw do Dońca i oddanie Sarkiela. Kolejna kampania wojenna rozpoczęła się początkiem lata 1341 roku w celu włączenia Tmutarakania w skład państwa kijowskiego. Tym razem przeciwnikiem był książę Prowansji Bertrand. Z uwagi na śmierć kniazia, nie udało się zawrzeć pokoju z łacinnikiem i zakończenie wojny spadło na barki jego następcy.

Wielkie polowanie zorganizowane w październiku 1329 roku​

Nie samą wojną kniaź żył. Zaraz po objęciu rządów w Kijowie, Paweł zorganizował wielkie polowanie dla zaprzyjaźnionych władców. Miało to na celu wzmocnienie bezpieczeństwa na zachodniej granicy, która nie była areną walk z wojskami polskimi i węgierskimi od ponad pół wieku. Ponadto, Paweł chętnie sfinansował budowę dwóch katedr w Trembowli i Haliczu oraz teatru w Kijowie.

​

Jego brat Jarosław, skarbnik kniaziowski, dzięki wprowadzeniu nowych podatków i zwolnień, zwiększył dochody skarbu kniaziowskiego. Takich manipulacji księgowych dokonywał trzykrotnie.

​

Za namową swego mistrza szpiegów Romana z Rurykowiczów w lipcu 1340 Paweł wysłał zabójców celem zgładzenia swego zaprzysięgłego wroga, hrabiego Jaćwieży Gazsiego Arpada. Wynik był mizerny. Wrogi władca wciąż żył i bruździł kniaziowi.

​

Odpowiedź niedoszłej ofiary nie była rychliwa, jednak 9 kwietnia 1342 r. ujęto wysłanego przez Arpada zamachowca, który zaatakował Pawła. Z uwagi na zadane rany oraz stres, władca kijowski zmarł 6 dni później.

 

Aleksander Romanowicz z rodu Ruryka
zwany Starym




żył w latach 1280-1352

bojar Mińska (1328-1342)
Kniaź kijowski, halicki, turowski, wołyński perejasławski, krymski i chersoneski (1342-1352)

​

Nowy kniaź kijowski był potomkiem trzeciego syna Mścisława II – Dmitrija, bojara Mińska. Z uwagi na brak męskich potomków bądź brak praw do tronu przez pozamałżeńskich synów, tytuł kniazia przeszedł do dalekiej bocznej linii. Odtąd kniaziowie kijowscy będący potomkami Dmitrija określani byli jako linia mińska.

„A gdy otworzył pieczęć czwartą, usłyszałem głos czwartego Zwierzęcia mówiącego: "Przyjdź!"
I ujrzałem: oto koń trupio blady, a imię siedzącego na nim Śmierć, i Otchłań mu towarzyszyła.
I dano im władzę nad czwartą częścią ziemi, by zabijali mieczem i głodem, i morem, i przez dzikie zwierzęta”
Ap 6, 7-8​

Wkrótce po objęciu władzy okazało się, że Aleksander i zawzięty wróg niedawno zmarłego kniazia Pawła – bojar Jaćwieży Gazsi Arpad - są przyjaciółmi. Natychmiast pojawiły się podejrzenia o udziale kniazia w próbie morderstwa swego poprzednika. Chodziły słuchy, iż ułatwił dostanie się zabójcy do zamku kniaziowskiego. Jako powód podawano chęć przyspieszenia otrzymania korony, z uwagi na swój podeszły wiek. Wszak był starszy do Pawła. Dla innych inspiratorem zamachu bądź współwinną była Anastazja Dukas, wówczas szalona kniazini, która pół roku po śmierci swego męża nagle opanowała swą przypadłość i odzyskała przytomność umysłu. Aby zrzucić winę za śmierć swego dalekiego krewnego i oczyścić swoje imię, Aleksander pozwolił Anastazji opuścić Ruś Kijowską w lipcu 1343 roku. Jednak dla wielu to co się wydarzyło w ciągu tych 10 lat, miało być karą Bożą za grzechy Aleksandra i rodu Dukasów. Dżuma pustosząca już o 5 lat łacińską Europę, teraz wkroczyła na ziemie Rusi Kijowskiej. Ziemia stołeczna w czerwcu 1342 zaznała udręki, w ciągu 4 lat wszystkie pozostałe ziemie dotknęła zaraza.

​

W celu izolacji chorych od jeszcze zdrowych kniaź opłacał budowanie szpitali poza murami miast. Pozwalało to na minimalizowanie zagrożenia, jednak uciekające grupy ludności z objętych choroba terenów powodowały rozprzestrzenianie się zarazy na nowe tereny.

obraz przedstawiający powrót woja z wypraw wojennych w rodzinne strony opanowane przez dżumę​

Jakby tego było mało, wojna z księciem Prowansji wciąż trwała, a wiecznie buntowniczy bojar Bracławia Gleb z Rurykowiczów po raz kolejny postanowił uwolnić się spod władzy kniazia kijowskiego. Na jesieni 1342 r. jednak skruszony zaakceptował warunki narzuconego pokoju, wytrzymując w swej wierności raptem 6 lat, kiedy to znów okazał swą nielojalność wzywając innych bojarów do tego samego kroku. Aleksander obawiał się, że jego wasale mogą posłuchać apelu. Na szczęście nikomu nie przyszło do głowy pójść tą drogą, co więcej pół roku później tj. w 1348 roku dwóch bojarów– Muromu i Niżnego Nowogrodu – złożyło hołd lenny kniaziowi kijowskiemu. Ostatecznie książę Prowansji Bertrand w traktacie pokojowym zrzekł się praw do Tmutarakania we wrześniu 1344 roku.

​

Wiele osób na dworze zachorowało i zmarło na dżumę,w tym także ci najbliżsi oraz członkowie rady kniaziowskiej. W trakcie kampanii na ziemiach Tmutarakania jesienią 1344 r. zaraził się dżumą wojewoda Stanisław z Rurykowiczów, który dowodził zbrojnymi z Sarkiela, opanowanego wówczas przez morowe powietrze. Wojewoda zmarł pół roku później. Żona Aleksandra, Światosława Andrejewna z Rurykowiczów, wiosną 1344 roku zachorowała na dżumę, jednak po 2 miesiącach wyzdrowiała. Kniaź uznał to za cud Boży. Latem 1347 roku kanclerz Ruryk i skarbnik Elena Tilapos zarazili się, zaś mistrz szpiegów Wierchosława umiera z powodu tej choroby w czerwcu 1348 roku. W lutym 1345 r. dżuma zaczyna powoli ustępować, wpierw w ziemi halickiej, potem po kolei w pozostałych.
Krótko po objęciu tronu wzorem swych poprzedników, Aleksander nadał swym braciom bojarstwa. I tak Wasyl dostał Lubecz jako pierwszy w kolejce do tronu, w 1343 roku Jarosław otrzymał Mińsk jako ojcowiznę potomków Dmitrija, zaś Wsiewołod w 1344 r. nowo zdobyty Tmutarakań.

