"Co dwie głowy to nie jedna"- kolejny niepotrzebny AAR Rosją na KR

Co dwie głowy to nie jedna
Rosyjski AAR
Prolog

​

​

Rosja jest jednym z krajów o wyjątkowo burzliwej i ponurej historii XIX i XX-wiecznej. Po carze Aleksandrze II drugim przyszedł czas na brzemienne w skutkach krótkie panowanie reakcjonisty Aleksandra III, i nieudolnego Mikołaja II. Ten drugi pozbawiony był całkowicie pozbawiony charakteru i charyzmy, a nade wszystko wizji i planów co do rządzenia. Już początek jego panowania upłynął pod znakiem tragedii. Miała wtedy miejsce, w maju 1896 roku, podczas uroczystości związanych z jego koronacją, tzw. panika na Chodynce. W Moskwie, na Chodynce, miał się odbyć właśnie z okazji koronacji festyn ludowy. Tłum z samego rana ruszył na ustawione tam stragany, na których rozdawano darmowe jedzenie. W wyniku stratowania zginęło i zostało rannych wiele osób. Tragedia ta jednak nie przeszkodziła nowemu władcy na wzięcie dzień później udziału w balu wydanym przez ambasadora Francji. Jak się łatwo doymśleć, nie zaskarbił sobie tym popularności wśród poddanych, wręcz przeciwnie. Fatum chodyńskie miało się ciągnąć za nim aż do końca panowania...

​

W latach 1904-05 miała miejsce, wskutek polityki Petersburga, wojna rosyjsko-japońska o dominację na Dalekim Wschodzie. Okazało się ona druzgocącą porażką rosyjskiej armii i floty oraz zaskakującym zwycięstwem Japonii, państwa, które nie tak dawno trwało w izolacji od świata i pokonało przepaść cywilizacyjną, jaka dzieliła je z zachodnimi mocarstwami; po raz pierwszy od dawna kraj azjatycki wygrał konfrontację z Europejczykami i zaczął urastać do rangi faktycznego mocarstwa. Dla państwa carów wojna ta przyniosła głównie obciążenie gospodarki i obniżenie poziomu życia mieszkańców. W 1905 roku petersburscy robotnicy zorganizowali pokojową manifestację, apelującą także o poprawę ich losu- zakończyło się to czymś niespodziewanym dla Rosjan; ojczulek car rozkazał strzelać do własnego, bezbronnego ludu. Ten feralny dzień przeszedł do historii jako krwawa niedziela...

Nierozsądne postąpienie Mikołaja skatalizowało społeczne niezadowolenie- w tym samym roku doszło do tzw. rewolucji 1905 roku. Była ona falą strajków, tłumionych brutalnie przez wojsko, która sparaliżowała Imperium. Dopiero to uświadomiło carowi potrzebę reform- w manifeście z 30 października zagwarantował swobody obywatelskie, amnestię dla aresztowanych podczas wystąpień, powszechne prawo wyborcze, zapowiedział też utworzenie dwuizbowego parlamentu (izba niższa- Duma, pełniąca władzę ustawodawczą, członkowie wybierani w wyborach; izba wyższa- Rada Państwa, członkowie wybierani przez samego cara) i rządu wraz z premierem. Zmiany te miały uciszyć rewolucyjne nastroje, lecz zostały wprowadzone zbyt późno.

Od 1907 roku na dworze w Sankt Petersburgu coraz większe wpływy zdobywa tajemniczy Grigorij Rasputin, faworyt carowej Aleksandry, który miał posiadać cudowną zdolność tamowania dłońmi krwotoków chorego na hemofilię carewicza Aleksego. Stał się dzięki temu jedną z najbardziej wpływowych osób w Rosji...

W końcu, latem 1914 doszło do wydarzeń, które miały zmienić świat. Przebywający w związku z manewrami wojskowymi na terenie Bośni austro-węgierski arcyksiążę Franciszek Ferdynand, został zastrzelony w Sarajewie przez serbskiego zamachowca, Gawriło Principa. Doszło do incydentu dyplomatycznego między naddunajską monarchią a Serbią- Austro-Węgry miały być w posiadaniu informacji, według których to rząd serbski stał za tym zamachem. Wystosowały więc wobec niego surowe ultimatum, z poparciem Rzeszy Niemieckiej. Belgrad zgodził się na wszystkie warunki, oprócz jednego- pozwolenia Austriakom na przeprowadzanie na terenie Serbii samodzielnego śledztwa w sprawie zabójstwa arcyksięcia. Taka odpowiedź nie usatysfakcjonowała Wiednia. 28 lipca wypowiedział wojnę Serbii. Rosja, sojusznik bałkańskich Słowian, ogłosiła następnego dnia częściową mobilizację w celu zastraszenia C.K. monarchii, jednak w obliczu kontynuacji działań wojennych zdecydowała się na pełną- tymczasem Niemcy uprzednio ostrzegały, że jeśli to zrobi, wypowiedzą wojnę. Uczyniły to 1 lipca, a 2 lipca wypowiedziały wojnę sojusznikowi Rosji, Francji, która także ogłosiła pełną mobilizację jednostek wojskowych. 4 lipca Kaiserarmee dokonuje inwazji na neutralną Belgię, co powoduje przystąpienie do wojny Wielkiej Brytanii i jej sprzymierzeńca, Japonii. 6 sierpnia do wojny z Rosją dołączają Austro-Węgry. 29 października flota zachęconego przez Niemcy Imperium Osmańskiego ostrzeliwuje rosyjskie bazy morskie nad Morzem Czarnym. Dochodzi więc do kolejnej konfrontacji ze starym wrogiem.
Tak zaczęła się wojna, jakiej świat jeszcze nie znał...

