"Czarnogóra - Perła Bałkanów" AAR

Technikalia:

Victoria: Revolutions + hotfixy
Trudność - normalna
Agresywność - normalna

Wprowadzenie​

Początki nowożytnej historii Czarnogóry sięgają roku 1796, kiedy to wojska tureckie poniosły porażkę z rąk mniej licznych Czarnogórców w bitwie pod Krusi a sama Czarnogóra uzyskała niepodległość. Jednak już w 1806 roku podczas toczących się w Europie wojen napoleońskich większość terenów została zajęta przez Francuzów. Porażka Napoleona w Rosji spowodowała wyzwolenie Czarnogóry aż po wybrzeże Adriatyku. Jednak na Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku rejon zatoki Kotor przyznany został Austrii a sama Czarnogóra uznała zwierzchność sułtana. Aż do początków lat 30- tych XIX wieku państwo było rządzone przez biskupów stolicy krajuCetinje, kiedy to władzę przejął Petar II Petrović-Njegoš i koronował się na księcia Czarnogóry.

​

Od początku istnienia kraj balansował między Cesarstwem Austrii a Imperium Otomańskim, które w XIX wieku przeżywało już schyłek swej świetności. Elity doskonale zdawały sobie sprawę, że tylko dzięki zabiegom dyplomatycznym i skomplikowanej sytuacji międzynarodowej kraj nadal istnieje na mapie Europy.

Część I – Modernizacja



1836 – 1844​

Sytuacja Czarnogóry w 1836 roku nie przedstawiała się zbyt dobrze, kraj zamieszkany był przez nie więcej jak 130 tysięcy ludzi prawie wyłącznie Serbów, pozbawiony był dostępu do morza a co najważniejsze gospodarka oparta była wyłącznie na hodowli owiec i eksporcie wełny. Dodatkowo sytuację państwa komplikowało ogólne zacofanie i analfabetyzm, który sięgał 90 %.
Dzięki staraniom księcia Petara w marcu 1836 roku udało się zbalansować budżet kraju, w znacznej mierze dzięki cięciom wydatków na i tak nie liczną armię, co jednak ochłodziło stosunki ze szlachtą, której duża część służyła w armii.

​

Uspokojenie sytuacji finansowej zaowocowało rozwojem technicznym kraju, poprzez coraz częstsze importowanie nowinek technicznych z Francji, Anglii czy Niemiec. Już w 1837 roku w Czarnogórze pojawiły się pierwsze silniki parowe, które na razie w małym stopniu usprawniały pracę, ale były pierwszą zapowiedzią modernizacji kraju. Za prawdziwy początek rewolucji przemysłowej w Czarnogórze uznaje się rok 1839, kiedy to sprowadzono z Anglii mechaniczne krosna, które podnosiło znacząco produkcję włókien z wełny. Ogólnie w latach 1836-41 eksport kraju wzrósł z 1 miliona do 4 milionów dinarów.

​

Również na arenie międzynarodowej uzyskano niewielki, jednak znaczący sukces, mianowicie rząd Grecji jako pierwszy kraj na świecie uznał niepodległą Czarnogórę. Wydarzenie to nie pociągnęło za sobą konsekwencji, gdyż kraj nadal uznawał nominalną zwierzchność sułtana, jednak wydźwięk moralny był dość spory. Kraj w końcu może na kogoś liczyć.

1845 – 1850​

Pomimo pomyślnie rozwijającej gospodarki w kraju coraz częściej dochodziło do niepokojów. Zawłaszczenie władzy przez księcia i bardzo wąską elitę władzy, skupioną w Partii Konserwatywnej, potocznie zwanej Partią Kniazia, a także ogromne wpływy Kościoła Prawosławnego powodowały sprzeciw liberalnie nastawionych warstw społeczności czarnogórskiej.
Zorganizowane na wrzesień 1844 roku wybory do parlamentu były od początku farsą, prawo wyborcze posiadali tylko przedstawiciele arystokracji, skupieni wokół księcia. Dzięki temu książę mógł być pewien, że w parlamencie zasiądą oddani mu ludzie. Jednak na miesiąc przed wyborami wybuchł ogromny skandal, kiedy po stolicy rozniosły się wieści, że książę próbuje korumpować swych przeciwników a nawet członków parlamentu. Partia liberalna skupiająca przede wszystkim bogatych chłopów i część kadry oficerskiej zażądała zmiany ordynacji wyborczej i zniesienia cenzury. W odpowiedzi książę podjął serię prześladowań skierowanych przeciw przywódcom liberałów. Apogeum konfliktu przypadło na 12 sierpnia, kiedy to Dušan Paštrović, członek tajnej anarchizującej organizacji Svoboda, na jednym z placów Cetinje zastrzelił księcia.

