Brunszwickie Lwy

Nie, nie gram - po prostu jak mam jeden tytuł cesarski, to nie mogę stworzyć innego.

 

Odcinek XIV
​

Żywot księżniczki Beatrycze nie należał do najszczęśliwszych. Jej mąż i syn zostali zamordowani z rozkazu jej ojca, co miało zapewnić tron francuski synowej cesarza. Tuż po tym po rękę Beatrycze zgłosił się wielki książę Szwabii Wigerich, jednak po kilku miesiącach został on otruty. Ostatecznie księżniczka skończyła nie najgorzej - jej trzecim mężem został król Chorwacji i Sycylii Dymitr. Śmierć Wigericha była o wiele większym problemem dla Dietpolda. Nowym władcą Szwabii został nie kto inny, tylko obalony przed dekadą cesarz Rudolf. Welfowie wpadli wówczas w popłoch - prawa Rudolfa do tronu cesarskiego były silniejsze niż Dietpolda (który koronę zdobył mieczem, a nie zgodnie z tradycją głosami niemieckich książąt). Szybko zawiązano spisek na jego życie i pozbyto się pretendenta. Podobny los spotkał dwóch kolejnych wielkich książąt, którzy odziedziczyli prawa Rudolfa.

​

W ciągu kilku miesięcy roku 1270 na wschodzie doszło do wielu zmian. Kaganowie Złotej Ordy i Ilchanidów postanowili porzucić wiarę przodków i przyjąć chrzest w obrządku wschodnim. W przypadku Złotej Ordy było to posunięcie nad wyraz mądre. Większość jego poddanych była tego wyznania, a kolejni ruscy książęta zginali swoje kolana przed mongolskim władcą. Z punktu widzenia cesarstwa było to wydarzenie wielce niepożądane. Wcześniej Mongołowie byli ciągle uwikłani w walki wewnętrzne i nie stanowili zagrożenia. Jednak zjednoczeni z Rusinami stanowili potężną siłę.

Decyzję Ilchanidów należałoby zaliczyć do głupich i nieprzemyślanych. Większość ich imperium wyznawała islam, a ludy zamieszkujące ziemie rozciągające się między Tunezją i Persją nie mieli zamiaru kłaniać się prawosławnemu kaganowi. Był to początek stopniowego upadku Ilchanidów. Najpierw zbuntowali się muzułmanie w północnej Afryce, Arabii, Persji oraz Azji Mniejszej. Po nich do buntu dołączyli się prawosławni władcy kaukascy. Ostatecznie domena Ilchanidów skurczyła się do stepów kaspijskich. Rozbicie polityczne muzułmanów sprawiło zaś, że odżyły plany odzyskania Ziemi Świętej z rąk niewiernych.

​

Sytuacja w Polsce, jak to bywało w dawnych latach, ponownie zaczęła się komplikować. Książęta jak zwykle zaczęli walczyć między sobą o piędź miedzy, zamiast zjednoczyć się przeciwko Welfom. Dla cesarza był to idealny układ - dopóki polscy wasale nie próbowali się buntować, dopóty mogli do woli wykrwawiać się w wojnach domowych. Dietpold często musiał się wcielać w rolę bezstronnego sędziego, który rozstrzygał spory. Nie musiał nawet specjalnie starać się o zachowanie równowagi sił między polskimi książętami - każdy, który próbował powiększyć swoją domenę, był szybko usadzany przez swoich sąsiadów.

​

Po zdradzie swojego najstarszego syna, cesarz ogłosił swoim dziedzicem nastoletniego Henryka. Wielu saskich możnych uważało jednak, że zgodnie z prawem nowym wielkim księciem powinien zostać kolejny Dietpold. Zamierzali oni doprowadzić do uwolnienia z niewoli Dietpolda i zmuszenia jego ojca do przywrócenia tradycyjnej linii sukcesji. Cesarz rozwiązał problem w równie tradycyjny sposób - pozbawiając Dietpolda głowy. Zapewniło to sukcesję Henrykowi, ale egzekucja syna miała negatywne reperkusje. Papież Agaton zagroził cesarzowi ekskomuniką, a książęta szykowali się do obalenia coraz bardziej obłąkanego Dietpolda. Cesarstwo przed wojną domową uratowała śmierć cesarza w jednym z jego ataków szału w 1276 r.

​

Szesnastoletni Henryk wydawał się być władcą bardziej opanowanym niż ojciec. Jego pozycja była jednak o wiele słabsza, zwłaszcza, że doszło do rozpadu sojuszu z rodem Reginarów. Cesarz prowadził więc o wiele ostrożniejszą politykę i załagodził stosunki z papieżem, chociaż kolejny spór o inwestyturę utrzymał się. Henryk pozostał wierny założeniom cesarskiej polityki i nie zrezygnował z planów podporządkowania sobie papieża.

W pierwszych latach swoich rządów Henryk mógł opierać się jedynie na sojusznikach wywodzących się z rodu Welfów. Cesarz ogłosił się protektorem królestwa Burgundii i sprawował tam rządy w imieniu swojego bratanka. We Francji nadal władała zaś jego żona Izabela. Domena Reginarów - Lotaryngia i Fryzja (którą przejęli od Gerulfingów) - była wówczas otoczona przez ziemie Welfów. Henryk odnowił także sojusz ze Szwedami poprzez ślub jego matki Annelies z królem Tordem. Swoją młodszą siostrę Walpurgę zaręczył ze swoim siostrzeńcem Dymitrem, synem króla Chorwacji i Sycylii oraz księżniczki Beatrycze. Najmłodszego syna Dietpolda, Lothara, zaręczono zaś z córką króla Lombardii, Kremhildą.