​

Mimo nalegań i podszeptów ze strony swego mistrza szpiegów, Aleksander pomny losu Pawła nie zdecydował się wysłać zamachowca celem zabicia swego wroga. Wolał nie kusić losu jak jego poprzednik, jednak w kwietniu 1352 roku kniaź zapada na zapalenie płuc, a końcem lata w sierpniu tegoż roku umiera ze starości. Tron obejmuje po nim jego młodszy brat, Wasyl.

 

Wasyl Romanowicz z rodu Ruryka
zwany Chorowitym




żył w latach 1322-1389

bojar Lubecza (1342-1352)
Kniaź kijowski, halicki, turowski, wołyński perejasławski, krymski i chersoneski (1352-1389)



​

Po śmierci Aleksandra na tron kniaziowski wstąpił jego młodszy brat Wasyl. Tym razem kolejny przedstawiciel tzw. linii mińskiej miał męskich potomków, przez co rada kniaziowska była spokojna o przyszłość Kijowa. Jednak znany był z młodzieńczych, szalonych wybryków przez co istniała szansa, że jego panowanie nie będzie długie. Tym razem Wasyl ustatkował się, od kiedy został bojarem Lubecza. Nowy kniaź starał się głównie wzmocnić gospodarczo i tak już rozwinięte księstwo kijowskie. Kniaź począwszy od 1382 roku wydawał przywileje propinacyjne na warzenie piwa dla ziemi przemyskiej, halickiej, kijowskiej, tremblowskiej. Do tego wybudował młyn wodny w Turowie, nową katedrę w Chersonezie oraz teatr w Haliczu. Sfinansował odbudowę zawalonych kopalni na Kijowszczyźnie oraz Turowszczyźnie. Cieniem na jego wizerunku kładły się skandale dworskie jakimi były morderstwa dokonywane przez członków rady kniaziowskiej. Wpierw wojewoda Dmitrij zamordował w 1372 r. kanclerza Iwana, potem w 1381 r. mistrzyni szpiegów Światosława Agafię. Z powodu braku konkretnych dowodów, kniaź ułaskawił obydwóch sprawców. Poza tym w 1354 r. biskup Briaczysław Wsewołodowicza oskarżył skarbnika kijowskiego Ilję Izjasławicza o uprawianie czarnej magii i zwrócił się do Wasyla o zezwolenie na oddanie winnego pod sąd, jednak kniaź uznał, że jego dworzanin jest cenniejszy niż biskup. Jakby tego było mało, jedna z dwórek oświadczyła, że kniaź jest ojcem jej dziecka. Oczywiście Wasyli zaprzeczył jej twierdzeniom.

​

Nie wolno zapominać, że żona kniazia kijowskiego była kobietą bardzo ambitną i często próbowała wymusić na swym mężu podjęcie działań dyplomatycznych jak i wojskowych celem włączenia nowych ziem w skład państwa kijowskiego. Jednak Wasyl oponował, wiedząc, że takie działania mogą spowodować agresję ze strony zagrożonych sąsiadów.

wojewoda kniaziewicz Światosław podczas kampanii wojennej w czasie wojny z Bawarią wraz z ciężkim rycerstwem​

W trakcie panowania Wasyla kampanie wojenne były rzadkością. Początkiem 1359 roku kniaź wsparł swych wasali bojarów Wielkich Łuków i Władymira w wojnie przeciwko księciu bawarskiemu. Kampania ta szybko przerodziła się w osobisty konflikt władców Kijowa i Bawarii. Wojskami kijowskimi dowodził pierworodny syn Wasyla, Światosław, który dobrze się wywiązał z powierzonego zadania. W tym czasie Bawaria od kilku miesięcy uwikłana była w wojnę z innym księstwem ruskim – azowskim. Wykorzystując ten fakt, wojewoda opracował plan uderzenia na wojska bawarskie z dwóch stron. Jedna kolumna, pod wodzą Światosława, miała operować na wschodnich ziemiach należących do księstwa bawarskiego – prowincje Saraj, Chadżi Tarchań. Druga zaś kolumna miała się udać na ziemie bałkańskie wroga – Braiła, Nikopolis, Drystra – celem zdobycia zamków i opanowania tamtych terenów. Założenia zostały wykonane w 100 %, do tego od kilku miesięcy zirytowani wasale księcia bawarskiego Emicha zaczęli się buntować i jeden z nich, Hermann biskup Pasawy, wymusił zrzeczenie się tytułu księcia Bawarii przez dotychczasowego posiadacza. W ten sposób upokorzony Emich, jako książę Dorostumu, w traktacie pokojowym w sierpniu 1361 roku z Wasylem zrzekł się praw do tytułu hrabiego Przemyśla, Włodzimierza Wołyńskiego, Turowa, Chersonezu (Korsunia) i Trembowli. Po 3 latach spokoju znów wasale wplątali kniazia kijowskiego w wojnę, tym razem z bojarem Chopioru, który postanowił bronić swej niezależności. Po kilku dniach działań wojennych, nowy bojar Bracławia poszedł w ślady swego ojca i postanowił się uniezależnić od Kijowa. Obydwaj bojarzy szybko zrozumieli swój błąd. Wpierw Irmantas, władca Chopioru, zapłacił ponad 3300 grzywien srebra, nastepnie Andriej z Rurykowiczów zrzekł się prawa do tytułu kniazia kijowskiego oraz uznał się wasalem Wasyla. Tuż przed swoją śmiercią wsparł bojara Nowogrodu Siewierskiego, Gleba Nikotowicza z Rurykowiczów, swego dalekiego krewnego a bratanka Pawła Świątobliwego, w jego konflikcie z hrabią Folcarquier.