​

Na skutek kryzysu w państwie władzę przejęli liberałowie i 6 września ogłosili zniesienie monarchii i ustanowienie republiki. Tymczasowa konstytucja nadawała prawo wyborcze wszystkim mężczyznom powyżej 21 lat, gwarantowała wolność zgromadzeń i tworzenia organizacji a także sankcjonowała pomoc państwa dla niżej sytuowanych taką jak zasiłki i pomoc medyczna. Reformę tę podjęto pod wpływem pozytywizmu, który docierał właśnie do Czarnogóry.

Rząd nowo ukształtowanej republiki zajął się przede wszystkim poprawą stosunków z Austrią i Turcją, które podejrzliwie spoglądały na nowy ustrój i księciobójstwo. Przed interwencją zbrojną uchroniły Czarnogórę rozruchy w Austrii, które były preludium do wielkiego wstrząsu, który nawiedził Europę w 1848 roku a nazwany został Wiosną Ludów. W czasie, gdy w Europie toczyła się walka z despotyzmem i postanowieniami Kongresu Wiedeńskiego, mała republika skupiła się na rozwoju gospodarczym. Dzięki liberalizacji życia gospodarczego ( ustawa o wolności handlu ) i społecznego ( nowa konstytucja ) na tereny Czarnogóry napłynęło w latach 1845 – 50 aż 3 miliony imigrantów, głównie Serbów z terenów Cesarstwa i Turcji. Tak wielka rzesza ludzi znalazła zatrudnienie w prężnie rozwijającym się rolnictwie, ale także w raczkującym dopiero przemyśle. Dzięki temu kraj z zacofanego i peryferyjnego stał się prężnie rozwijającym się „tygrysem” Bałkanów.

​

Problemy pojawiły się w 1850 roku, kiedy Austria wraz z Rosją ostatecznie utopiły w krwi powstanie węgierskie. W marcu Austria po krótkiej wojnie zajęła Serbię, co miało być karą za pomoc węgierskim powstańcom, a w maju rozpoczęła gromadzenie wojska na granicy z Czarnogórą. W tym samym czasie dyplomacja czarnogórska podejmowała starania w Petersburgu o zapobiegnięciu interwencji austriackiej, ponieważ to, że nastąpi było już dla wszystkich jasne. Ostatecznie udało się przekonać cara, że aneksja Czarnogóry zachwieje równowagą sił na Bałkanach na korzyść Austrii.
W dniach 12-14 września dyplomaci z Wiednia i Petersburga ustalili, że Czarnogóra będzie wielkim księstwem a na tronie zasiądzie drugi syn Ludwika II, księcia Hesji, Karol. Sześcioletni okres republiki Czarnogóry dobiegł końca.

​

 

​

Część II - Czas próby ​

​

Osadzenie na tronie Czarnogóry króla z dynastii heskiej wywołało spore obawy polityków czarnogórskich oraz Rosji, że Austria zapragnie wciągnąć ten kraj do swej strefy wpływów, co po zajęciu Serbii znacznie osłabiałoby pozycję Rosji na Bałkanach. Dlatego też car Mikołaj I wymógł na osłabionej Wiosną Ludów Austrii przekazanie Czarnogórze portu w Kotor, dzięki czemu uzyskała ona dostęp do morza.

​

Mimo początkowej niechęci społeczeństwa król Karol I okazał się człowiekiem postępowym i dbającym o swe nowe władztwo. Już w październiku 1850 roku przy pomocy niemieckich konstruktorów rozpoczął budowę pierwszej na Bałkanach linii kolejowej, która miała łączyć Podgoricę, gdzie przeniesiono stolicę kraju, z portem w Kotor. Pracę przebiegały w błyskawicznym tempie, dlatego też już w lutym następnego roku uroczyście otwarto trasę. W tym samym czasie otwarto również potężny kompleks tartaków, które wykorzystując drewno z Kosowa i Bośni przerabiało je na deski i eksportowało do Anglii. Był to pierwszy zalążek nowoczesnego przemysłu w kraju. Pod rządami Karola przyspieszenia nabrał również rozwój technologiczny kraju, z Niemiec sprowadzono nowoczesne mechaniczne krosna, dzięki którym produkcja wzrosła dwukrotnie.