Na początku 1277 r. królowa Izabela dała cesarzowi pierwszego potomka - Henryka. Zmarła jednak kilka dni po porodzie. Henryk zaręczył się wówczas z czeską księżniczką Sybillą. Koligacje z najważniejszymi władcami w cesarstwie i rychła koronacja małego Henryka miały być gwarancją hegemonii Welfów. Francuscy możni obwołali jednak królem Etienna z rodu Kapetyngów. Cesarz natychmiast przystąpił do działania i, wzorem ojca, postanowił pozbyć się niewygodnego pretendenta. Francuzi byli jednak uparci - po śmierci Etienna koronowali Aimery'ego de Blois. Gdy i ten uzurpator zszedł z tego świata z pomocą cesarza, nową królową została księżna Blois Melusine. Henryk zdecydował się wówczas na użycie siły.

​

Wojna o sukcesję francuską miała raczej charakter karnej ekspedycji, która miała uświadomić francuskim możnym, że jest tylko jeden słuszny kandydat na króla. Podzieleni Francuzi z trudem zebrali jedną godną uwagi armię, która została rozbita w bitwie pod Rambouillet. Mniejsze starcia pod Dreux, Druyes i Abbeville były tylko łabędzim śpiewem francuskich marzeń o niezależności od cesarstwa. 26 grudnia 1277 r. w katedrze Notre-Dame w Reims cesarz koronował swojego rocznego syna na króla Francji. Uniwersalistyczne imperium, marzenie Ottona III, stało się faktem.

​

 

Odcinek XV
​

Cesarzowa Sybilla, druga żona Henryka, szybko zaczęła mieć duży wpływ na sytuację wewnętrzną w cesarstwie. Nie walczyła mieczem, nie była dopuszczana do polityki, ale to jej spiski doprowadziły ród Welfów na skraj rozłamu, a samo cesarstwo do wojny domowej. Pozornie przez całe życie była w cieniu męża, rodząc kolejne lwiątka, w rzeczywistości właśnie ten cień pozwalał jej na sterowanie biegiem wydarzeń, które rozgrywały się w kolejnych latach w samym środku imperium.

Stłumienie buntu Francuzów i zapewnienie synowi korony pozwoliło Henrykowi na realizację swojego życiowego marzenia - odzyskania Ziemi Świętej z rąk niewiernych. Po rozpadzie państwa Ilchanidów na Bliskim Wschodzie powstała mozaika mniejszych i większych państewek muzułmańskich. Dwa potężne imperia - Persja i Arabia - rywalizowały o wpływy w mniejszych sułtanatach - Egipcie, Syrii, Mezopotamii i Armenii. W Jerozolimie trwała zaś wojna domowa - przeciwko potężnemu sułtanowi Syrii zbuntował się emirat Aszkalonu. Była to jedyna w swoim rodzaju okazja na ustanowienie przyczółka w Ziemi Świętej - cesarz na początku 1279 r. wyruszył na pierwszą ze swoich krucjat.

Za czasów papieża Piusa II ponownie rozgorzał konflikt między Brunszwikiem i Rzymem. Dlatego też jednocześnie z wyprawą Henryka ogłoszona została konkurencyjna krucjata na Andaluzję. Prowadzili ją królowie Nawarry i Aragonii, a zakończyła się ustanowieniem chrześcijańskiego królestwa na zgliszczach iberyjskich terenów sułtanatu Maroka. Cesarz musiał więc liczyć na własne siły, które w maju 1289 r. wylądowały na Bliskim Wschodzie. Po pokonaniu wojsk sułtana Syrii pod starym zamkiem krzyżowców Galatie zawarto pokój. Księstwo Aszkalonu przekazano dawnemu biskupowi Gery, pochodzącemu z Genui Baldwinowi di Negro. Nawiązanie do pierwszego króla Jerozolimy było aż nadto widoczne.

Po powrocie do Brunszwiku Henryk zaczął przygotowywać się do kolejnej krucjaty. Jego plany pokrzyżowała, jak już było wspomniane, jego własna małżonka. Najpierw przygotowała udany zamach na życie króla Burgundii Dietpolda, który był bratankiem cesarza. Dziedzicem kilkuletniego chłopca był oczywiście Henryk. Ten jednak wolał ponownie przekazać Burgundię bocznej linii Welfów - koronę otrzymał więc jego młodszy brat Lotar. Kolejny chłopiec na tronie oznaczał chwilę oddechu przed kolejnym bałaganem wywołanym przez Sybillę - chociaż i Lotar w przyszłości miał sprawić Henrykowi wiele kłopotów.

Sybilla za głównego wroga Welfów uznała wielkiego księcia Lotaryngii Markwarta. Był on żonaty z siostrą cesarza Marią, nie zamierzał jednak kontynuować służalczej polityki swojego ojca Roberta. Zaczął więc montować koalicję, która miała obalić Henryka, a na tron cesarski wynieść oczywiście samego Markwarta. Sybilla postanowiła wówczas zgładzić potencjalnego buntownika, lecz jej nieudolność doprowadziła do wybuchu wojny domowej - największej i najkrwawszej od wielu lat.

​

Najsilniejszym sojusznikiem Lotaryńczyków był król Lombardii Albrecht. Po stronie Markwarta opowiedzieli się także książęta Fryzji i Austrii, jednak ich udział w wojnie był pomijalny. Najgroźniejszym przeciwnikiem były właśnie połączone wojska lotaryńsko-lombardzkie, które mogły równać się z armią cesarską. Henryk podzielił swoje siły na trzy części - niewielki, siedmiotysięczny oddział złożony z wojsk szwabskich i bawarskich miał szybko pobić Austriaków. Armia francuska pod dowództwem burmistrza Stendal Ehrenfrieda (siedemnaście tysięcy żołnierzy) i główne wojska Henryka - armia cesarska licząca trzydzieści tysięcy żołnierzy pod dowództwem księcia pomorskiego Mieszka - miały rozbić siły lotaryńskie, a później wyruszyć do Lombardii.