Spodziewano się, że Rosja, posiadająca 1,3-milionową armię z 4-milionowymi rezerwami (i 22 milionami mężczyzn w wieku poborowym, lecz faktycznie prawie połowa z nich była zwolniona z obowiązku służby wojskowej) jak walec parowy przetoczy się przez Europę Środkową. Rzeczywiście, początkowo na froncie wschodnim Niemcy i Austro-Węgry były w odwrocie. Lecz mająca miejsce w dniach 17 sierpnia-2 września bitwa pod Tannenbergiem okazała się punktem zwrotnym- Niemcy zatrzymali rosyjską ofensywę w Prusach Wschodnich i przejęli inicjatywę. Rosyjska armia straciła do końca tego roku łącznie tyle żołnierzy, ile stanowiła jej pierwsza linia. W 1915, podczas odwrotu z Królestwa Polskiego, straty wyniosły 3 miliony. Ponadto przemysł nie nadążał z zaopatrywaniem wojska, a udział Imperium Osmańskiego w konflikcie uniemożliwiał dostawy od innych państw Ententy przez Morze Czarne. Na front często przybywały posiłki zupełnie nieuzbrojone. Sytuacja w kraju nie była lepsza. Mikołaj II, objąwszy naczelne dowództwo nad armią, pozostawił żonie wolną rękę. Ta bezkrytycznie przyjmowała rady ich najlepszego przyjaciela, Rasputina, i przekazywała je mężowi listownie, przez co ten powoływał często na stanowiska niekompetentnych polityków. Car stracił autorytet najpierw wśród swoich oficerów, a potem u całego społeczeństwa. Jednak największa nienawiść była skierowana na mnicha i na znajdującą się całkowicie pod jego wpływem cesarzową. 30 grudnia 1916 roku grupa monarchistów, uznająca to za swój patriotyczny obowiązek i niezbędny krok w kierunku utrzymania ustroju samodzierżawia, zamordowała Rasputina.

Kilka miesięcy wcześniej nadzieje zaczynały powracać. Armia rosyjska była lepiej zorganizowana i zaopatrzona, początkowo owocna ofensywa generała Brusiłowa zadała poważny cios wojskom niemieckim i austro-węgierskim. Zachęcona tymi sukcesami i możliwością zajęcia Siedmiogrodu Rumunia dołączyła do Ententy. Turcy od dawna już przegrywali na Kaukazie i byli już wyparci z większości terenów Armenii. Jednak pogorszenie się stanu gospodarki na jesień sprawiło, że żołnierzom nie starczyło i jedzenia, i mundurów. Nasilały się więc strajki i bunty.

Choć w kwestiach socjalnych, podatkowych i płac nie było w Rosji pracownikom tak źle, społeczeństwo było sfrustrowane szalejącą inflacją i masowymi poborami do wojska. W wyniku masowych strajków robotników i żołnierzy i zamieszek w Piotrogrodzie (rewolucja lutowa 1917), w marcu 1917 car zdecydował się abdykować na rzecz brata, wielkiego księcia Michała Aleksandrowicza, który jednak nie przyjął Czapki Monomacha, oddając władzę Tymczasowemu Komitetowi Dumy, złożonego z umiarkowanych polityków. Ten został przekształcony w Rząd Tymczasowy, będący kompromisem między siłami zachowawczymi (oktriabryści- stronnictwo umiarkowanych monarchistów oraz kadeci- konstytucyjni demokraci) i rewolucyjnymi (eserzy- zwolennicy Partii Socjalistów-Rewolucjonistów), pierwszym premierem został książę Gieorgij Lwow, kadet. Mimo oczekiwań obywateli nowy, republikański rząd zdecydował się kontynuować wojnę. Ofensywa pod dowództwem Brusiłowa, Korniłowa i Gutowa skończyła się klęską, która poskutkowała w lipcu 1917 rozruchami, które zmusiły Lwowa do rezygnacji. Nowym premierem został eser, Kiereński. Nadzieja na stabilizację okazała się płonna, kryzys gospodarczy narastał, wprowadzenie systemu kartkowego i monopolu na handel zbożem dla rządu- to wszystko wywoływało kolejne społeczne niepokoje. 16 kwietnia '17, w specjalnym, zaplombowanym wagonie, niczym bomba rewolucji, Niemcy przewieźli przez granicę przywódcę partii bolszewickiej, Włodzimierza Lenina. Po powrocie do kraju nie próżnował. Pacyfistyczna agitacja bolszewików trafiła na podatny grunt, zwłaszcza wśród chłopów, wśród których wielu domagało się radykalnej reformy rolnej. Choć w lipcu zdelegalizowano partię bolszewicków jako obcych agentów, a Lenina zmuszono do ucieczki do Finlandii, we wrześniu Kiereński pozwolił na uzbrojenie jej organizacji paramilitarnej, Czerwonej Gwardii, w obawie przed dokonaniem przewrotu przez Korniłowa, który ruszył na czele Kozaków na stolicę, motywując to z kolei obawą przed przejęciem władzy przez nich. W tym samym miesiącu w wyborach do Piotrogrodzkiej Rady Robotniczo-Żołnierskiej zwyciężyli bolszewicy. 20 października znów powrócił Lenin. W nocy z 6 na 7 listopada bolszewicy, siłami strajkujących robotników i marynarzy z twierdzy w Kronsztadzie dokonali zamachu stanu. Rozpoczęła się wojna domowa między czerwonymi- nowopowstałą Armią Czerwoną, zbrojnym ramieniem nowego, komunistycznego rządu, a białymi, wojskami generałów, którzy zdecydowali się bronić porządku sprzed przewrotu. W styczniu '18 Lenin podpisuje ze swoimi zleceniodawcami w Brześciu-Litewskim upokarzający traktat pokojowy, w którym zrzeka się ogromnych połaci terenów na rzecz Niemiec, Austro-Węgier i Imperium Osmańskiego. Oznaczało to zwolnienie wielu dywizji niemieckich i austriackich, które jak najszybciej przerzucono na front zachodni, włoski i bałkański. W październiku ogromna ofensywa spycha Włochów na linię rzeki Piawy. Na wiosnę ruszyła prewencyjna ofensywa wojsk alianckich na froncie zachodnim, jednak została szybko powstrzymana przez Niemców. W czerwcu ruszyła tzw. Operacja Teutoberg, czyli wspólny atak niemiecko-austriacko-bułgarski na Grecję. Podczas gdy Austriacy i Bułgarzy trzymali w szachu wojska alianckie w Salonice, Niemcy błyskawicznie wyeliminowali z gry Ateny, flota brytyjska pospiesznie ewakuowała niedobitki wojsk greckich z Peloponezu. Pod koniec grudnia z kolei zakończono ewakuację z Salonik. Mimo całkowitej porażki w Grecji, Ententa miała przewagę na Bliskim Wschodzie. Zajęto całą Mezopotamię, a generał Allenby w pięknym stylu okrążył i zniszczył 80% armii osmańskiej, zajął Damaszek i przedarł się przez Syrię. To, co zostało z tureckich wojsk, wycofało się do Anatolii, i wsparte przez żołnierzy niemieckich i austriackich, szykowało obronę na przełęczach górskich Anatolii.