​

Rozwój przemysłu wzmógł się w latach 50-tych, nie tylko dzięki inwestycjom państwa, ale także zmieniającej się sytuacji międzynarodowej. W 1853 roku wybuchła wojna między Rosją a Turcją, którą wsparły Wielka Brytania, Francja i Sardynia, dzięki przewadze technologicznej państw zachodnich i nieudolności rosyjskiego dowództwa już w marcu 1854 roku Rosja została zmuszona do podpisania haniebnego traktatu paryskiego, który znacznie osłabiał rosyjską pozycję na Bałkanach, w tym w Czarnogórze. Rok 1855 przyniósł natomiast sromotną porażkę Austrii z rąk Francuzów, którzy rozpoczęli wojnę o pozycję we Włoszech. Odziały austriackie szybko zostały wyparte z półwyspu Apenińskiego a armia francuska wspomagana przez flotę wylądowała w Chorwacji. W tej sytuacji do wojny przystąpiła Turcja zachęcona zwycięstwem nad Rosją a pragnąca odzyskać utraconą Serbię. Postępy wojsk francuskich, które zbliżały się już do Wiednia oraz porażka wojsk austriackich pod Belgradem zmusiły Austrię do rokowań. Na mocy pokoju wiedeńskiego Austria musiała uznać niepodległość Chorwacji, która przechodziła w strefę wpływów francuskich, a także zrzekała się Serbii na rzecz Turcji. Osłabienie Rosji i Austrii w skutek przegranych wojen wykorzystała Czarnogóra zrzucając „opiekę” swych dotychczasowych protektorów.

Uzyskaną swobodę Czarnogóra postanowiła wykorzystać na rozwój przemysłu, który w tym czasie był już wyznacznikiem nowoczesności i potęgi państwa. W Podgoricy wybudowano hutę stali, która w krótkim czasie zaczęła przynosić znaczne zyski ze sprzedaży wyrobów do Rosji. W sierpniu 1858 roku otworzono w stolicy giełdę papierów wartościowych, co z kolei przyczyniło się do wykształcenia się w społeczeństwie warstwy kapitalistów. W rok później powiększono dotychczasową linię kolejową, gdyż nie wystarczała już do transportu materiałów eksportowych do portu w Kotor. Jednak i ta inwestycja w sytuacji ciągłego powstawania nowych fabryk, budowanych przeważnie przez inwestorów prywatnych, już w 1861 roku była niewystarczająca, dlatego też postanowiono zreorganizować cały tabor kolejowy i przejść na system kolei żelaznej.

​

Doskonałą koniunkturę gospodarki czarnogórskiej król Karol I postanowił wykorzystać do unowocześnienia armii, która była w tym czasie słabo uzbrojona i nieliczna. W lutym 1862 roku zakupiono w Niemczech karabiny odtylcowe Gewehr M.41, będące na wyposażeniu armii pruskiej. Karabin ten był znacznie nowocześniejszy od dotychczas używanych karabinów ładowanych przez lufę, zapewniał większą doniosłość i celność a także można było z niego strzelać w pozycji leżącej, co minimalizowało straty a na czym najbardziej zależało nielicznej armii czarnogórskiej. Wprowadzono również nowe systemy szkoleń, co nie tylko podniosło organizację, ale także lub przede wszystkim morale żołnierzy i kadry oficerskiej.