​

W styczniu 1377 roku kniaź kijowski osłabł na zdrowiu, zaś 3 miesiące później nieznani zamachowcy zadają poważne rany. To nie był koniec kłopotów ze zdrowiem władcy, bowiem w 1388 roku zaraził się tasiemcem, co było łatwym do przewidzenia początkiem końca kniazia. Wasyl umiera końcem 1389 roku.

 

Światosław Wasylowicz z rodu Ruryka
zwany Błogosławionym

​

żył w latach 1343-1410

bojar Lubecza (1361-1389)
Kniaź kijowski, halicki, turowski, wołyński perejasławski, krymski i chersoneski (1389-1410)
Kniaź suzdalski i doński (1397-1410)

​

Siedemnasty kniaź kijowski na początku swego panowania miał zwykłe dla władcy problemy czyli bunt niezadowolonych bojarów. Bojarzy Kłajpedy i Suzdala początkiem 1390 r. postanowili uniezależnić się od Kijowa. Po krótkich walkach, podpisano pokój między byłymi wasalami a Światosławem cenę prawie 22 tys. grzywien srebra. Niestety wciąż trwała odziedziczona po poprzednim władcy wojna z hrabstwem Forcalquier. Na szczęści łaciński władca zrozumiał, że Światosław jako cenę za pokój uznaje wpłatę określonej liczby grzywien srebra, tym razem nieco ponad 12 tys. W ten sposób na trzech wojnach księstwo kijowskie zarobiło 34 tys. grzywien. Nic dziwnego, że poddani uznawali kniazia za dobrego władcę, dbającego się o swe ziemie. Wzorem swych przodków, Światosław wielokrotnie musiał toczyć wojny ze swymi wrogami. Oprócz buntowniczych bojarów, jego przeciwnikami były państwa ruskie oraz łacińskie.

​

Z jedną wojną wiąże się pewna ciekawa historia. Początkiem lata 1404 roku Teodor z Olvii, bojar Onegi, zwrócił się o pomoc wojskową z uwagi na swój konflikt zbrojny z księstwem Flandrii oraz Armagnac. Kniaź chętnie wyraził zgodę, ponieważ dbał o swych wasali. We wrogich państwach rządziła dynastia skatolicyzowanych Arabów z rodu Ahmedów. W 1407 roku tysięczny oddział pod dowództwem hrabiego Ypres Sulejmana Ahmed dotarł do Włodzimierza Wołyńskiego i rozpoczął oblężenie twierdzy. Nie mogąc jej zdobyć, krewki hrabia spalił lokalny browar.

Kijowscy zbrojni podczas wyprawy na ziemie księstwa suzdalskiego​

Wojna z państwem ruskim tj. księstwem suzdalskim rozgorzała w kwietniu 1395 roku z powodu ambicji kniaziowskiego kuzyna, Jurija bojara Tmutarakania. 20 tysięczna armia pod przewodnictwem wojewody kijowskiego Dawida Izjasławicza końcem lata ruszyła na pomoc wojowniczemu bojarowi, oblężonemu przez kniaziowską armię suzdalską pod wodzą samego władcy Matthaiosa Apodalasa. W połowie września obydwie armie ruskie, porównywalne pod względem liczby wojsk, starły się na przedpolu twierdzy. Wygrana wojsk kijowskich zmusiła kniazia Suzdalu do odstąpienia. Wojna trwała do sierpnia roku 1397 i zakończyła się, po serii wygranych bitew i zdobyciu wszystkich zamków suzdalskich, pokojem, na mocy którego Światosław zyskał Miedwiedicę oraz tytuł kniazia Suzdalu. Dodatkowo, od tego czasu Światosław zaczął używać tytułu kniazia dońskiego.

tytulatura kniazia kijowskiego od 1397 roku​

W trakcie tej wojny, Borys Cherwen bojar Mścisławia, usamodzielnił się i postanowił walczyć o swą niezależność z dotychczasowym seniorem. Kniaź lekceważąc przeciwnika, posłał armię pod wodzą Mścisława Rurykowiczów, który był ślepcem. Starcie zakończyło się klęską Kijowian, co było łatwe do przewidzenia. Sam konflikt zbrojny wygasł w lutym 1396 roku po otrzymaniu zapłaty 11 tysięcy grzywien srebra w zamian za uznanie niezależności Mścisławia. Z następnym zbuntowanym bojarem kniaź nie był tak pobłażliwy. Bojar Łtawy Bardas Igorewicz po serii przegranych bitew w 1403 i następnym roku podpisał pokój z innym swoim wrogiem, bojarem Riazania Izjasławem, płacąc mu ponad 17 tysięcy grzywien srebra i oddając Łtawę. Kniaź musiał obejść się ze smakiem.

​

W październiku 1400 roku dziwne osoby zaczęły przenikać do zamku kniaziowskiego. Mimo ostrzeżeń swego mistrza szpiegów, kniaź nie zdecydował się na wzmocnienie straży z uwagi na swe poczucie bezpieczeństwa. Zapłacił za tę nierozwagę cenę w postaci utraty 2 tysięcy grzywien srebra, które cichcem wyniesiono ze skarbca. Straże niczego nie zauważyły. Od tego czasu Światosław podobne doniesienia traktował poważnie i zawsze wzmacniał ochronę swego zamku.

​

Podobnie naiwnie postąpił kniaź z kupcami wracającymi z Lirey w Szampanii we wrześniu 1404 r. . Twierdzili oni, że znajduje się tam całun z wyobrażeniem twarzy Chrystusa. Światosław postanowił naocznie przekonać się czy faktycznie tak jest. To co zobaczył określił jako dowód boskiej interwencji. Jednak wielu twierdziło, że nie jest to wyobrażenie Zbawiciela lecz falsyfikat.