Na przełomie maja i czerwca 1280 r. doszło do trzech walnych bitew z Lotaryńczykami. Mieszko zaatakował czterokrotnie mniejszy oddział wroga podczas forsowania Renu. Zwycięstwo wydawało się nie być problemem do czasu, aż z południa nie nadeszły główne siły Markwarta i posiłki fryzyjskie. W bitwie pod Schwanenburgiem pokonały one wojska cesarskie. W międzyczasie z zachodu maszerowała armia francuska, która pod Zülpich pokonała inny oddział Lotaryńczyków, a pod Schwanenburg dotarła tuż po porażce Mieszka. Wykrwawione wojska Markwarta zostały wówczas doszczętnie rozbite. Jednocześnie pod Znojmem pokonane zostały siły Austriaków. Późną jesienią wojska Mieszka dotarły do Lombardii, gdzie starły się z siłami Albrechta pod Munzón. Ciężka bitwa, okupiona stosunkowo dużymi stratami, zakończyła się zwycięstwem nad wrogiem. Sytuacja wydawała się być opanowana, jednak wówczas do Henryka przyszły hiobowe wieści - kagan Złotej Ordy rozpoczął inwazję na ziemie Zakonu Krzyżackiego.

​

Wojska Henryka powoli topniały. Cesarz zdecydował się więc pozostawić niemal wygraną wojnę domową i ruszyć na wschód, by ratować Krzyżaków. Siły kagana nie zdołały się zorganizować przez całą zimę, toteż gdy wiosną 1281 r. armia cesarska dotarła do Polski, miała przed sobą tylko część wielkiej mongolsko-ruskiej armii. Pod Wołkowyskiem Mieszko odniósł zwycięstwo, które uratowało cesarza przed sromotną klęską na obu frontach. Kagan zgodził się wówczas na podpisanie wieczystego pokoju, w którym wyrzekał się ekspansji na tereny cesarstwa. Zapewniło to spokój na wschodzie przez kolejne lata.

​

Wojna ze Złotą Ordą dała buntownikom trochę czasu na odzyskanie sił. Jesienią 1281 r. wojska cesarskie odniosły kolejne zwycięstwa nad Lombardczykami pod Rovereto i Treviso. Pod koniec roku zaś Henryk ponownie musiał bronić integralności cesarstwa przed inwazją z zewnątrz. Na ogołocone ziemie księstwa Austrii najechał książę Győr Zsolt. Mieszko odniósł nad nim zwycięstwo pod Wiedniem, co wybiło Węgrom z głów marzenia o wzbogaceniu się kosztem cesarstwa.

​

Przez cały rok 1282 trwały niewielkie potyczki między buntownikami, a wojskami cesarza. Wynik wojny był przesądzony, lecz Markwart wciąż nie chciał się poddać. Henryk wyruszył wówczas na jego główną siedzibę - Loon - którą zdobył jesienią 1282 r. Wziął do niewoli swoją siostrę Marię, jednak nawet to nie skłoniło Lotaryńczyka do ustąpienia. Ostatecznie wojna zakończyła się w chwili kapitulacji króla Albrechta po bitwie pod Pontederą w marcu 1283 r.

​

 

Odcinek XVI
​

Pojmanie i egzekucja króla Albrechta doprowadziły do wojny domowej w Lombardii. Urwani z cesarskiej smyczy Włosi zaczęli walczyć między sobą o koronę i jednocześnie burzyć kruchy spokój na półwyspie Apenińskim. Siły margrabiego Werony Günzela złupiły Wenecję, a tylko najemnicy uratowali przed podobnym losem Pizę i Genuę. Jednocześnie w wojnę o sukcesję lombardzką wmieszał się Henryk. Razem z zakutym w kajdany Albrechtem na dwór brunszwicki przybyła jego córka Gunhilda. Jej starsi bracia nie żyli i to ona była prawowitą królową. Henryk zaręczył ją wówczas ze swoim synem, pobił lombardzkich buntowników i przywrócił jej tron.

Względna stabilizacja pozwoliła Henrykowi na wykorzystanie wojny domowej w Syrii i podjęcie kolejnej krucjaty. We wrześniu 1285 r. wojska cesarskie wkroczyły do Jerozolimy, a w listopadzie rozbiły armię sułtana pod Kalensue. Jerozolima z okolicami została przekazana Baldwinowi, jednak nie został on jeszcze koronowany na króla. Sytuacja w Ziemi Świętej wciąż była niespokojna, a uwagę cesarza w krótkim czasie ponownie pochłonęły problemy wewnętrzne.

​

Po zakończeniu krucjaty cesarz interweniował w wojnie chorwacko-węgierskiej po stronie swojego szwagra Dymitra, a następnie uratował francuskich możnych przed dotkliwą porażką z Anglią. Rok 1290 był więc początkiem ponad dwudziestoletniej walki o Normandię, którą Henryk po kawałku wyrywał z rąk Anglików. Rozdzierana przez wojny domowe Anglia, mimo przeciwności, twardo broniła ostatnich posiadłości na kontynencie, ostatecznie jednak w 1312 r., tuż przed śmiercią cesarza, ostatni angielski port - Cherbourg - został zdobyty przez wojska francuskie.

Dorosły brat cesarza, Lotar, pozazdrościł Henrykowi splendoru i chwały. Metody przejął po swoim ojcu - zamierzał zamordować swojego bratanka, a następnie samego cesarza. Swój udział w konflikcie miała także Sybilla, która nastawiała braci przeciwko sobie. Kwestią czasu było starcie Henryka z Lotarem, jednak wydarzenia potoczyły się inaczej - w 1290 r. Lotara zabrała zaraza, a tron burgundzki ponownie odziedziczył Henryk. Braci cesarz już nie miał, a pechową Burgundię, która była przyczyną waśni, przekazał dalekiemu kuzynowi Ruprechtowi z lubeckiej linii Welfów.

Krucjaty, wojna domowa i konflikty z Anglią naruszyły skarbiec cesarski. Henryk uległ wówczas namowom kupców z Karyntii i rozpoczął wojnę z Pizą i Genuą. W sierpniu 1292 r. rozbił koalicję republik w bitwie pod Arcidosso. Przegrani musieli zgodzić się na upokarzające warunki pokoju. Ich punkty handlowe przejęła Karyntia, musieli także wypłacić cesarzowi pokaźne odszkodowanie. Genua już nigdy nie podniosła po tej wojnie i po latach została w całości włączona do królestwa Lombardii. Piza zdołała utrzymać swoją pozycję w basenie Morza Śródziemnego, jednak z czasem coraz bardziej ulegała Karyntii, która eliminowała kolejnych konkurentów.