​

W dwa miesiące później powiększono liczebność armii z jednej do czterech dywizji oraz stworzono system mobilizacyjny, który na wypadek wojny miał zapewnić dalsze osiem dywizji złożonych z rezerwistów.
Okazja do sprawdzenia zreformowanej armii nadeszła nader szybko, bo już w czerwcu 1864 roku Rosja wypowiedziała wojnę Turcji. Słabe Imperium Osmańskie ponoszące od początku wojny porażki na Kaukazie i pozbawione pomocy państw zachodnich, we wrześniu zdecydowało się wycofać wojska z europejskiej części państwa i skierować je do walki na Kaukazie. Sytuację postanowił wykorzystać król Karol I i w listopadzie ogłosił mobilizację oraz jednocześnie uderzył siłami trzech dywizji na Prisztinę, stolicę sandżaku Kosowa. 6 grudnia udało się opanować miasto a czarnogórska armia ruszyła na północ w stronę Belgradu. 30 grudnia padł Nisz a 15 stycznia Nowy Pazar, obrona turecka była symboliczna. 13 lutego straż przednia zajęła Kragujewac, dzięki czemu droga do Belgradu stanęła otworem. W początkach lutego zakończono również formowanie dywizji rezerwowych, które w liczbie ośmiu wkroczyły do Bośni. Zabezpieczywszy zdobyte tereny oddziały czarnogórskie 8 marca wkroczyły do Belgradu, historycznej stolicy Serbów. Następnie Czarnogórcy ruszyli na Bor, który zajęli 26 kwietnia, w tym samym czasie druga armia opanowała Sarajewo, stolicę Bośni, Turcy nadal nie wykazywali aktywności zajęci ratowaniem frontu w Syrii i Anatolii przed nawałą rosyjską. Król Karol po opanowaniu historycznych terenów Serbii i Bośni postanowił w sierpniu wspomóc swego rosyjskiego sojusznika i wysłał 35 tysięczną armię do południowej Bułgarii. Na czele wojsk stanął zasłużony już w tej kampanii generał Bojković. Dzięki talentowi tego dowódcy Czarnogórcy szybko uporali się z nieskoordynowanymi atakami Turków i wyparli ich wojska do Macedonii, a sam Bojković podjął marsz w stronę Stambułu, który padł po krótkim ostrzale artyleryjskim 27 września. Sułtan zbiegł do Izmiru. Zdobycie stolicy Otomanów nie powiodłoby się gdyby nie działania drugiej armii czarnogórskiej pod wodzą generała Mijatovića, który skutecznie blokował wszelkie ruchy armii tureckiej w Macedonii.

​

Postępy sojuszu rosyjsko-czarnogórskiego w Turcji​

Na skutek utraty stolicy i całkowitego rozpadu armii sułtan zmuszony został do rozmów na temat pokoju. Jednak w tym momencie w grę wmieszały się pozostałe mocarstwa zachodnie, które obawiały się zbytniego wzrostu potęgi Rosji na Bałkanach. Dlatego też dyplomacja angielska wymogła na Czarnogórze rezygnację z terenów Bośni, która miała być formalnie niepodległa, jednak administrowana przez Austrię. Czarnogóra dzięki talentom dyplomatycznym Karola zdołała uzyskać tereny historyczne Serbii wraz z Belgradem. Dzięki zwycięskiej wojnie Czarnogóra nie tylko zapewniła sobie zaplecze surowcowe zdobytych prowincji, ale przede wszystkim z europejskiego liliputa przekształciła się w średniej wielkości państwo w pełni niezależne od swych sąsiadów.

​

 

Część III - La Bella Epoque​

Wcielenie ziem serbskich do Czarnogóry nastręczało tyleż samo radości, co problemów rządowi w Podgoricy. Powiększenie państwa a co za tym idzie zaplecza surowcowego w znacznym stopniu uniezależniało Czarnogórę od Austrii i Rosji, jednak przyłączone tereny były zacofane, w większości rolnicze i pozbawione choćby zaczątków przemysłu czy też sieci kolejowej. Dlatego też rząd całą swoją uwagę skupił na scaleniu w jeden organizm ziem będących od wielu stuleci pod obcym panowaniem. Już w początkach lat siedemdziesiątych wybudowano sieć linii kolejowych, łączących kopalnie węgla na północy z fabrykami w Podgoricy i portem w Kotorze. Dzięki wprowadzeniu ulg dla przedsiębiorców na terenie Serbii w krótkim czasie zaczęły powstawać nowe fabryki, które w przeciągu dziesięciu lat zmieniły krajobraz z rolniczego na przemysłowy. Szczególnie Belgrad, dawna stolica Serbii, przodował w rozwoju przemysłu, dzięki czemu już w 1880 roku liczył pół miliona mieszkańców.

​

Szybki rozwój kraju doprowadził również do reorganizacji armii i powstania floty czarnogórskiej, które skutecznie chroniłyby interesy państwa. Już w 1875 roku na wyposażenie dywizji piechoty wszedł karabin maszynowy Gatlinga, który zrewolucjonizował pole walki. Początki floty sięgają 1874 roku, kiedy zwodowano rajdera „Podgorica”, który miał za zadanie strzec portu w Kotorze. Plany obejmowały budowę sześciu następnych jednostek, jednak wydarzenia roku 1878 sprawiły, że porzucono projekt na rzecz armii.