Tak się zaczęła tragiczna miłość Światosława i Jeleny, która doprowadziła do nienawiści i zbrodni, a w ostateczności śmierci adresatki wiersza​

Jednak nie tylko sztuka wojenna fascynowała Światosława. Na wiosnę 1392 roku kniazia kijowskiego oraz jedną z dwórek Jeleną z Możajska połączyła tragiczna miłość. Wpierw Światosław, nie mogąc publicznie wyznać swych uczuć z powodu małżeństw obydwóch kochanków, zadedykował poemat wybrance serca. Potem zaprosił ją wraz z mężem na tańce dworskie, aby móc przetańczyć z nią parę minut. Jednak po dwóch latach, miłostka ta zakończyła się z woli kniazia. To co potem się stało na dworze, można wytłumaczyć zranionymi uczuciami kobiety. Bowiem zrozpaczona Jelena zamordowała swego brata Wasyla z Możajska, bojara Uglicza. Jednak przestępcza działalność tej kobiety się na tym nie skończyła. Dzięki słabości Światosława do niej, została skarbnikiem. I oto w 1398 roku wyszły na jaw jej niecne sprawki. Okazało się, że fałszowała monetę i zaoszczędzone srebro trafiało do jej kieszeni. Kniaź puścił jej płazem te wybryki, nadaremno. Po pięciu latach Jelenie zarzucono tym razem zagarnięcie części należnych kniaziowi opłat celnych. Znów się jej upiekło, gdyż Światosław patrzył przez palce na wybryki byłej kochanicy. Porzekadło mówi, że żarna sprawiedliwości mielą powoli. I to była prawda. Po przedstawieniu kolejnego zarzutu, w 1405 roku, tym razem morderstwa kolejnej osoby z rodziny, Jelena została skazana na śmierć przez kniazia.
W 1397 roku kniaź zapałał gorącym uczuciem bo Eufrozyny, córki bojara Biełoozierska Gleba. Szybko złożył swa propozycję wzięcia jej za żonę, co dla podrzędnego bojara było wyróżnieniem. Mieć teścia kniazia kijowskiego, to nie było byle co. Młoda żona zaczęła mu szybko rodzić synów. Powiększające się grono przyrodnich braci denerwowało Ilję, nieślubnego syna kniazia. Od grudnia 1401 r. pełnił funkcję mistrza szpiegów na dworze swego ojca, jednak coraz bardziej nie odpowiadała mu ta rola. Wolał zostać bojarem i być na swoim. Swe pretensje przekazał w 1407 r. kniaziowi, który przeprosił go za nieuwzględnienie w przydzielaniu bojarstw. Po dwóch latach oczekiwania Ilja został bojarem Miedwiedicy, najbardziej wschodniego skrawka księstwa kijowskiego.

​

5 marca 1410 roku Światosław umiera ze starości w wieku 67 lat.Jego następcą został pierworodny syn, Hryhorij.

 

Niniejszym odświeżam wątek. Nadrobiłem zaległości, wreszcie. Tak więc wrzucam nowy odcinek i za niedługo kolejny dzielny kniaź starający zmienić rzeczywistość.

---------- Post added at 19:20 ---------- Previous post was at 19:10 ----------

Europa w roku 1400

​

Europa na początku XV wieku to efekt wielu zmian jakie nastąpiły na polu politycznym jak i gospodarczym. Dawne silne królestwa i księstwa ustąpiły miejsca nowym bądź zostały zmarginalizowane. Pod względem religijnym ówczesny znany świat to dominacja chrześcijaństwa nad prawosławiem i islamem. Wschodni odłam wyznawców Chrystusa jest wyznawany głównie na ziemiach ruskich oraz w nielicznych prowincjach Azji Mniejszej czy Bałkanów, zaś wyznawcy Mahometa dominują już tylko w części Azji Mniejszej jak i Półwyspu Arabskiego.
Stare dynastie albo wymarły albo zostały pozbawione królewskich tronów. Europa w roku 1400 jest inna niż dawniej. Dynastie takie jak Przemyślidzi, Piastowie, Arpadowie, Kapetyngowie, Komnenowie, Dukasowie, znikły z tronów europejskich bądź muszą się zadowolić jedynie tytułami hrabiów. Pojawiły się nowe rodziny – Tuure, de Vallaloid, Ali itp.

Najpotężniejszymi państwami były połączone Królestwa Szwecji,Francji i Norwegii; Królestwo Leonu, Królestwo Burgundii, Wielkie Księstwo Kijowskie. Każde z nich dominowało w innej części kontynentu i raczej nie wchodziły sobie w drogę. Wyrosły one w ciągu kilku wieków podboju ziem okolicznych bądź ich dziedziczenia. Specyfiką powstania Królestwa Leonu były krucjaty podejmowane przeciwko państwom muzułmańskim Liczne dotychczasowe potęgi europejskie wchodziły w erę upadku. Królestwo Polski, Królestwo Węgier, Królestwo Anglii, Królestwo Neapolu to obecnie już tylko państwa o średnim prestiżu, których władcy starają się uratować przed rozpadem. Państwa muzułmańskie są w zaniku, już tylko parę emiratów istnieje i wegetuje na skraju Bliskiego Wschodu. Mimo istnienia dużych organizmów państwowych czy też coraz częstszych tendencji jednoczenia ziem pod jednym berłem, wciąż istnieje wiele niezależnych hrabstw czy małych księstw lub biskupstw.

​

1.Królestwo Anglii i Irlandii – Do połowy XIV w. król angielski skutecznie rywalizował ze szkockim, jednak bunty lordów skutecznie podkopały prestiż tego państwa. Obecnie na tronie królewskim w Ipswich siedzi Eystein z rodu Tuure, Norweg z pochodzenia. Ta skandynawska rodzina opanowała władzę na Wyspach Brytyjskich prawdopodobnie w XIV wieku. Jej przedstawiciele wyparli miejscowe rody i rządzą obecnie samodzielnie jako władcy królestwa Anglii, hrabstwa Tir Connail, hrabstwa Osraige oraz jako wasale pomniejszych hrabstwa w Irlandii i Brytanii. Z racji swego pochodzenia król angielski musi toczyć walki z wiecznie buntującymi się wasalami. Obecnie państwo angielskie przeżywa okres powolnego upadku znaczenia.

2.Królestwo Szkocji – od połowy XI w. była rządzona przez władców rodzimego pochodzenia. Na początku XV w. władzę dzierżył Aleksander Baird, którego domena obejmowała oprócz ziem na stricte szkockich, również południową część Iberii oraz Maghrebu. Do końca XIII wieku Szkocja była jednym z kilku królestw toczących walki z państwami muzułmańskimi. W chwili obecnej władca Szkocji skupia się na utrzymaniu stanu posiadania z powodu rosnące niezadowolenia swoich wasali.

3.Królestwo Walii - oderwanie części ziem angielskich spod władzy króla Anglii umożliwiła powstanie królestwa Walii z Ryszardem z Valllaloid (Richard de Vallaloid) na tronie. Jego przodkowie pochodzą z Kastylii i zadomowili się około XIII w. w Brytanii. Królestwo skutecznie konkuruje ze swym wschodnim sąsiadem o prymat w środkowej i południowej części Wysp Brytyjskich. Król Walii posiada również pod swym władztwem ziemie na Bliskim Wschodzie.