​

Podbój pogańskich ziem na wschodnim wybrzeżu Bałtyku nie oznaczało końca ich chrystianizacji. Przeciwko władzy Krzyżaków wielokrotnie buntowała się rdzenna ludność, a ataki na wioski zamieszkane przez niemieckich osadników były na porządku dziennym. Kolejni cesarze, zajęci walkami o władzę, pozostawili Zakon samemu sobie. Jedynym wsparciem, jakie mogli mu zapewnić, były regularne kontyngenty buntowników wywodzących się z niemieckiej szlachty i podstarzałych dworaków, których wdzięki nie skusiły żadnej damy. Wielcy mistrzowie musieli polegać więc na pospolitym ruszeniu złożonym z osadników sprowadzanych z zachodu i blisko tysiącu rycerzy zakonnych. Podczas wielu starć z poganami wyróżniła się chłopska córka Małgorzata. W męskim stroju prowadziła mieszkańców Kłajpedy do walk z niewiernymi, którzy próbowali złupić miasto.

​

Popularność Małgorzaty, zwanej Dziewicą z Kłajpedy, była coraz bardziej kłopotliwa dla Krzyżaków. Postanowili więc oni wysłać ją do cesarza, licząc, że utemperuje zapędy nisko urodzonej dziewki. Henryk jednak w ostatnich latach stał się zagorzałym fanatykiem - twierdził nawet, że w snach słyszy głos Boga. Przybycie do Brunszwiku Małgorzaty, która rozpowiadała, że Bóg nakazał jej prowadzenie walk z niewiernymi, było wodą na młyn cesarskich planów. Gdy Małgorzata udowodniła swej sprawności we władaniu mieczem, Henryk nadał jej tytuł rycerski i przydomek 'Miecz Chrystusa'. Dziewica z Kłajpedy została także dowódcą nowo tworzonej gwardii cesarskiej i członkiem rady Henryka. Możni i duchowieństwo sprzeciwiało się cesarzowi i podkopywało pozycję Małgorzaty na każdym kroku. Henryk jednak niewzruszenie trwał w postanowieniu postawienia dziewki na czele kolejnej krucjaty. Szlachta widziała w niej wroga, prostaczkowie zaś - bohatera.

Henryk zadbał o dobre przygotowanie do kolejnej krucjaty. Zawarł sojusz z cesarzem Pawłem, przypieczętowany małżeństwem księżniczki Elżbiety z księciem Focjuszem. Wojska bizantyjskie miały szachować od północy sułtana Syrii, a w tym czasie siły Małgorzaty miały zająć Zajordanie. Tchórzliwy sułtan przez cały rok 1295 unikał starć z armią cesarską, a gdy na wiosnę kolejnego roku Małgorzata zdobyła kilka jego twierdz - ubłagał u Henryka pokój. Zrzekł się jednocześnie praw do Jerozolimy, a cesarz, który ruszył do Ziemi Świętej na pielgrzymkę, koronował Baldwina na króla. Zwierzchnictwo Henryka uznali wówczas wielcy mistrzowie Templariuszy i Joannitów.

​

 

Odcinek XVII
​

Sojusz z Cesarstwem Rzymskim był dla Henryka kolejnym krokiem do zrealizowania dwóch ostatnich celów, jakie obrali jego poprzednicy - podporządkowania papieża cesarzowi i zjednoczenie chrześcijaństwa. Wydarzenia w Bizancjum szły po myśli cesarza. Podstarzały Paweł szybko umarł, a nowym cesarzem został oczywiście Focjusz. W 1304 r. Elżbieta urodziła mu pierwszą córkę - Eudoksję - którą zaręczono z wnukiem Henryka. Cesarz błyskawicznie zareagował - Focjusz został otruty, a Eudoksja koronowana na cesarzową. Przejęcie tronu bizantyjskiego przez Welfów i zjednoczenie dwóch imperiów było kwestią dwóch pokoleń.

Odzyskanie z rąk niewiernych Ziemi Świętej było dla Henryka sygnałem, że jego pozycja jest obecnie o wiele silniejsza niż pozycja papieża. Cesarz postanowił więc obalić Maryna IV - ogłosił prawowitym papieżem arcybiskupa Rawenny Wolfganga, który przyjął imię Paschalis. W styczniu 1298 r. wojska Henryka pobiły armię papieską pod Roccą, a następnie wkroczyły do Rzymu. Maryn uciekł na Korsykę, a na tronie piotrowym zasiadł Paschalis. Był to początek wieloletniego uzależnienia papieży od cesarstwa.

​

Na przełomie XIII i XIV wieku Welfowie byli najpotężniejszym rodem Europy. Panowali w Saksonii, Frankonii, Polsce, Burgundii i Francji. Dzięki sojuszowi z Bizancjum mogli szachować całą Europę - jedynie królestwo Aragonii miało dość sił, by móc oprzeć się potędze dwóch cesarstwa. Główne zagrożenia istniały jednak na wschodzie. Po przejściu na prawosławie Mongołowie ze Złotej Ordy nie wyrzekli się ekspansji, a Ilchanidzi nie porzucili marzeń o odtworzeniu państwa od Tunisu po Samarkandę. Przeszkadzały im w tym jednak dwa potężne muzułmańskie imperia - Persja i Arabia, oraz multum pomniejszych sułtanatów.

​

W 1301 r. Henryk poprowadził kolejną krucjatę do Ziemi Świętej. Trwające przez kolejne sześć lat walki zakończyły się wydarciem z rąk niewiernych Akki. Równocześnie od północy na Syrię najechały wojska bizantyjskie, które podbiły Antiochię. Dzięki temu muzułmanie zostali odepchnięci od wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego, a sojusz dwóch cesarstw był skuteczną ochroną przed apetytami niewiernych. Ściśnięte między Mongołami, Jerozolimą, Persją i Arabią sułtanaty z czasem musiały stać się częścią silniejszego sąsiada, chociaż akurat Welfowie nie mieli ambicji budowy swojego imperium na Bliskim Wschodzie - wystarczyła im Ziemia Święta.