W listopadzie 1878 roku Austria ogłosiła aneksję Bośni i Hercegowiny i wkroczyła na jej tereny. Wywołało to gwałtowny sprzeciw Rosji i Czarnogóry, ponieważ było to jawne zachwianie równowagi na Bałkanach. Próby rozwiązania problemu dyplomatycznie podejmowane przez Wielką Brytanię i niedawno zjednoczone Niemcy nie przyniosły rezultatu, dlatego też w marcu 1879 roku Rosja a wraz z nią Czarnogóra wypowiedziały wojnę Austrii. Szybko okazało się, że armia austriacka nie jest przygotowana do wojny na trzech frontach, gdyż w między czasie do wojny przystąpiły Włochy, chcące odzyskać swe ziemie od Austrii. Już pierwsza bitwa stoczona pod Pancsova pokazała wyższość taktyki Karola I nad Austriakami. Do początków sierpnia odziały czarnogórskie opanowały Mitrovicę i Dubrownik i kierowały się w stronę Sarajewa. 12 września upadł Nowy Sad i droga na Węgry dla armii czarnogórskiej stała otworem, szczególnie, że wojska przeciwnika ponosiły klęskę za klęską na froncie w Galicji i we Włoszech. Triumfalny pochód Czarnogórców zatrzymała dopiero wiadomość z Rosji, gdzie car Aleksander II postanowił zawrzeć pokój z Austrią. Na mocy traktatu Czarnogóra zyskiwała prowincje Mitrovica i Pancsova, natomiast Rosja część Galicji.

​

Cesarstwo Austriackie zmuszone zostało również do zapłacenia kontrybucji wojennej, której znaczną część Czarnogóra przeznaczyła na rozwój przemysłu, np. na budowę stoczni w Kotor. Pomyślność kraju zakłócona została 13 września 1889 roku, kiedy to wszystkie gazety poinformowały, że miłościwie panujący Karol I Heski zmarł. Na tronie zasiadł jego jedyny syn Mikołaj I, który wychowany w tradycji serbskiej koronował się na króla Serbii i ustanowił dawną stolicę Serbów Belgrad swą siedzibą. Wywołało to pewne niepokoje w społeczeństwie, szczególnie, że za zmianą nazwy kraju i flagi szły również zmiany w konstytucji, znacznie ograniczające wolność i przywileje socjalne ludności. Złoty wiek wolności dobiegał końca.

​

Nowy władca od początku w niczym nie przypominał swego ojca, odrzucił udział szerokich mas społeczeństwa w rządzeniu i z czasem stawał się coraz większym despotą. W odróżnieniu od swego ojca popierał ruchy nacjonalistyczne Serbów w granicach monarchii Habsburgów, co szybko zaogniło sytuację między dwoma państwami i pchnęło Serbię do ścisłego sojuszu z Rosją, gdzie od 1881 roku panował Aleksander III, również despota i przeciwnik liberalizmu.
Rządy swe Mikołaj oparł na armii, którą powiększył do ośmiu dywizji piechoty a rezerwy do 18 dywizji, co stawiało Serbię w pozycji najsilniejszego państwa na Bałkanach, oczywiście pomijając Austrię i Rosję. W 1892 roku zlecił również stoczni w Kotor budowę dwóch nowoczesnych krążowników i pancernika, co miało znacznie wzmocnić pozycję Serbii na Adriatyku. We Francji zakupiono ponadto kilka trałowców i stawiaczy min, które odpowiedzialne były za obronę portu w Kotor.

​

Wzrost potęgi Serbii przyczynił się również do większego znaczenia na arenie międzynarodowej. W grudniu 1895 roku zawarto sojusz z Rumunią a dwa miesiące później również z Bułgarią. Królestwo Serbskie utrzymywało również serdeczne stosunki z Rosją, gdzie na tron wstąpił Mikołaj II, a także z Francją i Anglią, które zainteresowane były wymianą handlową.
W nowy wiek Serbia wkraczała jako silne, choć posiadające już cechy kryzysu władzy, państwo, mające aspiracje lokalnego mocarstwa.