Niemcy musieli się spieszyć. Armia Kaisera pozostawała niepokonana, ale blokada morska Ententy poważnie pogorszała sytuację gospodarczą, obywatele wręcz głodowali. Sytuację uratowała tylko zaplanowana na wiosnę 1919 roku ofensywa we Francji. Okazała się ona wielkim sukcesem, Niemcy oblegli Paryż. W międzyczasie wraz z sojusznikami w dość krótkim czasie wyeliminowali z wojny Włochy, i przypuścili z ich terenów atak na południe Francji. W takiej fatalnej sytuacji rząd w Paryżu zdecydował się skapitulować. Jedynymi poważniejszymi siłami Ententy, jakie kontynuowały walkę, była Wielka Brytania i Japonia (która odnosiła sukcesy na Pacyfiku). W 1920 roku zwolnione dywizje niemieckie i austro-węgierskie wsparły Turków, Brytyjczycy zostali wyparci z Mezopotamii i Palestyny, ale zdążyli się ufortyfikować na linii Kanału Sueskiego i kontrofensywa, mimo planów, nie dotarła do Egiptu. Przez resztę wojny próbowano bezowocnie przełamać tę linię obrony, a także wyprzeć arabskich powstańców z Hedżasu. Kaisermarine próbowała konfrontacji z brytyjską Home Fleet, ale było to porywanie się z motyką na Słońce. Nie było to jednak potrzebne- otwarcie dla gospodarek państw centralnych rynków włoskich i francuskich redukowało skutki blokady morskiej. W każdym razie, w tym momencie stało się jasne, że wojnę można zakończyć już tylko poprzez negocjacje pokojowe. W 1921 Zjednoczone Królestwo podpisało tzw. pokój z honorem, na mocy którego ono, Portugalia oraz Japonia utrzymywały swoje zamorskie posiadłości, ale Niemcy otrzymywały z powrotem utracone kolonie, a Imperium Osmańskie zyskiwało Cypr.

W międzyczasie, w Rosji trwała wojna domowe. Białych wspierały interwencyjne oddziały brytyjskie i francuskie (do 1919 roku). W kwietniu '19, na kongresie w Omsku, biali generałowie zdecydowali się uformować zjednoczony front pod politycznym przywództwem Kiereńskiego i jego współpracowników z Rządu Tymczasowego, pomimo tego, że każdy miał inną wizję przyszłej Rosji- pokonanie Czerwonych uważano za najważniejsze w tym momencie. Walki toczyły się na terenie całego dawnego Imperium ze zmiennym szczęściem. Niektórzy biali dowódcy, w tym generał Anton Denikin, twierdzili, że bez wsparcia Niemiec zwycięstwo nie będzie możliwe. Cesarz Wilhelm, po pokonaniu Francji i Włoch, zaczął się obawiać nowej ideologii i potwora, którego obudził. Berlin zorientował się, że bolszewizm może być poważnym zagrożeniem dla jego imperium i zgodził się ostatecznie na interwencję po stronie Białych w zamian za uznanie traktatu brzeskiego. W 1920 roku armie niemieckie pod dowództwem generała Groenera połączyły się z siłami Denikina i Wrangla. Armia Czerwona nie była w stanie podołać zadaniu przy takiej przewadze wroga. W krwawej i wielotygodniowej bitwie pod Carycynem na początku 1921 roku, jej siły pod dowództwem Lwa Trockiego i Michaiła Tuchaczewskiego zostały w większości rozgromione. We wrześniu tego roku Wrangel wkroczył do Moskwy. Tam generał Groener przyjął kapitulację z rąk Tuchaczewskiego i tam też 12 października proklamowano utworzenie Federacji Rosyjskiej, oficjalnie kładąc kres wojnie domowej. Mimo wszystko przez jakiś czas miały jeszcze tu i ówdzie lokalne walki z bolszewikami- aż do czerwca 1923, kiedy Archangielsk poddały oddziały generała Antonowa-Owsiejenki.

Nie oznaczało to końca kłopotów. Młoda rosyjska republika musiała stawiać czoło wielu trudnościom i zagrożeniom. Dzięki niemieckiej mediacji uciszono powstanie we Wschodniej Karelii, popierane przez Finlandię- w zamian za region Petsamo rząd w Helsinkach zaprzestał wysyłania tam ochotniczych ekspedycji. Jednym z sukcesów gabinetu Kiereńskiego było właśnie nawiązanie dobrych stosunków z wieloma państwami, które powstały na terenach dawnego Imperium Rosyjskiego podczas wojny domowej. Stabilność sytuacji wewnętrznej została ponownie zagrożona w 1925 roku, kiedy admirał Aleksandr Kołczak na czele sił skrajnej prawicy próbował dokonać zamachu stanu. Puczyści w większości zostali zaaresztowani lub zginęli, pozostali, wraz ze swoim przywódcą, uciekli za granicę.

Polityka wewnętrzna na początku 1936 roku

Nieudany pucz Kołczaka skłonił Kiereńskiego do wzmocnienia pozycji jego rządu, a także do wzmożonych wysiłków w celu poprawienia stanu gospodarki, wyniszczonej wojną światową i domową. Od piętnastu lat rządzi ta sama koalicja eserów i kadetów, utrzymująca się dzięki nie do końca czystym zagraniom i brakowi poważnej opozycji politycznej.

Najważniejsze ugrupowania to:
Partia Socjalistów-Rewolucjonistów- cieszy się rosnącą popularnością już od czasów wojny domowej, z powodu różnic w poglądach gospodarczych dzieli się na lewe skrzydło skupione wokół Piotra Czernowa i prawe, któremu przewodzi sam Kiereński.

Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji- tak zwani mienszewicy. Najwięksi ekstremiści zasiadający w Dumie, sprzymierzeni z radykalnymi frakcjami eserów. Są to wszyscy członkowie tej partii, którzy nie udali się na emigrację (największym skupiskiem mienszewików jest obecnie Gruzja, gdzie sprawują oni władzę). Oprócz nich w partii znajdują się też nieliczni bolszewicy (którzy nie mogli działać legalnie jako samodzielna partia), ich najbardziej wpływowym przedstawicielem jest Nikołaj Bucharin.