W pokonanej dekadę wcześniej republice Genui władzę przejęli nieopłaceni najemnicy. Ich państewko szybko uległo rozpadowi i do 1310 r. zostało w całości wchłonięte przez królestwo Lombardii. Na kilka dekad półwysep Apeniński był podzielony między Sycylię, Papiestwo i Lombardię. Tendencje zjednoczeniowe przejawiali jedynie Lombardczycy, którzy uważali się za spadkobierców dawnego królestwa Włoch. Zamierzali włączyć w swoje granice Pizę, Korsykę i wschodnią część Państwa Kościelnego. Spory we Włoszech podsycał cesarz, który nie chciał utworzenia zbyt silnego państwa na południu. Sycylijczyków zaś regularnie zajmowały wojny domowe w królestwie Chorwacji.

Właśnie z sycylijską królową Klotyldą ożenił się Henryk po śmierci Sybilli w 1308 r. Było to małżeństwo czysto polityczne - blisko sześćdziesięcioletnia Klotylda nie mogła dać cesarzowi kolejnego potomka, zmarła zresztą dwa lata później. Henryk pojął wówczas za żonę szwedzką księżniczkę Cecylię. Na obu ślubach pojawili się kupcy ze wschodu, a nawet sławny Wenecjanin Marco Polo. Opowieści o bogactwach Azji, przekazywane z pokolenia na pokolenie od czasów Henryka Lwa, rozbudzały wyobraźnię cesarza. Na razie jednak nie mógł on marzyć o poprowadzeniu ekspedycji do Indii lub Chin - przedarcie się przez hordy Mongołów, Arabów i Persów było niemożliwe. Plan ten mogli zrealizować dopiero jego następcy.

​

Krucjata na Egipt była pomysłem papieża Paschalisa. Sułtanat Syrii, sponiewierany przez wojny domowe i podboju dwóch cesarstw, nie stanowił żadnego zagrożenia. Podobnie walki wewnętrzne rozłożyły na długie lata Arabię i Persję. Jedynym zagrożeniem dla Jerozolimy był obecnie sułtan Egiptu i kalif. Dodatkowo w ręce chrześcijan powróciłaby Aleksandria. Henryk wysłał więc do Afryki pokaźną armię - dwadzieścia tysięcy żołnierzy dowodzonych przez Małgorzatę. Była to ich ostatnia krucjata.

​

Wojska sułtana były rozpierzchnięte po całym Egipcie, toteż przez pierwsze miesiące 1311 r. wojska Małgorzaty ścigały niedobitki muzułmańskich emirów pobitych wcześniej przez siły papieży i Joannitów. Sułtan, zajęty wojną w Libii, starł się z krzyżowcami dopiero w marcu pod Siwą. Rozbita armia sułtana rozproszyła się, jednak wciąż nie godził się on na pokój. Do wojny przyłączył się także kalif, jednak jego siły zostały zniszczone pod Qusayrem. Armia cesarska ruszyła wówczas na Aleksandrię i Kair, które zostały zdobyte na początku 1312 r. Dopiero wówczas sułtan zgodził się poddać, ale walkę kontynuowała nadal kalif.

​

Egipt został włączony do Jerozolimy, która stała się silnym graczem w basenie Morza Śródziemnego. Przez kolejne lata samodzielnie prowadziła ona wojny z kolejnymi kalifami i tłumiła kolejne muzułmańskie powstania. Stary i schorowany cesarz nie miał już ochoty na kolejne wyprawy - jego mądra polityka doprowadziła do skreślenia z listy kolejnego celu cesarstwa. Choć do zjednoczenia chrześcijaństwa było jeszcze daleko, to potomkowie Henryka zyskali ku temu odpowiednie narzędzia. Poprzeczka ustanowiona przez kolejnego Lwa była jednak zawieszona bardzo wysoko.

​

 

Na mapce Europy kilka uchybień natury nazewnictwa, zamiast Sułtanatu Algierii prędzej można dać nazwę Sułtanat Algieru, zamiast Sułtanatu Maroka - Sułtanat Fezu, Sułtanat Hoggar to bardziej Sułtanat Ahaggar (od najwyższego pasma górskiego w Algierii - Ahaggar z Tahatem 3003 m.n.p.m.). Nie bardzo też mi pasuje nazwa Sułtanat Mezopotamii - prędzej Sułtanat Bagdadzki.

 

Takie nazwy są w grze i takie stosuję.

 

W grze nie odzwierciedlono do końca nazw stosowanych w tamtej epoce, a zatem istnieje pewna nieścisłość, którą jednak można naprawić wg wskazówek jakie podałem.

 

Nie mam ochoty poprawiać mapy ważącej ponad 20MB z powodu kilku pierdółkowatych pustynnych państw, które nie mają najmniejszego znaczenia dla aara i wylecą po konwersji do EU4.

 

Czyli będziesz kontynuował tego AAR'a w EU4?

 

Taki mam plan, powoli zacząłem już robić scenariusz pod MEIOU & Taxes.

 

Myślę, że nie ma z tym tak wiele pracy, ale jeśli się nie chce to nic nie pomoże w okiełznaniu paru niewielkich błędów. Mezopotamia do pustynnych krain/państw nie należy, tak a propo. Powinieneś coś z tym zrobić dla lepszego odbioru aara niż zadowalać się tym co jest. W Eu 4 może zaistnieć podobny problem z innymi nazwami. Jeśli chcesz to mógłym rzucić okiem na stosowane nazwy i ewentualnie popracować nad ich zmianą, dostosowaniem do warunków nowożytności.