 

Część IV
1896 - 1914​

Początki XX wieku na Bałkanach stały pod znakiem ciągle narastającego wrzenia między Serbią, Bułgarią i Grecją a chylącym się ku upadkowi Imperium Osmańskim. Powodem tarć były ziemie europejskiej części Turcji, które zamieszkane były w przeważającej części przez ludność nieturecką i co chwile podnoszące bunty przeciw Stambułowi. Apogeum tego procesu przypadło na rok 1907, kiedy to sułtan Abd-ul-Hamid II wypowiedział wojnę Grecji, a której powodem było przyłączenie Krety do Grecji. W obronie Greków stanęła Rosja, która od dawna szukała pretekstu do wojny z Turcją a także Serbia, wykonując zobowiązania sojusznicze wobec cara.
Flota serbska złożona z dwóch krążowników i pancernika „Belgrad” wpłynęła na wody wokół Adrianopolu i przystąpiła do ostrzeliwania miasta. W tym czasie 1. Armia serbska podążała na południe w stronę Macedonii, którą zajęła bez walki 1 czerwca, natomiast 2. Armia serbska wkroczyła do Albanii i zajęła miasto Szkodra, dawną stolicę Albanii. 10 lipca w okolicach Skopje Serbowie pokonali i zmusili do kapitulacji 10 tysięcy żołnierzy tureckich, którzy wysłani zostali przez sułtana do odbicia Macedonii. 2. Armia nie niepokojona przez Turków starających się rozpaczliwie zatrzymać pochód Rosjan z Kaukazu 15 sierpnia wyzwoliła Tiranę i uderzyła na południe w kierunku Epiru, aby połączyć się z wojskami greckimi.
2 października wojska serbskie maszerujące z Macedonii zajęły Adrianopol i skierowały się w stronę Stambułu. 12 października na wodach morza Marmara okręty serbskie odniosły najbardziej spektakularne zwycięstwo tej wojny, zatapiając w przeciągu pół godziny pięć starych okrętów tureckich będących trzonem ich floty.
Całkowity upadek armii tureckiej, rewolucja w państwie, jak również zbliżanie się Serbów do stolicy zmusiło sułtana do podpisania traktatu kończącego wojnę, na mocy, którego Grecja otrzymywała południowy Epir, część Macedonii a także zachodnią Trację. Serbia zagarnęła pozostałą część Macedonii a także wymusiła w traktacie ogłoszenia niepodległości Albanii, która jednak de facto stawała się jej protektoratem.

​

W niecałe pół roku później oszołomiona zwycięstwem Grecja wypowiedziała wojnę Bułgarii. Jednak tym razem układ sił szybko zmienił się na niekorzyść Greków, po stronie Bułgarii opowiedział się Mikołaj I, który obawiał się zachwiania równowagi w regionie, a także Rosja, która tradycyjnie była obrończynią bułgarskiej niepodległości.
Wojna trwająca pół roku nie obfitowała w bitwy, gdyż Grecy po nieudanej ofensywie na Sofię wycofali się do Tesalii. 16 lutego 1909 roku w okolicach Koryntu wylądował korpus rosyjski, co praktycznie zakończyło wojnę i zmusiło Greków do odstąpienia Bułgarii północno wschodniej Macedonii a także greckiej części Tracji, dzięki czemu Bułgarzy uzyskali dostęp do Morza Śródziemnego. Dzięki temu zwycięstwu w południowej części półwyspu Bałkańskiego zapanował pokój, który był tak potrzebny tej części świata.
Inaczej sprawy się miały na północy, gdzie Austro-Węgry mocno zaniepokojone sojuszem rosyjsko-serbskim i dążeniami Serbów i Chorwatów zamieszkujących monarchię naddunajską do połączenia się z Serbią, doprowadziły do represji w Bośni i Chorwacji, które według Austriaków miały ostudzić żądania słowian południowych. Działania te nie tylko nie rozwiązały problemu, ale doprowadziły do eskalacji przemocy, której ostatecznym wynikiem było zabójstwo w Sarajewie arcyksięcia Ferdynanda i jego małżonki przez Gawriło Principa.