Partia Konstytucyjno-Demokratyczna- czyli kadeci, zwolennicy liberalizmu klasycznego, konserwatywnego liberalizmu i wolnego rynku, którym przewodzi obecny premier, Paweł Miliukow.

Oprócz tego w polityce działa grupa niezrzeszonych oficjalnie arystokratów i bogatych właścicieli ziemskich, mających poparcie Kościoła Prawosławnego i pragnących powrotu monarchii. Nie znaczą wiele w Dumie, ale za to stanowią większość w Senacie, co daje im możliwość wyboru prezydenta.

Rząd​

Wojsko
Armia rosyjska jest obecnie w opłakanym stanie. Podstawą jest transport konny, łączność radiowa nie jest powszechna, wyposażenie to kolekcja elementów z różnych źródeł, często przestarzałych- na przykład używane hełmy to wz. 17 rodzimej produkcji, niemieckie stahlhelmy czy nawet angielskie Mk I. Dywizje rzadko kiedy są w pełnym stanie etatowym, oficerów jest więcej niż zwykłych żołnierzy, sztab główny nie ma opracowanej odpowiedniej doktryny, a sama generalicja jest podzielona co do kierunku, w którym mają pójść siły zbrojne. Ponadto dochodzi jeszcze jeden aspekt- tak jak dawniej generałowie podzielili się na białych i czerwonych, tak i teraz niepewna sytuacja polityczna ma odbicie w wojsku. Armii rosyjskiej pozostaje jeden atut, który miała zawsze- zasoby ludzkie Matki Rosji.

​

Sąsiedzi

Ukraina

​

Otrzymała niepodległość jako Ukraińska Republika Ludowa na mocy postanowień traktatu brzeskiego w 1918 r. Wkrótce socjaldemokratyczny rząd został obalony przez hetmana Pawła Skoropadskiego, który ogłosił likwidację republiki i powstanie autorytarnego Hetmanatu (Państwa Ukraińskiego). Szybko jednak trzeba było zawrzeć jakiś kompromis, gdyż dyktator dbał przede wszystkim o interesy bogatych posiadaczy ziemskich. Symbolem tych kompromisów była koronacja z nadania Austro-Węgier Wilhelma Habsburskiego na króla Ukrainy jako Wasyla I, zwanego Wyszywanym (od ukraińskiego stroju ludowego, w którym chętnie się pokazywał). Był on jednak z tych monarchów, którym ustrój państwa pozwala panować, ale nie rządzić- cała władza wojskowa i cywilna skupiała się dalej w ręku Skoropadskiego. Do 1927 roku królestwo znajdowało się pod protektoratem Austro-Węgier. Od tej daty znajdowało się nieoficjalnie pod opieką Niemiec, wskutek nieudanej próby renegocjacji ugody austriacko-węgierskiej (Ausgleichu) z 1867 roku. Dzięki niemieckim inwestycjom Ukraina stała się prawdziwym spichlerzem Europy. Doprowadziło to do umocnienia się obszarników, co z kolei pogłębiło frustrację zwykłych chłopów, rozczarowanych brakiem poważnej reformy rolnej. Poparcie zyskują socjaliści Chruszczowa, którzy zradykalizowali się pod wpływem rządzących w Gruzji mienszewików Berii.

Unia Dońsko-Kubańska, Wszechwielkie Kozackie Wojsko Dońsko-Kubańskie

​

W 1918 roku w chaosie wojny domowej niektórzy Kozacy, dotychczas wierni słudzy cara, spróbowali niczym ich zaporoscy prekursorzy stworzyć wolną społeczność nie kłaniającą się nikomu. Dwa wojska kozackie uzyskały wtedy swoje dwa państwa. Była to Republika Dońska i Kubańska Republika Ludowa, które w 1919 dokonały fuzji z powodu zagrożenia. Choć te tereny miały początkowo zostać znów wcielone do Rosji po wojnie domowej, dzięki wsparciu Niemców ataman doński Piotr Krasnow utrzymał władzę. Jest to obecnie bardzo dziwne państwo, silnie zmilitaryzowane, zewnętrznemu obserwatorowi przypominające starożytną Spartę- pełnię władzy i praw politycznych ma Kozacy- kasta wojskowa, podczas gdy wieloetniczna ludność cywilna ma zajmować się pracą w celu zaspokojenia potrzeb wojska. Obecnie Kozacy wydają się być zadowoleni ze swojej niezależności, ale, biorąc pod uwagę słabość Rosji, Gruzji i Azerbejdżanu, oraz kiepskie uprzemysłowienie ich kraju, mogą wkrótce zacząć szukać nowych ziem, a na nich swoich nowych helotów.

Orda Ałaska

​

W 1917 roku kazascy nacjonaliści skorzystali z okazji i powołali swój niepodległy, tymczasowy rząd. Państwo przetrwało głównie dzięki kompromisowi z tamtejszymi Kozakami, którzy zapewnili obronę i rosyjskimi osadnikami, na których opierała się gospodarka. To właśnie na tych grupach swoje panowanie opiera chan Ali Bukajłiakow, co wywołuje niezadowolenie wśród Kazachów i mniej licznych Turkmenów, wśród których niektórzy z nadzieją spoglądają na południowego sąsiada, Chanat Turkiestański, gdzie wśród warstw rządzących popularne są koncepcje środkowoazjatyckiego kalifatu czy zjednoczenia ludów tureckich.