 

Odcinek XVIII​

Zmiana warty na cesarskim tronie oznaczała jednocześnie zmianę polityki prowadzonej przez Welfów. Nowy Lew skupiał się na sprawach europejskich ze szczególnym uwzględnieniem francuskich - w końcu przez niemal całe swoje dotychczasowe życie Henryk był królem Francji. Co prawda po koronacji na cesarza oddał tron francuski swojemu kuzynowi Ekbertowi, jednak wciąż czuł pewnego rodzaju sympatię wobec królestwa swojej matki.

Domena Welfów uległa znacznemu powiększeniu po śmierci cesarzowej Gunhildy w 1314 r. Tron lombardzki odziedziczył wówczas najstarszy syn Henryka. Był on jednocześnie zaręczony z władczynią Bizancjum Eudoksją. Henryk postanowił więc kontynuować udaną politykę dynastyczną swojego ojca i związać Welfów z sąsiednimi rodami, a być może i zdobyć dla swojej dynastii kolejne królestwo. Liczne potomstwo spłodzone z Gunhildą zostało rozesłane po europejskich dworach. Siostra Henryka Helga została zaręczona z kaganem Złotej Ordy Badaiem, jego najstarsza córka Heike z królem Leónu Wilhelmem (nie dożyła ślubu), Swanhildis z królem Sycylii i Chorwacji Dawidem, a najmłodsza Kundegunda z wielkim księciem Lotaryngii Engelbrechtem. Owdowiały Henryk pojął zaś za żonę królową Danii Idę.

Ślub z młodą królową mógł być świetną okazją do włączenia Danii w obręb cesarstwa. Jednak Ida zdążyła spłodzić już trzy córki zanim owdowiała. Toteż kolejna córka cesarza - Helga, tym razem urodzona przez duńską królową - była dopiero czwarta w kolejce do tronu. Dodatkowo w Danii od jakiegoś czasu nowego władcę (lub władczynię) zatwierdzał folketing. Henryk musiał więc podjąć się trudnego i żmudnego zadania zapewnienia korony swojej córce. Jej trzy starsze siostry - Rikissa, Magdalena i Dorota - zostały zamordowane na rozkaz cesarza. Przekupienie folketingu było delikatniejszym zadaniem, a uwaga Henryka była sukcesywnie odciągana przez sprawy francuskie i ostatnią już wojnę z kalifem.

Upadek egipskiego sułtanatu nie spowodował zjednoczenia się muzułmanów przeciwko chrześcijańskim najeźdźcom. Każdy islamski władca miał własne problemy - sułtani z północnej Afryki musieli zmagać się z inwazją Aragończyków, imperium arabskie przeżywało okres wojen domowych, sułtan Syrii modlił się zaś, by obaj cesarze zostawili jego kurczące się państewko w spokoju. Najpotężniejsze państwo muzułmańskie, Persja, musiało zaś zmagać się z Ilchanidami. Z tego też powodu rozpoczęty przez kalifa pod koniec 1314 r. dżihad na Egipt nie spotkał się z jakimkolwiek poparciem sułtanów. Ostatecznie kalif poniósł druzgocącą porażkę, a jego ostatnie posiadłości w południowym Egipcie padły łupem Jerozolimy.

​

Po wyrzuceniu z Normandii Anglików możni francuscy zaczęli łakomym wzrokiem patrzeć na utracone przed wiekami królestwo Akwitanii. Najsilniejszą pozycję na tych terenach miało królestwo Aragonii. Aragończycy władali nad pasem wybrzeża śródziemnomorskiego od cieśniny Gibraltarskiej aż po Niceę. W ostatnich latach wypchnęło ono muzułmanów z półwyspu iberyjskiego i zdobyła pierwsze posiadłości w północnej Afryce. Wobec rozpadu królestwa Nawarry (odłączyło się od niego królestwo Leónu), Aragonia stała się niekwestionowanym hegemonem w południowo-zachodniej Europie i jako jedno z niewielu państw mogła rzucić wyzwanie cesarzowi.

Księstwa Poitou, Owernii i Tuluzy od dłuższego czasu próbowały balansować między Francją i Aragonią, jednak kwestią czasu było ich wchłonięcie przez któregoś z sąsiadów. W 1314 r. rozpoczęła się seria wojen, w których cesarz mozolnie przyłączał do królestwa Francji kolejne tereny. W ciągu trzech lat Henryk podbił kolejno Poitou, Owernię, Lyon (włączony do królestwa Burgundii), zachodnią część księstwa Tuluzy, a w końcu odebrał Nawarczykom hrabstwo Limousin. 2 września 1316 r. Henryk ogłosił odtworzenie królestwa Akwitanii, a koronę przekazał francuskiej linii Welfów. Francja i Akwitania funkcjonowały jednak jako dwa oddzielne państwa połączone unią personalną.

​

Rosnące napięcie między cesarstwem i Aragonią doprowadziło w końcu do wojny. Punktem zapalnym było księstwo Tuluzy, do którego prawa rościli sobie Aragończycy i Welfowie. Henryk wysłał do boju połączone wojska francusko-akwitańskie w sile dwudziestu pięciu tysięcy żołnierzy. W sierpniu 1317 r. starły się one z armią aragońską pod Manresą. Długotrwałe walki zakończyły się zwycięstwem wojsk cesarskich, okupionym jednak sporymi stratami. Król Aragonii Udalard sformował już kolejną armię, dorównującą liczebnie siłom Henryka. Cesarz postanowił więc ściągnąć posiłki z Burgundii i Lombardii, a wojska francusko-akwitańskie zawrócił na północ.

​

W styczniu kolejnego roku dotarły posiłki z Lombardii. Liczące niemal czterdzieści tysięcy żołnierzy wojska Henryka starły się z Aragończykami pod Vic i zadały im bolesną klęskę. Stary król Udalard uznał więc swoją porażkę i zrzekł się żądań do księstwa Tuluzy. Aragończycy w kolejnych latach zrezygnowali z północnego kierunku ekspansji i skupili się na sprawach iberyjskich. Udało im się wchłonąć królestwo Andaluzji i obronić swoje posiadłości w Afryce.