​

4. Królestwo Leonu, Kastylii i Portugalii – największe państwo na Półwyspie Iberyjskim. Zjednoczenie powstało dzięki serii krucjat jakie miały miejsce w XII i XIII w., kiedy to oprócz Leonu, Szkocja i Anglia toczyły wojny z państwami muzułmańskimi. Rządzone jest przez Pedra von Limpurg, który wbrew niemiecko brzmiącemu nazwisku jest z pochodzenia Kastylijczykiem,a którego przodek Pedro von Limpurg został usynowiony przez rycerza ze Szwabii w końcu XII w.. Samo państwo wciąż jest na tyle silne, że hamuje coraz większe ambicje niedawno powstałego królestwa burgundzkiego o panowanie w tej części Europy.

5.Księstwo Bretanii i Poitou – małe i silne państwo, którego władcą Edouard Pepagomenos. Wbrew greckiemu nazwisku, Edward pochodzi z francuskiego rodu, którego przodek Guillame został uszlachcony za zasługi dla króla francuskiego w czasie walk w Grecji. Mimo bliskości potężnego sąsiada (Królestwa Szwecji, Francji i Norwegii) utrzymuje niezależność i spokojny byt. Sam książę z racji swojej bogobojności ogłosił, iż będzie przestrzegał celibatu w celu odpokutowania swych grzechów. Mimo to los księstwa jest zabezpieczony, następcą tronu jest książęcy syn Errard, hrabia Saintonge.

6.Królestwo Burgundii – to młode królestwo, powstałe na początku XIV w. z inspiracji Michaela von Wetterau, którego wnuk Burchard jest obecnie władcą tego państwa. Obejmuje obecnie ziemie zachodnioniemieckie, północnowłoskie, prowansalskie. Jak w każdym państwie ,którego władca prowadzi agresywną politykę, pustki w skarbcu są codziennością.

7.Królestwo Szwecji, Francji i Norwegii – tym ogromnym państwem rządzi skandynawska dynastia Knytlingów, a raczej jej francuska gałąź. Obecny król Ludwik (Louis Knytling) cieszy się miernym prestiżem z powodu przegrywanych wojen. Z racji zajmowanego obszaru królestwo to jest narażone na rozpad albo podział pomiędzy synów.

​

8.Królestwo Polski – W imieniu 6 letniego Mieszka Colvile władze sprawuje jego matka Scholastyka Piast. Sama rodzina Colvile wywodzi się od Francji, skąd przybył do Polski w XIII w. rycerz Charles. Za ostatnich Piastów, królów Polski, królestwo obejmowało więcej ziem niż na początku nowego stulecia. Obecnie prawie połowa rdzennych ziem polskich znajduje się pod panowaniem czeskim lub jest niezależna. Zasługą Piastów jest wybudowanie łańcucha potężnych zamków, największych w Europie, utrudniających opanowanie ziem Królestwa.

9.Wielkie Księstwo Kijowa, Chersonezu, Krymu, Donu, Halicza, Perejasławia, Turowa, Wołynia i Suzdalu – najbogatsze państwo i jedno z nielicznych prawosławnych. Odpowiednio zarządzane przez rozumnych kniaziów Kijów posiada w swym skarbcu ponad 220 tysięcy grzywien srebra. Obejmuje głównie południowe ziemie ruskie oraz sporo na północy Rusi, jednak kniaziowie kijowscy, w razie buntów bojarów tamtych terenów, nie są skłonni do interwencji na rzecz ich utrzymania w składzie domeny kniaziowskiej. Posiada armię najbardziej zaawansowaną technologicznie, przez kniaź kijowski ani razu nie musiał wzywać do przekazywania pod jego komendę oddziałów swych wasali. Dzięki koligacjom z ostatnimi basileusami bizantyjskimi kniaziowie kijowscy są namawiani przez patriarchę kijowskiego do ogłoszenia Kijowa trzecim Rzymem.

10.Królestwo Czech – Przemyślidzi nie utrzymali tronu i stracili go na rzecz przedstawicieli innych dynastii. Od początku XIV w. czeska gałąź węgierskiej rodziny Örösur dzierży koronę czeską. Obecnie władcą Czech jest Albrecht. Samo państwo obejmuje również hrabstwa w Afryce Północnej, które zdobyto na tamtejszych państwach muzułmańskich w wyniku prowadzonych wypraw wojennych.

11.Królestwo Węgier – obecnie jedno z bogatszych państw (ponad 20 tys. grzywien srebra) rządzone jest przez Ratymira z rodu Ali. Władca węgierski nie ma wiele wspólnego z kulturą swego kraju, kultura południowych Słowian jest mu bliższa. Samo państwa ma już niewiele poza nazwą wspólnego z Węgrami z XI wieku. Wskutek wielu wojen toczonych z państwami ruskimi jak i z Polską i Czechami, państwo to utraciło większość ziem z dawnej domeny.

12.Królestwo Serbii i Seldżuków – władcą jest Ognen Trpimirowić. Za rządów rodzimej dynastii Serbia umocniła się na Bałkanach i podjęła ekspansję w Azji Mniejszej. Jak każde wojujące państwo, królestwo serbskie cierpi na brak funduszy. Dawna dominująca religia - prawosławie – ustąpiła na rzecz katolicyzmu.

​

13.Księstwo Finlandii i Islandii – Od momentu powstania tego państwa panuje tam duńska dynastia Akseli tj. od początku XIII w.. Obecnym księciem jest Knud Akseli. Mimo ślepoty rządzi on nadal unikając wojen i buntów wasali. Jak na razie księstwo to nie było celem ekspansji ruskiej ze strony Azowa lub Szwecji.

​

14.Księstwo Połocka – księciem jest Miklos von Mühlhausen ze starego niemieckiego rodu obecnie zmadziaryzowanego. Jego przodek został hrabią Maramaros w XII w., a następni wraz ze zdobywaniem ziem ruskich przez królestwo węgierskie przenieśli się na Ruś. Obecnie od ponad stulecia jest niezależne i stara się skupiać ziemie ruskie wokół siebie. Konkuruje z Azowem o prymat w północno-zachodniej części Rusi.