Finlandia

​

Do 1917 roku Wielkie Księstwo Finlandii było połączone unią personalną z Rosją, jednak wraz z obaleniem cara nadano jej autonomiczny status w ramach państwa rosyjskiego. Po rewolucji październikowej, wraz z wybuchem wojny domowej doszło do proklamacji niepodległości przez fińskich patriotów. Młoda republikę niemal od razu czekała wojna domowa z własnymi komunistami, wspartymi przez ich rosyjskich braci w wierze. Na wskutek bezpośredniej niemieckiej interwencji w Finlandii nowy kraj, którego utworzenie i tak było wspierane już wcześniej przez Niemcy, zbliżył się do II Rzeszy. Na znak tego, po zwycięstwie fińskich białych republikę zamieniono w królestwo, na którego władcę koronowano niemieckiego księcia Fryderyka Karola Heskiego, który przyjął imię Vaino I. W narodzie fińskim obudził się nacjonalistyczny duch, w latach 1918-1919 wysłano dwie ekspedycje do wschodniej Karelii w celu wyzwolenia tamtejszej ludności ugrofińskiej spod władzy bolszewików, żywo wsparto też tamtejsze powstanie, które jednak w 1921 roku na prośbę Niemiec, które szykowały się do pomocy rosyjskim białym, zaprzestano tych praktyk. Zawarto z Rosją w Tartu traktat, na mocy którego, w zamian za nie podsycanie buntowniczych nastrojów w Karelii Finlandia otrzymała Petsamo. W tym samym roku podpisano ze Szwecją konwencję potwierdzającą status Wysp Alandzkich jako autonomicznego i zdemilitaryzowanego regionu.
Choć Finowie byli uradowani z samego faktu, że wreszcie pierwszy raz w historii mieli swoje własne, suwerenne państwo, to karelski sentyment, irredencka idea Wielkiej Finlandii, kwestia Wysp Alandzkich, pogłoski o pacyfikacji karelskich wsi przez Rosjan i ogólnoświatowe rozczarowanie demokracją spowodowało utworzenie się poważnej politycznej siły skupiającej największych kontestatorów ówczesnego porządku. Był to Ruch Lapua, nacjonalistyczne, antykomunistyczne stronnictwo reprezentujące tzw. trzecią drogę i rodzący się wówczas nurt tak zwanego narodowego populizmu. Tak czy siak, w 1932 roku uzbrojeni lappiści należący do Suojeluskunta (paramilitarnej organizacji obrony terytorialnej) rozgonili wiec socjaldemokratów w Mäntsälä. W ciągu następnych kilku dni dołączyli tam kolejni żołnierze lokalnej milicji, sami przywódcy ruchu, a nawet były szef sztabu, generał Kurt Wallenius. W oficjalnym oświadczeniu radiowym odmówili oni rozproszenia się, zażądali od króla przekazania im władzy i wezwali swoich zwolenników w całym kraju do buntu. Odbył się tzw. marsz na Helsinki. Vaino ustąpił przed żądaniami lappistów. Premierem został ich przywódca, Vihtori Kosola.

Republika Fengtien

​

Fengtien była jedną z wojskowych klik, jakie sprawowały faktyczną władzę w wielu regionach Chin w chaosie, jaki przyniosło obalenie cesarstwa i ustanowienie republiki. Jej watażka, generał Zhang Zuoling zyskał kontrolę nad północnymi Chinami i całą Mandżurią. Gdy w 1924 roku doszło w Chinach do niemieckiej interwencji w celu ponownego zainstalowania dynastii Quing, ten, chcąc ratować swoje małe imperium, podpisał z Japonią specjalny traktat o przyjaźni, według którego został szczególnym sprzymierzeńcem Cesarstwa i nada przywileje japońskim przedsiębiorstwom. Na mocy późniejszego porozumienia między Niemcami a Japonią, dotyczącego utworzenia Cesarstwa Qing, wojska obu tych państw miały opuścić Mandżurię, a ona miała stać się formalnie autonomiczną chińską prowincją, znajdującą się jednak pod japońską protekcją. Tak powstała Republika Fengtien, uznana jedynie przez Japończyków. Na przełomie lat 20. i 30. Zhang opierając się na lojalnych oficerach ze swojej kliki i republikanach, którzy wyemigrowali z Chin, umocnił swoją pozycję, a sytuacja gospodarcza w Mandżurii poprawiła się dzięki japońskim inwestycjom. Czas pokaże czy w obliczu osłabienia niemieckich wpływów w Chinach ten lokalny dyktator przy wsparciu Japończyków uwolni Państwo Środka od kiepskich rządów cesarza Pu Yi, czy z ramienia Qingów przepędzi z niego zamorskie diabły, czy też stanie się pełnoprawnym graczem, który sięgnie po całkowitą władzę nad Chinami i zapoczątkuje własną dynastię...

Transamur

​

Syberia i rosyjski Daleki Wschód były ważnym teatrem działań wojennych w rosyjskiej wojnie domowej. Doszło tam do japońskiej interwencji wojskowej- tak jak Francja i Wielka Brytania, Kraj Kwitnącej Wiśni chciał ratować swojego sojusznika, który do tej pory szachował wiele dywizji niemieckich. Jednak pod tymi oficjalnymi powodami krył się jeszcze jeden pretekst- chęć zyskania kontroli nad tamtymi obszarami. Z powodu nacisków Niemiec, które dopiero co odniosły zwycięstwo nad Francją, oraz twardego oporu, jaki stawili Kozacy ussuryjscy i amurscy, Japonia wycofała się, jednak wciąż próbowała kombinować na tyłach ogarniętej chaosem Rosji jako jedyne państwo Ententy, które po wojnie czekał nie taki zły los. Miała przy tym poparcie przedsiębiorców z Władywostoku, którzy uważali stosunki ekonomiczne i dyplomatyczne z potęgą z Dalekiego Wschodu za spore osiągnięcie i dobrą alternatywę dla działania w powojennym rosyjskim bałaganie. Doszło więc w 1922 roku do proklamacji niepodległości przez region Transamuru. Nowe państwo otrzymało wkrótce charyzmatycznego wodza w osobie admirała Kołczaka, jednego z najskuteczniejszych z dowódców Białych w wojnie domowej i samozwańczego Wielkorządcy Wszechrusi, który musiał uciekać z Rosji po nieudanej próbie zamach stanu. Jest on obecnie całkowicie na smyczy Cesarstwa Japońskiego, jednak nie jest pozbawiony ambicji- wie, że prędzej czy później dojdzie do konfliktu między Moskwą a Tokio, a wtedy on, odpowiednio lawirując i wykorzystując japońską protekcję, by położyć łapy na całej Syberii, a jak Bóg da, na Rosji...