​

Krótko po zakończeniu wojny z Aragonią Henryk otrzymał prośbę o pomoc w walce ze Złotą Ordą, wysłaną przez jego synową Eudoksję, cesarzową Bizancjum. Opowiedzenie się po którejś ze stron było dla cesarza trudną decyzją. Z jednej strony chciał utrzymać szansę na utworzenie sojuszu z Mongołami przypieczętowanego małżeństwem nastoletniego kagana Badaia z siostrą Henryka Helgą. Z drugiej strony najważniejszym celem saskiej polityki było przejęcie tronu bizantyjskiego przez Welfów. Dodatkowo do walki z Mongołami palił się Zakon Krzyżacki, w ostatnich latach nie mający okazji do walki. Cesarz nie miał więc wielkiego wyboru - kontyngent jego wojsk w sile dziesięciu tysięcy żołnierzy we wrześniu 1318 r. pomaszerował na Krym.

​

Kontyngent wojsk cesarskich prowadzony przez Henryka i jego syna (również Henryka, a dodatkowo męża Eudoksji i króla Lombardii) dotarł nad Morze Czarne równocześnie z siłami bizantyjskimi. Tam stoczył krótką potyczkę pod Chersonezem i do wiosny 1319 r. obozował pod tym miastem. W marcu razem z całą armią Eudoksji starł się w wielkiej bitwie z wojskami mongolskimi pod Zawitnem. Siły kagana zostały w większości rozbite, a resztki dogoniły wojska cesarskie i pokonały pod Soldaią. Wobec klęski Badai musiał się poddać i pozwolić na aneksję południowej części Krymu oraz Bosforu Kimmeryjskiego.

​

Wojenne trudy i uciążliwy powrót do Brunszwiku sprawiły, że Henryk niespodziewanie zmarł jeszcze w drodze do domu. Jego krótkie rządy obfitowały w sukcesy i ugruntowały pozycję Welfów jako europejskich hegemonów. Pokonanie dwóch najgroźniejszych wrogów cesarstwa - Aragończyków i Mongołów - zapewniało spokój na dłuższy czas. Jedynie perspektywa poskromienia coraz potężniejszych Bizantyjczyków i zjednoczenia chrześcijaństwa stawała się coraz bardziej odległa...

​

 

Odcinek XIX​

Klęska w wojnie z dwoma cesarzami miała tragiczne skutki dla Złotej Ordy. Przeciwko kaganowi ponownie zbuntowali się ruscy książęta - tym razem o wiele skuteczniej niż kiedyś. Potężna koalicja rodu Rurykowiczów składająca się z wielkich księstw - nowogrodzkiego, moskiewskiego i kijowskiego - rozbiła wojska mongolskie i wybiła się na niezależność. Konsekwencje rozpadu kolejnego imperium we wschodniej Europie były wielorakie. Kijów szybko uzyskał pozycję najsilniejszego z ruskich państw, natomiast Moskwa i Nowogród musiały odpierać ustawiczne najazdy zjednoczonych fińskich plemion. Królestwo Finlandii opanowało całą Ingrię i odcięło Nowogród od Morza Białego.

Złota Orda straciła połowę terytorium, a nieudolny kagan Baian został niedługo potem obalony. Podobne problemy mieli Ilchanidzi, którzy coraz gorzej radzili sobie w wojnach z Persją. Ponowny wzrost potęgi Mongołów nastąpił za panowania syna Baiana, Bolkhadara, który zjednoczył dwa mongolskie państwa. Ekspansja nowego imperium była znacznie ograniczona. Koalicja Rurykowiczów napędzana kijowską potęgą mogła łatwo odeprzeć kolejny najazd ze wschodu. Muzułmanie na Bliskim Wschodzie i przede wszystkim Bizantyjczycy byli poza zasięgiem kagana. Otoczone przez wrogów i pozbawione sojuszników państwo trwało w izolacji przez kolejne dziesięciolecia.

Koronacja kolejnego Henryka na cesarza wywołała kwestię obsady tronu lombardzkiego. Zastosowano tam rozwiązanie sprawdzone we Francji - nowym królem został kolejny członek bocznej linii Welfów, dwuletni Folkhard. Paradoksalnie polityka dynastyczna brunszwickich Lwów mogła w przyszłości obrócić się przeciwko nim - możni francuscy i lombardzcy szybko dogadali się i zaręczyli Folkharda z również kilkuletnią królową Francji Irmele. Mariaż kuzynostwa oznaczał potężny sojusz, który mógł rzucić wyzwanie monarchii sasko-frankońsko-polskiej. Było to jednak dosyć odległe zagrożenie.

Henryk, podobnie jak ojciec, szczególną uwagę przywiązywał do spraw królestwa odziedziczonego po matce. Lombardia była jednym z najsilniejszych królestw z tylko jedną drobną drzazgą w oku - republiką Pizy, która nie zamierzała uznać zwierzchnictwa cesarstwa. Niedługo po swojej koronacji Henryk zebrał pokaźną armię - trzydzieści tysięcy żołnierzy - i wyruszył do Włoch. We wrześniu 1319 r. rozbił siły przeciwnika, a następnie złupił i spalił Pizę. Na wieść o zwycięstwie cesarza zbuntowali się możni na Sardynii i Korsyce. Królem obu wysp obwołali Silvano della Gherardescę. Wypadki te zadowoliły Henryka - ostatnia konkurencja dla Karyntii została zniszczona. W kolejce po Złotej Ordzie i Pizie czekały już następne państwa, które zostały zdestabilizowane przez zaborczą politykę cesarskiego duetu.

​

W roku kolejnym francuscy możni wciągnęli cesarstwo w wojnę z królestwem Nawarry. Państwo to było już tylko cieniem potęgi sprzed dwóch dekad, więc zdobycie Bordeaux - ostatniej posiadłości Nawarczyków w Akwitanii - było niewielkim wyzwaniem. Nawarra drogo zapłaciła za starcie z Henrykiem - w ciągu kolejnych lat została podbita przez królestwo Leónu. Był to swoisty chichot losu - kilkadziesiąt lat wcześniej właśnie León wyzwolił się z zależności od Nawarczyków.