​

Wydarzenie to wstrząsnęło Europą, Austria wystosowała ultimatum wobec Serbii, którą oskarżyła o wspieranie zamachowców. Serbia mająca poparcie Rosji wyraziła zgodę tylko na część ultimatum, co stało się przyczyną wybuchu wojny. 1 sierpnia 1914 roku Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii, licząc na łatwe zwycięstwo. Rosja zarządziła częściową mobilizację, ale tylko przeciwko Austro-Węgrom i jako krok poparcia dla Serbii. Następnie ogłosiła jednak powszechną mobilizację. Niemcy 3 sierpnia zagroziły wypowiedzeniem wojny w wypadku, gdyby Rosja przeprowadziła pełną mobilizację. W odpowiedzi na to także Francja ogłosiła mobilizację. 5 sierpnia II Rzesza ogłosiła wojnę z Rosją, a dwa dni później z Francją. Niemiecka inwazja na Belgię, z pogwałceniem jej neutralności, zmusiła Wielką Brytanię do zadeklarowania stanu wojny z Niemcami. Czas pokoju w Europie dobiegł końca.



--------------------------------------------------------------------------
W końcu trochę czasu na napisanie odcinka, wiem że nie jest zbyt długi jednak w opisywanym okresie nie zbyt wiele się działo, co jest problemem całej Victorii, w której druga połowa gry jest trochę niedopracowana i jest lekko nudno i za łatwo. Nie mniej pozdrawiam wszystkich, którzy choć zerkną do tego tematu a także dziękuje za wszystkie komentarze czy to dobre czy złe, choć wolę dobre:ble:

 

Od razu chciałbym wszystkim, którzy głosowali w konkursie na najlepszy AAR podziękować, ze swojego doświadczenia wiem, że otrzymanie choć jednego głosu jest wielką nagrodą dla autora. Chciałbym również pogratulować Cris'owi zwycięstwa, które jest jak najbardziej zasłużone i mam nadzieje, że po zakończeniu obecnego AAR'u doczekamy się z jego strony kolejnych wspaniałych opowieści. Ogólnie jestem bardzo pozytywnie zaskoczony wysokim 4 miejscem mojej opowieści, szczególnie, że pisana jest ona tylko i wyłącznie dla relaksu i odpoczynku od pracy magisterskiej, dziękuje jeszcze raz i zapraszam do czytania.

​

Część V
1914 - 1916​

Wybuch wojny, choć przeczuwany od dawna, zaskoczył trochę jej głównych bohaterów. Austro-Węgry w pośpiechu przerzucały wojsko na tereny Bośni skąd według planów sztabu generalnego miało wyjść oskrzydlające Belgrad uderzenie. Plany te tworzone na początku stulecia miały jednak mało wspólnego z rzeczywistością, gdyż nie brały pod uwagę potężnych umocnień serbskich wybudowanych na całej granicy w latach 1911-14, dlatego też walki na tym froncie szybko przekształciły się w wyniszczającą wojnę pozycyjną. Inaczej było na północnym froncie, gdzie sztab serbski planował podjęcie decydującej ofensywy i gdzie siły austriackie były najsłabsze. 2 listopada 1914 roku głównodowodzący tym odcinkiem generał Misić mający pod swymi rozkazami 90 tysięcy doborowych żołnierzy przystąpił do natarcia na Nowy Sad, broniony przez odziały węgierskie w sile 38 tysięcy. Początkowo tempo natarcia było zadowalające, jednak ze względu na trudny teren i wczesną zimę zdobycie Nowego Sadu nastąpiło dopiero 19 grudnia a w walkach zginęło lub zostało rannych 37 tysięcy Serbów i 34 tysiące żołnierzy austriackich. Tak ogromne straty wywołały szok w sztabie serbskim, który zaniechał kontynuowania ofensywy i rozkazał Misiciowi odwrót do Mitrovicy. Na przełomie roku front ostatecznie się ustabilizował.

​

Już w początkach 1915 roku sztab generalny musiał jednak wysłać 40 tysięczny korpus na pomoc Rumunii, gdzie wojska austriackie niebezpiecznie wdarły się w głąb kraju i zajęły miasto Pitesti. Już w kwietniu doszło do decydującej bitwy, w wyniku wspólnej ofensywy wojsk rumuńsko – serbskich pod dowództwem księcia Aleksandra udało się do końca miesiąca zmusić Austriaków do odwrotu na pozycje wyjściowe.