15.Wielkie Księstwo Azowa, Czeremisów, Rostowa, Riazania, Smoleńska, Tweru, Włodzimierza i Jarosławia – drugi co do potęgi po kniaziu kijowskim władca ruskiego księstwa Wojsław z Możajska. Jest on dalekim krewnym kniazia Podlasia, Pawła z Możajska, jednak nie darzą się oni zbytnio przyjaźnią. Pomimo wielu toczonych wojen z Kijowem kniaź azowski nie jest w stanie zagrozić potędze księstwa kijowskiego. Stara się on jednoczyć wokół siebie wschodnie i północne ziemie ruskie kosztem innych księstw ruskich np. Księstwa Podlasia czy też Ałanii. Jedno z nielicznych państw prawosławnych.

16.Księstwo Ałanii i Gruzji – grecki kniaź Konstantinos Apodalas włada tym prawosławnym państwem. Jest on spokrewniony z Rurykowiczami, z którymi w zasadzie utrzymuje dobre kontakty. Wzrost potęgi Azowa spowodował utratę wielu ziem ruskich na rzecz innych państw ruskich, szczególnie Azowa i Kijowa. Kniaź posiada dość znaczne zasoby pieniężne w wysokości 10 tys. grzywien srebra.

​

17.Królestwo Neapolu i Bułgarii – francuski książę Errard de Hauteville wywodzi się od samego Tankreda, wnuka norweskiego wikinga Hialtta osiadłego w Normandii. Z racji wieku króla (7 lat) rządy w jego imieniu sprawuje rada królewska, przez co byt państwa zagrożony jest przez buntujących się książąt i hrabiów.

18.Księstwo Toskanii – małe księstwo obejmujące zachodnio-środkową część Półwyspu Apenińskiego. Jego władca Ausilio Mastropiero wywodzi się z młodego włoskiego rodu. Sam książę jest bogaty, w skarbcu posiada rawie 20 tys. grzywien srebra.

19.Księstwo Marches – władca Oton z Albret pochodzi z prowansalskiego rodu przybyłego do Marchii Ankońskiej w XIII w. z Gaskonii. Jest dość bogatym księciem z 8 tysiącami grzywien. Same państwo stara się utrzymywać z dala od wojen oraz pilnuje swej niezależności.

​

20.Królestwo Chorwacji – Damjan Trpimirowić, daleki krewny króla Serbii, został królem w wyniku W wyniku wielowiekowych walk przyłączone zostały ziemie w Azji Mniejszej oraz Persji, jednak kosztem utraty prawie wszystkich terenów królestwa z XI w. Sam książę spowinowacony jest z niemieckim rodem von Nordheim, który rządził dawniej w księstwie bawarskim, a obecnie w Mołdawii i Wołoszczyźnie.

21.Państwo Papieskie – obecnym papieżem jest Niemiec Folkhard z Podlasia. Notabene przodkiem papieża jest sam bojar Podlasia Świdrygiełło, który był wasalem kniazia Izjasława do 1082 r. Z powodu zajęcia prowincji Rzymu przez księstwo Dolnej Lotaryngii stolica paieska została przeniesiona początkowo do Akwilei, a następnie do Salerno. Ziemie papieskie obejmują również Górny Egipt, okolice Oranu oraz Tobruk. Z racji wojowniczych zapędów poprzednich papieży skarbiec jest pusty, a sam papież nie cieszy się zbytnim prestiżem.

22.Emirat Arabii – emirem jest sepleniący Salah Najjar ze starego arabskiego rodu Najjarów, którzy rządzą Arabią od XIII w. Obecnie emirat ten największym państwem muzułmańskim, które przeżyło okres 200 letnich walk religijnych z inwazją chrześcijańską. Z racji sporego oddalenia od potęg europejskich, emirat jest bezpieczny, tym bardziej, że Mongołowie, którzy pojawili się pod koniec XIII w. w dwóch falach zostali skutecznie odparci. Sam emir stara się zjednoczyć ziemie arabskie oraz perskie pod swym berłem wojując z małymi państwami chrześcijańskimi.

​

23.Księstwo Algieru – przedstawiciel irlandzkiej gałęzi kastylijskiego rodu z Valladolid Fergus, daleki krewny króla Walii. Jedno z licznych państw powstałych na gruzach dawnych emiratów i szejkanatów licznych do XII i XIII w, w tej części świata. Podobnie jak sąsiad, księstwo to stara się utrzymać swą niezawisłość.

24.Księstwo Kairuanu – rządzi w nim chromy na nogi Donald z Carrick. Ta szkocka dynastia panuje w tym państwie od połowy XIII w. oraz w innych sąsiednich hrabstwach. Podobnie jak Księstwo Algieru, Kairuan powstał po toczonych wojnach z islamskimi władcami. Samo państwo oswobodziło się ze swej zależności od królestwa Szkocji i w tej chwili stara się prowadzić własną politykę.

 

Hryhory Światosławowicz z rodu Ruryka
zwany Wstrzemięźliwym

​

żył w latach 1366-1419

bojar Lubecza (1389-1410)
Kniaź kijowski, halicki, turowski, wołyński perejasławski, krymski, chersoneski, suzdalski i doński (1410-1419)

​

Nowy kniaź musiał zmagać się z odwiecznym problemem każdego nowego władcy w Kijowie – buntem bojarów. Tym razem większa niż zwykle liczba kniaziowskich wasali wypowiedziała posłuszeństwo. W ciągu roku ziemia mińska, sudowska, kargopolska i wietługska zerwały więzy z Kijowem. Za radą swego kanclerza Hryhory doprowadził do ponownego podporządkowania Mińska i zostawił swego dalekiego kuzyna Światosława Rogwołodowicza jako bojara tej ziemi. Z pozostałymi buntownikami zawarł odrębne traktaty pokojowe zadowalając się jedynie okupem w wysokości kilku tysięcy grzywien srebra.

​

Z powodu braku większych sukcesów, kniaź kijowski postanowił zwiększyć swoje znaczenie poprzez starania o kanonizację swego ojca Światosława Wasylowicza. Niewiele to pomogło Hryhoremu, ponieważ nie mając męskiego potomka, w razie jego śmierci objęcie tronu przez jego przyrodniego brata Dmytrę mogło zostać zakwestionowane przez resztę bojarów, szczególnie tych z rodu Ruryka pochodzących od Izjasława Jarosławowicza. Kniaź kijowski zasięgnął rady pewnego szalbierza, mieniącego się za skutecznego w problemach łóżkowych. Znów władca kijowski poniósł klęskę. Podawane wywary nie pomogły w spłodzeniu syna.