W 1321 r. Eudoksja urodziła parę cesarskich bliźniąt. Było to wydarzenie wyjątkowo szczególne - pierworodny Henryk miał w przyszłości władać oboma cesarstwami (porównywano go do Teodozjusza Wielkiego, który jako ostatni władał dwoma cesarstwami), a Elżbieta miała poślubić któregoś z najpotężniejszych europejskich monarchów. Cesarz postanowił uczcić to wielką pielgrzymką do Jerozolimy. Rozkazał udać się na nią swoim najważniejszym wasalom - ich obecność przy boku Henryka miała być gwarancją spokoju w cesarstwie. Po drodze orszak cesarza, królów Francji, Burgundii i Lombardii oraz kilkunastu mniejszych i większych książąt zatrzymał się w Konstantynopolu.

Bizantyjczycy krzywo patrzyli na przyjezdnych. W małżeństwie Henryka i Eudoksji upatrywali (i słusznie) próbę ponownego zjednoczenia chrześcijaństwa i połączenia dwóch cesarstw. Cesarzowa zresztą od dłuższego czasu dosyć swobodnie poczynała sobie z możnymi. Krwawo rozprawiła się z opozycją, więziła, zabijała lub w najlepszym przypadku wysyłała na banicję każdego, kto śmiał się jej sprzeciwić. Jednak jej despotyczne rządy przywróciły chwałę Bizancjum, które osiągnięciami mogło śmiało równać się imperium Welfów. Ciągłą ekspansję przerywały jedynie notoryczne bunty, które miały obalić Eudoksję (większość poddanych miała ją za ciemiężycielkę), ewentualnie wprowadzić na tron któregoś z jej kuzynów (miało to uratować Bizancjum przed wpadnięciem tronu w ręce Welfów) lub po prostu oderwać od cesarstwa Antiochii, Mołdawii lub Wołoszczyzny (oczywiście krótkowzroczni możni nie przewidywali, że w takim wypadku szybko wpadliby w zaborcze ręce któregoś z sąsiednich monarchów). Ostatecznie rządy Eudoksji trwały i trwały, raz na jakiś czas wspierane przez Henryka.

Królestwo Jerozolimskie przeżywało swój rozkwit. Oczywiście nie był on możliwy bez przymusowej chrystianizacji Ziemi Świętej i Egiptu. Muzułmanom dawano równie prosty wybór, co poganom w Europie - albo dołączysz do stada papieskich owieczek, albo w najlepszym wypadku zostaniesz wygnany poza granice świętego cesarstwa. Kolejni władcy Jerozolimy byli równie bezwzględni, co Welfowie podbijający Pomorze i Prusy. Ich ambicje sięgały poza limity ustanowione przez poprzednich cesarzy. Nie zadowalał ich stan obecny - głównym celem króla Enea było zdobycie Damaszku, stolicy sułtanatu Syrii, który nadal stanowił jakieś zagrożenie dla Jerozolimy - zwłaszcza w sojuszu z Arabami lub Kurdami. Dla Henryka pomysł wojny z Syrią był jednak głupi i niepotrzebny, a takie pomysły zwykle prokurują kłopoty.

​

Idąc za ciosem Eudoksja urodziła Henrykowi kolejne dzieci. Niestety dwaj kolejni synowie - Dietpold i Welf - zmarli w wieku niemowlęcym. Brak synów oznaczał brak nowych królestw, a jedynym wyjątkiem była siostra Henryka - Helga. Działania ich ojca u schyłku jego życia przyniosły pewne sukcesy i Helga odziedziczyła po matce tron duński. Henryk musiał jednak ciągle ratować siostrę z opresji - duńska szlachta uparła się, że na tronie nie może zasiadać brunszwicka Lwica. Z czasem musieli jednak zaakceptować Helgę jako królową. Cesarz wolał nie przeciągać struny i nie zmusił siostry do przyłączenia się do cesarstwa.

Enea po osiągnięciu dorosłości oczywiście rozpoczął realizację swojej chorej ambicji i w 1332 r. najechał Syrię. Jego siły mogły mierzyć się z armią sąsiada, ale gdy do gry weszli sułtanowie Al-Dżaziry i Mezopotamii oraz szachinszach Persji - sprawa mocno się pokomplikowała. Enea poniósł druzgocącą klęskę pod Albarą i z podkulonym ogonem wrócił do Jerozolimy. Gdy muzułmanie zaczęli zagrażać Ziemi Świętej, Henryk musiał wyruszyć na swoją pierwszą krucjatę.

​

Cesarz wezwał na pomoc swoją żonę i w sierpniu 1333 r. wielka armia cesarska wylądowała na Bliskim Wschodzie. Pod Belfort rozbiła siły sułtana, a następnie ruszyła na Damaszek. Miasto zostało zdobyte w marcu 1334 r. Sułtan Syrii zdążył się jeszcze poddać, ale nie powstrzymało to rozbioru jego państwa. Po północną część szybko wyciągnęła rękę Eudoksja, a południe zagarnął padyszach Arabii. Między trzema władcami zawarto porozumienie o nienaruszalności granic. Arabowie byli ciągle zajęci walką z Persami i Abisyńczykami, więc spokój na północy był dla nich niezwykle wygodny.

​

Niepohamowany apetyt Eudoksji był przyczyną kolejnych wojen z sąsiadami. Sułtanat Rumu został rozbity na kilka państewek i ostatecznie anektowany. W dwóch wojnach Bizancjum zajęło większą część królestwa Serbii, a Chorwację uratowały tylko koligacje rodzinne z cesarzową. W 1336 r. Eudoksja zaatakowała sułtanat Armenii. Być może to polityka żony dostarczająca Henrykowi mocnych wrażeń, które działały na jego raczej spokojne usposobienie (przez blisko dekadę nie prowadził żadnej wojny, co było ewenementem wśród Welfów), przyczyniła się do przedwczesnej śmierci cesarza. Na tron wstąpił jego syn, który jako Henryk X miał być godnym następcą antycznych cesarzy.

​