Białoruś

​

Brak istnienia historycznego państwa białoruskiego nie przeszkodził Niemcom w zainstalowaniu sobie na Wschodzie kolejnego sojusznika w ramach koncepcji Mitteleuropy. Młode królestwo rozwijało się pod rządami brata cesarza Wilhelma II, Henryka von Hohenzollerna, który, mając szersze uprawnienia niż Wasyl I na Ukrainie, wykorzystał je do przeforsowania reform rolnych i złagodzenia napięć między różnymi grupami społecznymi. Zmarł jednak w 1929 roku, a jego syn, Waldemar (koronowany jako Włodzimierz I), okazał się gorszym władcą. Na początek 1936 roku społeczeństwo białoruskie jest mocno zantagonizowane, a władza wymyka się nieudolnemu Włodzimierzowi z rąk na rzecz jego podstępnego brata, księcia Zygmunta, z jego lojalnymi poplecznikami z Państwowych Służb Bezpieczeństwa i różnymi prawicowymi ekstremistami, którzy, co bardzo niepokoi blok Mitteleuropy, są częściej prorosyjscy niż proniemieccy...

Zjednoczone Księstwo Bałtyckie

​

W 1918 roku, w obliczu zrzeczenia się przez nowy, bolszewicki rząd Rosji terenów nadbałtyckich, Niemcy bałtyccy proklamowali utworzenie dwóch państw, Księstwa Kurlandii oraz Księstwa Bałtyckiego, które wkrótce połączyły się w jedno Zjednoczone Księstwo Bałtyckie. Początki tego państwa były bardzo trudne- oddziały Bałtyckiej Landwehry musiały walczyć z Łotyszami, Estończykami, brytyjskimi siłami ekspedycyjnymi, a także i Armią Czerwoną. W każdym razie, dzięki aktywnemu wsparciu starszego brata, Cesarstwa Niemiec, udało się obronić byt księstwa. Czemu starszego brata? Gdyż okazało się, że pozycja tego tworu w planach Berlina była zupełnie inna, niż Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Rząd w Rydze miał charakter kolonialny, wspierano niemieckie osadnictwo na terenach Łotwy i Estonii. Księstwo Bałtyckie zaczęto nieoficjalnie nazywać wschodnim przedłużeniem Cesarstwa, a gdy germanizacja miała się skończyć, miało wejść ono w skład Rzeszy Niemieckiej jako jedno z wielu państw związkowych. Na razie jednak proces integracji został spowolniony przez problemy hegemona.

Mongolia

​

Po upadku rządów dynastii Qing w 1911 roku Mongolia ogłosiła niepodległość, nieuznaną jednak przez Republikę Chińską. Tak więc państwo to, w obronie swojej niepodległości zwróciło się w stronę Rosji, pozostając w jej strefie wpływów, jednak już w 1917 roku, wraz z wybuchem wojny domowej u jego protektora, stanęło przed zagrożeniem zarówno chińskim, jak i bolszewickim. Wtem na scenie pojawił się jeden człowiek- baron Roman Fiodorowicz von Ungern-Sternberg, rosyjski generał i ekscentryk. Na czele swojej Azjatyckiej Dywizji Konnej, złożonej m.in. z Rosjan, Kozaków, Mongołów, Buriatów, Baszkirów, Tybetańczyków i Japończyków, wkroczył do Mongolii, najechanej wówczas przez wojska chińskiego watażki. Przepędził Chińczyków z Urgi (dzisiejsze Ułan-Bator), a potem z całej Mongolii, i przywrócił teokratyczną władzę Bogda Chana. Ten okazał się być figurantem, pełniącym jedynie władzę duchowną, władzę świecką skupił w swym ręku von Sternberg. Zafascynowany kulturą Wschodu, przeszedł na buddyzm, a Mongołowie uważali go za bóstwo lub przynajmniej za reinkarnację Czyngis-chana. Jako pierwszy zaprowadził w Urdze jakiś porządek, próbował zreformować gospodarkę. Biali generałowie uznali jego władzę, mając go jedynie za swojego człowieka, który zabezpieczy flanki. Ale baron miał swoje plany. Chciał zjednoczyć wszystkich Mongołów i odnowić ich imperium, a także być głównym szermierzem panmonarchizmu, który nie tylko zdławi bolszewizm w zarodku, ale też i zniszczy dekadencką demokrację i kapitalizm. Przy dyplomatycznym wsparciu Japonii zajął ważny odcinek Kolei Transsyberyjskiej, ogłaszając nad nim swój nadzór. Kiereński wraz z białymi generałami musiał to po prostu zaakceptować, by ich siły na Dalekim Wschodzie nie zostały kompletnie odcięte. Tymczasem von Sternberg zabrał się za uporządkowanie sytuacji wewnętrznej. W 1924 roku zmarł Bogd Chan, wreszcie szalony baron mógł ogłosić się Wielkim Chanem. Zaczął budować scentralizowane państwo skupione wokół Urgi, i mianował lokalnych namiestników, zwykle Mongołów, ściągających podatki. Byli jednak zostawiani ze zbyt małymi garnizonami, co pozwalało różnym przywódcom plemiennym na jednoczenie się w celu walki z biurokracją bez większego problemu. Opór przeciw władzy zaczęła organizować też inteligencja, głównie z dawnych rosyjskich prowincji wzdłuż Kolei Transsyberyjskiej, której organem terenowym stały się klasztory buddyjskie. Ten ruch oporu stawał się coraz bardziej zorganizowany, jego przywódcy spotykali się regularnie w Kyzyle. Na jednym ze spotkań przyjęli nazwę Ruchu Błękitnych (aluzja do czystego powietrza i wód Mongolii, którą to czystość miał psuć Sternberg). Błękitnych poparły przede wszystkim mniejszości- Rosjanie, Tuwińcy, Buriaci i Turcy Ałtajscy. Na 3 maja 1926 roku zaplanowano demonstracje w Urdze, Ułan-Ude i Kyzyle, podczas których miały paść postulaty demokratyzacji i decentralizacji. Wydarzenia te, które przeszły do historii jako błękitna rewolucja, paradoksalnie tylko pomogły baronowi- krwawo rozprawił się z demonstrantami i umocnił swoją władzę. Teraz pozostawało tylko czekać na większy kryzys w Rosji lub w Chinach, by zostać Chanem Wszystkich Mongołów i zanieść sztafetę monarchistycznej rewolucji...


Rosja świętuje Nowy Rok Pański 1936 jako państwo ogarnięte kryzysem. Rząd ledwie utrzymuje porządek na ulicach Moskwy i Piotrogrodu, nie wspominając o sprawowaniu kontroli nad resztą kraju. Rosjanie są rozczarowani ustrojem- tak zachwalana demokracja na wzór zachodni zdaje się nie zdawać egzaminu. W wojsku i w administracji szerzy się korupcja. Chwiejna, niepewna koalicja kadetów i eserów kiedyś musi się rozpaść, a zastąpi ją siła, w której skumuluje się społeczne niezadowolenie...