​

Początkiem 1412 roku bojarzy zażądali zmiany praw sukcesji na wolną elekcję jako gwarancję stabilności państwa. Kniaź uniósł się honorem i odmówił spełnienia tej stanowczej prośby. Ludzie powiadali potem, że sam Bóg zesłał nieszczęścia za takie postępowanie Hryhorego. Jesienią tego samego roku kniaź musiał sięgnąć do swego przepastnego skarbca w celu zapewnienia ładu i spokoju w państwie, gdyż rosło niezadowolenie.

​

Sytuacji nie poprawiła odmowa przekazania datku dla metropolity Symeona, którego kazania były popularne wśród ludu. Ciosem w prestiż kniaziowski było postępowanie skarbnika Dobronegi, która dotychczas była ceniona za nowatorskie posunięcia, które pozwalały na uniknięcie podwyższenia podatków. Tym razem jej działalność w zbieraniu danin wzmogła działalność rozbójniczą zbiedniałej ludności.

Początkiem 1415 roku Hryhory żeni swego przyrodniego brata Dmytrę z Anastazję z rodu Batatzes, córką bojara Woin Wyszesława. Ta zruszczona rodzina wywodziła się Bizancjum, skąd uciekła na ziemie ruskie pod koniec XIII w. w związku z zaciekłymi walkami łacinników, Seldżuków oraz Bizantyńczyków o ziemie Imperium Bizantyjskiego. Małżeństwo to miało ułatwić przyszłemu kniaziowi rozbicie ewentualnej opozycji bojarów w razie objęcia tronu w Kijowie. Tak się nie stało, gdyż 2 lata później młoda Anastazja umiera, a Dmytro został sam z synem Fiodorem.
Przygotowując brata do przyszłej roli władcy, Hryhory w październiku 1415 r. nadał emu tytuł bojara Lubecza. Ta ziemia tradycyjnie przyznawana była pierworodnemu synowi jako przyszłemu władcy Kijowa. Dlatego też należy uznać, że kniaź kijowski ostatecznie pogodził się z brakiem szans spłodzenia syna i pośrednio oznajmił swym wasalom kogo widzi na stolcu kniaziowskim.

W listopadzie tego samego roku bojar Kaffy Paweł Jakowowicz z rodu Ruryka wywołał wojnę z Wielkim Księstwem Azowskim. Hryhory nie chcąc doprowadzić do utraty wschodniego krańca Krymu w razie przegranej wojny swego dalekiego krewnego, stanął po stronie swego wasala. Działania wojenne rozpoczęły się dopiero w roku następnym w lutym, kiedy to wojewoda Stjepan Rurykowicz dowodzący 15-tysięczną armią pokonał nad rzeką Surą 11-tysięczne wojsko pod wodzą kanclerza azowskiego Olega z Możajska.

​

Wkrótce okazało się, że zebrane w zeszłym roku podatki zostały wcześniej wydatkowane. Nie wchodził w grę pobór nadzwyczajnych danin na przednówku, gdyż groził głodem i śmiercią nadmiernie obciążonej ludności, przez co kniaź musiał dodatkowo wydać grzywny srebra ze swego skarbca. Wojna ta trwała aż do sierpnia roku 1417, kiedy to kniaź azowski Wojsław z Możajska zapłacił symboliczny okup w postaci 300 grzywien srebra. Hryhory nie miał ochoty przyłączać wschodnich i południowych ziem swego wroga z uwagi konieczność utrzymania w ładzie i spokoju, i tak już rozrośniętego państwa.

9 czerwca 1419 roku umiera Hryhory w wieku 53 lat. Tron kniaziowski przejął po nim przyrodni brat Dmytro.

 

Dmytro Światosławowicz z rodu Ruryka
zwany Nieszczęśliwym

​

żył w latach 1398-1452

bojar Lubecza (1415-1419)
Kniaź kijowski, halicki, turowski, wołyński perejasławski, krymski, chersoneski, suzdalski i doński (1419-52)

​

Czas panowania nowego kniazia to głównie zdrada, krew i śmierć. Czas wojen, epidemii zapalenia płuc, śmierć synów oraz zdrad małżeńskich ze strony kniahiń.

Życie prywatne Dmytry to pasmo nieszczęść. Wiosną 1421 roku uprzedzono młodego kniazia, że jego żona Eupraksja spotyka się z jakimś młodzieńcem. Parę miesięcy potem umiera kniaziewicz Jurij. Pierworodny Fedko, chorowity od urodzenia, w wieku 8 lat zapadł na zdrowiu. Medycy oznajmili, że ma zapalenie płuc i nie dają mu dużo lat życia. Końcem roku 1425 r. ponownie na dworze kijowskim słychać plotki o nowym kochanku kniahini.

​

Dmytro potrafił wiele wybaczyć, jednak kiedy nakrył w 1429 .r swą żonę na cudzołóstwie, nie zdzierżył. Nakazał ściąć swoją żonę. Jesienią 1431 umiera najstarszy syn, schorowany Fedko, tydzień po tym jak został bojarem Lubecza. Kolejne małżeństwo Dmytro zawarł z powodów politycznych w 1435 r.. Jego wybranką została Ryksa Colvile, siostra króla Polski. Ewentualny męski potomek miał zapewnić Rurykowiczom powód do mieszania się w sprawy wewnętrzne Królestwa Polski.

​

Problemy z najbliższą rodziną nie skończyły się. Latem 1438 synowie kniazia Trifon i Nikita zażądali od swego ojca podziału księstwa kijowskiego pomiędzy nich. Dmytro oczywiście odmówił spełnienia tak głupiego pomysłu. W celu ułagodzenia Nikity, nadał mu bojarstwo Azaku. We wrześniu 1441 roku Dmytro przeżył śmierć trzeciego syna, Trifona bojara Lubecza. Tym samym Rościsław Tryfonowicz czyli wnuk Dmytra został następcą urzędującego kniazia kijowskiego. Jakby było tego mało, rok później oraz w 1444 r. znów pojawiały się plotki o niewierności kniaziowskiej małżonki. Kniaź nie mógł nic zrobić bez dowodów, same pogłoski to tylko słowa. Jednak w 1446 r. udało się przyłapać dworzanina Georgija na przesyłaniu podarków miłosnych dla kniahini Ryksy. Upokorzony Dmytro wypędził młodzieńca poza granice swego państwa. Ten czyn kniazia spowodował zerwanie hamulców ze strony Ryksy. W roku 1447 publicznie spotykała się z nowym kochankiem Izjasławem Izjasławiczem, na którego kniaź nasłał zabójcę. Szczęśliwie dla młodego dworzanina, skrytobójca spartaczył swoją pracę. Niespodziewanie w marcu 1448 roku Dmytro zachorował na zapalenie płuc. Natychmiast rozpowszechniono, że to jest kara Boża za czyny kniazia i niewierność jego żony. Wyzdrowienie z choroby było zaprzeczeniem takich twierdzeń, gdyż Dmytro nie zmienił swego zachowania. I co gorsza, otwarcie twierdził, że wiara nie pomogła mu wcale w zwalczeniu choroby.