Jednak najważniejsze wydarzenia tej wojny rozgrywały się na zachodniej granicy Niemiec, gdzie niespodziewanie armie francuskie przełamały front i wlały się na tereny niemieckie. Wielki cios nadszedł z Akwizgranu, gdzie Francuzi zmusili do kapitulacji 200 tysięcy Niemców, 1/3 ich sił. Na wschodzie również sytuacja przedstawiała się tragicznie, Rosjanie zajęli Prusy Wschodnie i ruszyli w kierunku Wielkopolski. Klęski i niepowodzenia na frontach armii niemieckiej, uznawanej do tej pory za najlepiej wyszkoloną armię Europy wywołały szok i zamieszki w kraju, demonstranci skandowali hasła ukarania winnych a niektórzy posuwali się do zamachów. W takiej sytuacji oszołomione Niemcy zgodziły się na pertraktacje pokojowe podpisane 15 maja 1915 roku w Wersalu, na mocy traktatu Niemcy wracały do swych przedwojennych granic z wyjątkiem Alzacji i Lotaryngii, które przekazane zostały Francji.

Utrata najważniejszego sojusznika wywołała w Wiedniu konsternację, wszyscy doskonale sobie zdawali sprawę, że w takim układzie tylko cud może uratować Austro-Węgry przed porażką z rąk Ententy. Położenie Austriaków pogorszyło się znacznie w czerwcu, kiedy po stronie Francji wystąpiły Włosi pragnący przyłączyć ziemie zamieszkane przez ich rodaków. Osłabienie sił na froncie serbskim wywołane przerzuceniem części wojsk na front włoski wykorzystali Serbowie podejmując we wrześniu ofensywę w Bośni. Celem natarcia było miasto Banja Luka, którego zdobycie oskrzydliłoby Sarajewo i ułatwiało jego zdobycie. Pierwsze zwycięstwo uzyskali Serbowie już pod Tuzla, gdzie 80 tysięcy żołnierzy rozbiło dwie dywizje austriackie. 29 września wojska serbskie wkroczyły do niebronionego Banja Luka. Już tydzień później druga armia serbska zmusiła do wycofania Austriaków z Sarajewa, po czym obie podjęły wspólną ofensywę w celu wyzwolenia Bośni.


12 października zdesperowany cesarz Franciszek Józef abdykował na rzecz Karola I, co miało w zamyśle uratować monarchię habsburską a doprowadziło do jej upadku. W obliczy klęski państwa austro – węgierskiego niepodległość ogłosiły Czechy, Słowacja, Chorwacji i Słowenia. 11 listopada Karol I został zmuszony przez państwa Ententy do podpisania zawieszenia broni a w tydzień później abdykował.

Wojna dobiegła końca, choć niepokoje społeczne miały miejsce w wielu krajach Europy. W Niemczech upokorzonych porażką w wojnie wybuchła rewolucja komunistyczna inspirowana wydarzeniami z Rosji, gdzie krwawe walki wybuchły, gdy car Mikołaj II brutalnie rozpędził protestujących, przeciwko tragicznej sytuacji żywnościowej, mieszkańców Piotrogrodu. W krótkim czasie część jednostek carskich zbuntowała się, co doprowadziło do krwawej wojny domowej, w wyniku, której do władzy ostatecznie doszli komuniści z Leninem na czele.
Rewolucja niemiecka zdławiona została przez wojska francuskie i oddziały ochotnicze. Skompromitowany cesarz obawiał się użycia oddziałów regularnych, które mogłyby tak jak w Rosji przejść na stronę buntowników. 15 grudnia cesarz abdykował i powołano Republikę Niemiecką.
W pustce po upadku trzech mocarstw środkowoeuropejskich powstał szereg państw z największą wśród nich Polską, która na skutek walk w Rosji zdołała opanować tereny zachodniej Białorusi i Ukrainy.

​

Ostateczny kształt Europy nastąpił 18 lipca 1916 roku, na konferencji międzynarodowej w Paryżu, gdzie spotkali się przedstawiciele wszystkich państw z wyjątkiem Rosji. Potwierdzono utworzone przez Czechów i Słowaków wspólne państwo, określono również nabytki Serbii, Rumunii i Włoch. Serbia popierająca dążenia zjednoczeniowe południowych Słowian utworzyła wraz z nimi wspólne państwo zwane Królestwem Serbów Chorwatów i Słoweńców. Włochy otrzymały niewielkie nabytki na północy i zachodzie, natomiast Rumuni zagarnęli tereny Siedmiogrodu, co wywołało ostre protesty Węgier. Mimo iż nowe granice zostały wyznaczone to sytuacja w wielu krajach była bardzo niepewna. Liczne mniejszości narodowe i ideologiczne zwiastowały problemy w przyszłości.