Umysłem Rosji nie zrozumiesz,
I zwykłą miarą jej nie zmierzysz:
Postać szczególną ona ma –
W Ruś można tylko wierzyć.
Fiodor Tiutczew​

 

Co dwie głowy to nie jedna​

Rosyjski AAR​

Odcinek I​

​

We didn't start the fire​

​

Styczeń 1936 roku zaczął się dla Rosji tak jak to zwykle. Moskiewska Rada Robotnicza (w całej Rosji wciąż funkcjonowało wiele sowietów, na prowincji często nawet uzurpując sobie władzę) ogłosiła 2-go strajk generalny. Następniego dnia wystąpienia robotnicze sparaliżowały miasto. Pech chciał, że tego dnia prezydent Kiereński wybrał się do teatru. Demonstranci zdenerwowani tą postawą zaczęli porównywać ją do tego, co zrobił car Mikołaj II po panice na Chodynce. Ustawili się oni pod gmachem Teatru Wielkiego, czekając na głowę państwa. Kiereński nie spodziewał się takiego powitania, widząc jednak protestujące masy, postanowił wyjść z twarzą i zwrócić się do nich. Niestety, już nie zdążył- rozległ się odgłos strzału, Kiereński wygiął się spazmatycznie, upadając na ramiona pierwszej damy. Wybuchło zamieszanie, robotnicy rozpierzchli się we wszystkie strony, albo nie wiedząc, co się dzieje, albo chcąc uniknąć aresztowań. Zamachowiec nie został jednak schwytany, a strzały na pewno nie padły ze strony tłumu. Musiał wmieszać się w tłum wychodzących razem z prezydentem funkcjonariuszy policji, żołnierzy, oficjeli i przedstawicieli moskiewskiej śmietanki towarzyskiej. W każdym razie, ofiara zginęła na miejscu, a potem różne grupy nawzajem oskarżały się o zabójstwo.
Było jasne, że koniec Kiereńskiego to koniec szorstkiej przyjaźni kadetów i eserów- chwiejna koalicja rozpadła się, premier Miliukow ogłosił dymisję rządu. Dla niektórych był to sygnał, że najwyższy czas działać...

Baron Wrangel tej nocy nie miał zamiaru spać. Wydał oddziałom Moskiewskiego Okręgu Wojskowego rozkaz wyjścia na ulice stolicy i zajęcia siedzib najważniejszych urzędów wojskowych. Ponieważ nie było go na miejscu, rozkaz przekazał żołnierzom jego najbardziej zaufany współpracownik, generał Andriej Własow, który osobiście dowodził całą operacją. Tymczasem marszałek zabezpieczył tyły w Piotrogrodzie. Wiedział, że może być oskarżony o inspirację zamachu na Kiereńskiego, obawiał się też Denikina, który miał za swoimi plecami większą część armii; on jednak na wszystko to miał sposób. Nie po to spędził ostatnie lata na intrygach i planach, by teraz zawieść. Od czasów nieudanego puczu i emigracji Kołczaka skrajna prawica była w Rosji pozbawiona silnego lidera- w roli jego następcy widziano właśnie tajemniczego czarnego barona, jak ochrzcili podczas wojny domowej bolszewicy, których był postrachem. Popierali go narodowi populiści, tradycjonaliści, monarchiści, kler- tak skupiło się wokół jego osoby nieformalne ugrupowanie, które eserowcy, socjaldemokraci, mienszewicy i bolszewicy okrzyknęli w swych gazetach i pamfletach nową "Czarną Sotnią". Marszałek zdawał sobie sprawę ze swojej roli i był pewien, że właśnie dnia 3 stycznia 1936 roku wiatry historii zawiały dla niego pomyślnie.

​

Moskwian obudziły tymczasem huki, strzały i okrzyki. Okazało się, że wśród wojsk Obwodu Moskiewskiego zapanował chaos organizacyjny- nie tylko Wrangel im rozkaz wydał zabezpieczenia miasta. To samo uczynił generał Anton Denikin, który zrazu zwołał tajną naradę w Sztabie Głównym. Jako człowiek, któremu zależało przede wszystkim na spokoju i bezpieczeństwie w jego ojczyźnie, postanowił przeciwdziałać anarchii i próbom zamachu stanu- nieważne, czy w wykonaniu bolszewików, czy wranglowców- ogłaszając stan wojenny. Rychło rozgorzały uliczne walki między lojalistami, a siłami dowodzonymi przez Własowa, dla których sytuacja nie prezentowała się zbyt pomyślnie. Koło południa dnia 4 stycznia prosił marszałka o przysłanie posiłków- tymczasem Wrangel od rana podążał pociągiem do Moskwy wraz z kolejnymi oddziałami. Nie tylko regularne formacje wojskowe brały udział w walce. Paramilitarna organizacja tzw. żółtych koszul, ramię zbrojne Związku Michała Archanioła, którego przywódcy zadeklarowali poparcie dla barona, rozpoczęła pełną mobilizację. W samej stolicy na barykady doszło do kuriozum- po stronie Denikina na barykady poszli bojówkarze Bucharina, ostentacyjnie śpiewając pieśń z czasów wojny domowej, Biała armia, czarny baron. 5-go stycznia w podmoskiewskim Choroszczewie Wrangel spotkał się z żółtymi koszulami i wystosował oficjalne ultimatum do Denikina, jako ostatniego kompetentnego człowieka i do Senatu, a także obwołał się Generalissimusem. Starcia były coraz zacieklejsze. Wreszcie, szef sztabu zgodził się spotkać z puczystą. 6 stycznia o godzinie 14:30 na Moście Borodińskim doszło do spotkania Wrangla, Własowa i księcia Feliksa Jusupowa z Denikinem oraz przewodniczącym Senatu, Dymitrem Pawłowiczem Romanowem. Widząc, że kraj znowu stoi na krawędzi wojny domowej, postanowili pójść na kompromis i zgodzić się na część żądań marszałka. Bardziej obawiali się bolszewików...
​