​

Dmytro próbował prowadzić aktywną politykę zagraniczną w postaci utrzymania na tronie słabego króla polskiego Konrada Colvile, którego zamierzał kontrolować. Wpierw zawarł małżeństwo z siostrą króla, potem sojusz wojskowy. To miało mu zagwarantować, że król Polski będzie trwał na tronie, mimo kolejnych buntów wasali. Niestety nie udało się, gdyż nastąpiła zmiana na stolcu królewskim w Polsce. Nowym władcą został jeden z byłych wasali króla polskiego, komes Roztoka Stanisław Piast. Jednak to była jedyna porażka na arenie międzynarodowej. Kniaź kilkukrotnie wymuszał poprzez działania wojenne na innych ruskich kniaziach rezygnację z żądań do ziem kijowskich. Te interwencyjne wojny były wielkim nieszczęściem dla przeciwników. Z uwagi na zasobność skarbca, Dmytro celowo przedłużał działania celem zubożenia swych przeciwników wydatkami na utrzymanie wojsk. Dodatkowo państwo kijowskie powiększyło się na południowym wschodzie o nowe ziemie – Azak, Ujście Donu oraz Chopior – odebrane kniaziowi Alanii Vaisvilkasowi z Rurykowiczów.

Jeden z dwóch ataków skrytych zabójców nasłanych przez Jimeneza.​

Jeden z jego zaprzysięgłych wrogów, książę Walencji Gomez Jimenez dwukrotnie wynajmował skrytobójców, aby zabili Dmytrę. Jednak, mimo tych usilnych prób, kniaź cieszył się dobrym zdrowiem dzięki Bożej opiece.

​

Jeśli chodzi o sytuację wewnętrzną państwa, to po początkowym krachu gospodarczym w maju 1423 roku i osłabieniu stabilności kraju, księstwu kijowskiemu nie zagrażało osłabienie. Rządzący silną ręką kniaź kijowski nie potrzebował odwoływać się do wieców, aby zyskać poparcie dla swych działań. Sprzyjające okoliczności spowodowały 12 lat później poprawienie stabilności, przez co ludność uważała Dmytrę za dobrego władcę. I nawet przelatująca kometa, zwykle brana przez zabobonnych ludzi za zły omen, została określona jako zapowiedź dobrych czasów. W listopadzie 1437 roku, na nowo zdobytej ziemi Azak wybuchła epidemia zapalenia płuc. Choroba ta wówczas była niezwykle groźna. Niedożywieni, osłabieni ludzie szybko zapadali na nią i umierali po krótkim czasie. W ciągu 12 lat na kolejnych ziemiach księstwa kijowskie wybuchały lokalne epidemie dziesiątkując zamieszkującą ją ludność. W owym okresie nikt nie wykorzystał nadarzającej się okazji do wojny z Kijowem.
Jako symbol potęgi Wielkiego Księstwa Kijowskiego wybudowano z inicjatywy władcy Kijowa i za jego grzywny srebra 2 olbrzymie zamki w Przemyślu i stolicy. Dzięki temu było wiadomo, że kniaź za zagrożenie uważa sąsiadów z zachodu. Dmytro opłacił budowę nowych katedr we Włodzimierzu Wołyńskim i Perejasławiu mimo pewnej dozy sceptycyzmu. Nie zaniedbywał oczywiście rozwoju infrastruktury cywilnej czyli uniwersytetów, młynów wodnych czy browarów.

Kniaź kijowski Dmytro zmarł w lutym 1452 r. ze starości w wieku 54 lat.

 

EPILOG​

Minęło prawie 400 lat egzystencji państwa kijowskiego. Nikt nie przypuszczał, że małe księstwo ruskie, które było na skraju upadku, zdoła wzmocnić swoją rolę w tym regionie. Dwa silne królestwa w tym okresie TJ. Polski i Węgier były zagrożeniem dla dalszej egzystencji państwa kijowskiego. Złożenie hołdu lennego królowi węgierskiemu Salamonowi z rodu Arpada przez Izjasława Jarosławicza było najlepszym rozwiązaniem i uchroniło przed rozpadem państwo kijowskie. Dzięki temu jeden z groźnych przeciwników został wyeliminowany, a zaborcza polityka królów Węgier groziła rozbiciem silnego dotąd państwa. Tak się stało w wieku XII, kiedy to Andriej Michajłowicz Wielki zerwał ostatecznie zależność lenną od Węgier. Wówczas to masowo żupani węgierscy zrzucali zwierzchność lenną. Od tego czasu Kijów nie był zależny od nikogo. Dzięki szeregu reformom i rozważnej polityce zewnętrznej następnych kniaziów, państwo kijowskie rosło w siłę i było w stanie obronić swoją niezależność przed wrogami. Nawet okresowe bunty bojarów nie zdołały zagrozić egzystencji państwa kijowskiego. Dawni zachodni wrogowie upadli i stali się słabi, inne państwa ruskie w wyniku walk między sobą powoli osłabiły się, zaś Kijów rósł w siłę i powoli połykał coraz to nowe ziemie. Jednak nigdy nie zdecydowano się brać przykładu z państw zachodnioeuropejskich, które to szybko rosły i rozpadały się. Toteż Ruś północno-wschodnia nie była uważana za istotny składnik Rusi Kijowskiej i pozwalano usamodzielniać się tamtejszym bojarom. W roku 1452 w Europie Wschodniej Wielkie Księstwo Kijowskie było jednym z najsilniejszych księstw ruskich, pozostałe były wyraźnie słabsze, mimo to wciąż stanowiły zagrożenie.

PS. Zapraszam wszystkich na dalszą część historii państwa kijowskiego pt. "W stepie szerokim".