​

I tak oto, Senat ogłosił Piotra Nikołajewicza Wrangla Naczelnikiem Państwa i powierzył mu misję sformowania nowego rządu. Tymczasem oddziały żółtych koszul i im podobne grupy za cichym jego przyzwoleniem spacyfikowały wszelkie publiczne wystąpienia. Zawieszono konstytucję i działalność Dumy Państwowej, której większość członków stanowili politycy lewicowi. Nie mogli wybaczyć Denikinowi, że poddał się w obronie legalnej władzy. Mimo oporu ze strony mas wobec nowego rządzącego, opozycja nie mogła jednak wiele już zrobić. Na prowincji jego poplecznicy w administracji i kadrach oficerskich zrobili, co trzeba, jako generalissimus z kolei wysłał wojsko do opanowania sytuacji w tych większych miastach, w których wcześniej nie mógł tego zrobić. Wciąż tu i ówdzie wybuchały starcia, zdelegalizowano działalność partii politycznych, prasa syndykalistyczna i komunistyczna w Rosji i na świecie grzmiała o okrucieństwach białego terroru.
Najważniejszy teraz w Rosji człowiek dokonał przetasowań na szczytach władzy. 17 stycznia mianował dekretem nowego premiera. Został nim przywódca nieoficjalnego ugrupowania konserwatystów, patriarcha Michaił. Środowiska postępowe ten krok tylko rozsierdził jeszcze bardziej, ale generalnie przysporzyło to popularności nowemu gabinetowi, gdyż Cerkiew Prawosławna reprezentowała znaczną część obywateli.
​

[/URL]
​

Wobec tych ważnych wydarzeń bez echa przeszła śmierć rosyjskiego męża stanu Borysa Sturmera 6 stycznia. Urodzony w 1848 roku, był żywym symbolem ciągłości tradycji państwowej Rosji, choć był oskarżany o zbytnią proniemieckość.
​

​

Ze świata

Baron, a raczej chan Roman Ungern von Sternberg, wykorzystując problemy wewnętrzne północnego sąsiada, oficjalnie oznajmił przed światem swoje zamiary zjednoczenia wszystkich Mongołów. Popsuło to bardzo jego stosunki z Cesarstwem Chin, Republiką Fengtien i Ordą Ałaską. Moskwa z kolei pozostała obojętna wobec poczynań szalonego barona. Choć oficjalnie niby traktowany jest jak niegroźny dziwak, wielu Rosjan chce uregulowania sprawy Kolei Transsyberyjskiej, istnieją też obawy, że Japonia może w jego osobie znaleźć sobie kolejnego sojusznika w tym regionie.
​

​

Brytyjski teoretyk syndykalizmu, Oswald Mosley, ogłosił powstanie nowej doktryny, totalizmu. Zakłada ona maksymalną centralizację władzy, całkowitą kontrolę państwa nad gospodarką i społeczeństwem w celu ochrony socjalizmu, a także konieczność jego zaprowadzania i budowy bezkompromisowo, wszelkimi koniecznymi środkami- to prowadzi do skupienia się na rozbudowie sił zbrojnych. Swoje poparcie dla tej radykalnej, autorytarnej i militarystycznej ideologii wyrazili: Georges Valois, lider francuskiej frakcji sorelian (ortodoksyjni syndykaliści), Ławrientij Beria, premier Demokratycznej Republiki Gruzji i Benito Mussolini, przywódca Włoskiej Unii Narodowo-Syndykalistycznej. W Rosji piewcą totalizmu został Nikołaj Bucharin, który od czasu przewrotu Wrangla przebywał na emigracji we Francji. Wyznaczył on nową ideę jako oficjalną doktrynę rosyjskiej partii komunistycznej.
​

​

17 stycznia Palmiro Togliatti, prezydent Socjalistycznej Republiki Włoch, w płomiennym przemówieniu skrytykował i potępił nowo wybranego papieża Juliusza IV (kardynała Theodora Innitzera) , który był nie tylko biskupem Rzymu, ale też i przywódcą Federacji Włoskiej, północnej, konserwatywnej części podzielonych Włoch. Ojciec Święty nie pozostał dłużny- w najnowszej encyklice potępił syndykalizm, na co południe odpowiedziało jeszcze agresywniej- dokonało konfiskaty majątków kościelnych, rozpoczęły się prześladowania kleru. Doniesienia o takich rzeczach, jak strzelanie do przydrożnych kapliczek i gwałty na zakonnicach zszokowały opinię międzynarodową- choć nie były to działania zaplanowane odgórnie, rząd w Neapolu udzielił na to zgodę poprzez milczenie.
​

​

Papież zaczął szukać sobie potencjalnych sojuszników w jego sprawie i w ogóle w ponownym zjednoczeniu Włoch. Zwrócił się do Ententy, lecz rozmowy dyplomatyczne spełzły na niczym. Kanada, jej przywódca, nie zgodziła się na akces Federacji do sojuszu. Nie miała wystarczająco sił by móc angażować się w sprawy Italii.
​

​

Tymczasem w Kanadzie umarł brytyjski król na wygnaniu, Jerzy V. Mimo tej straty rodzina królewska i rządzący uchodźcy nie zamierzają poprzestać w swej misji odzyskania Brytanii i jej kolonii ogarniętych syndykalistyczną rewolucją. Na razie zadanie to zapowiada się być ciężkie, gdyż Kanadyjczycy nie tryskają entuzjazmem na myśl, że ich kraj ma być przede wszystkim instrumentem w rękach Korony do odzyskania jej terytoriów.

W Chinach 27 stycznia cesarz Pu Yi przemówił do swojego ludu, obiecując mu przeprowadzenie koniecznych reform. Ta zapowiedź wyciągnięcia Cesarstwa z marazmu nie zadowala zbyt wielu- ani Japonii, ani Niemiec (zwłaszcza, że wpływy Kompanii Wschodnioazjatyckiej osłabły), ani Zhanga Tianrana, charyzmatycznego przywódcy i założyciela synkretycznego (bo łączącego elementy konfucjanizmu, taoizmu i buddyzmu, oraz uznającego słuszność chrześcijaństwa i islamu) ruchu religijnego I-Kuan Tao, który wraz ze swoimi licznymi zwolennikami ukrył się w górach na północnym wschodzie, szykując się do odbicia Chin z rąk nieudolnych Qingów i cudzoziemców.
​

​

Pomimo oporów lwiej części społeczeństwa, marszałkowi Wranglowi udało się przejąć władzę. Jakie będzie jego następne posunięcie...?