Pomiędzy Karpatami, a Bałtykiem cz. I

Epizod: 1, Część: 1

​

Panowanie Bolesława II Szczodrego

​

Lata panowania: 1058 – 1112
Następcy: Spytko I, Maciej I

Niewiele wiemy o początkowym okresie panowania Bolesława. Pierwsze mające potwierdzenie w źródłach zapisy, dotyczące tego władcy sięgają roku 1067, gdy podpisuje on pakt obronny z królem Szwecji, Erykiem. Po podpisaniu paktu obronnego, skierowanego zapewne przeciwko krnąbrnym wasalom, z którymi w okresie późniejszym wielokrotnie walczy, na jego dwór przybywają uczeni mnisi z Czech i Węgier, którzy następnie podejmują się pisania kroniki poświęconej temu władcy, możemy więc w miarę dokładnie odtworzyć jego panowanie, mniej więcej od roku 1067.
Oczywiście musimy zdawać sobie sprawę, że po czasach swoich poprzedników, ważnym zadaniem jakie stanęło przed Bolesławem było przywrócenie tytułu królewskiego, który został mu nadany przez papieża w roku 1065, co wiązało się z zaostrzeniem się sporu pomiędzy cesarzem Niemiec, a papieżem.
Jednym z ważniejszych wydarzeń, jakie miały miejsce po pojawieniu się zagranicznych mnichów na dworze polskiego króla, poza oczywiście rozpoczęciem pisania kroniki poświęconej bieżącym wypadkom, jest pojawienie się pewnego słynnego rycerza, o którym autorzy średniowiecznej kroniki piszą jako o „świętym mężu, walczącym o ziemie Chrystusa”. Człowiek ten, którego imię pozostaje dla nas tajemnicą, miał brać udział w krótkiej wyprawie do Jerozolimy, podczas której, wraz z kilkoma sługami, miałby stanąć w obronie jednego z chrześcijańskich pielgrzymów, choć opowieści o rzekomym udziale polskiego rycerza w rekonkwiście skierowanej przeciwko Arabom na Półwyspie Iberyjskim wydają się znacznie bardziej prawdopodobne, choćby ze względu na mniejsze odległości dzielące Polskę i Hiszpanię. Przybysz musiał pochodzić z jednego z ważniejszych rodów, gdyż bardzo szybko po przybyciu do Krakowa, został na własną prośbę włączony w skład rady przybocznej króla, która od tej pory miała stać się czymś w rodzaju „państwa w państwie”. Każda decyzja rady, dotycząca podatków, kampanii wojennych, czy chociażby stosunków dyplomatycznych, natychmiast urastała do rangi decyzji podjętej przez samego władcę. Nie oznacza to bynajmniej, że król pozostawał zależny od swoich poddanych. Znacznie częściej dochodziło do starć pomiędzy interesami króla, a planami rady. W ostateczności głos decydujący przypadał zazwyczaj władcy, co z czasem uczyniło radę, Bolesława „najwyższą instancją”.

​

Krótko po przemianie jaka zaszła w sposobie sprawowania władzy, król ożenił się z jedną z córek dalekiego sąsiada królestwa Polskiego, córką księcia Jaropełka, władcy Pińska, Anastazją. Związek musiał być udany, gdyż już w dziewięć miesięcy po ślubie, na świat przyszedł pierwszy syn królewskiej pary, Dobromir. Następca tronu został jednak niebawem zamordowany przez nieznanych sprawców, działających zapewne z polecenia biskupa Kujawskiego, który od września 1068 roku, pozostawał w jawnym konflikcie z Bolesławem.
Przedmiotem konfliktu była podjęta przez króla próba pozbawienia biskupa jednej z ziem, które do tej pory użytkował w imieniu Bolesława. Kilka tygodni później, doszło do wybuchu walk pomiędzy stronnictwem biskupim, a wojskami królewskimi, które zostały sprowadzone na tą wyprawę z Krakowa i Sandomierza. Walki były krótkie, i zakończyły się w styczniu 1069 roku, odebraniem biskupowi Kalisza, który od tej pory miał pozostawać w rękach monarchy.
Śmierć syna nie oznaczała jednak kryzysu, gdyż Anastazja w chwili śmierci swojego pierworodnego, była ponownie brzemienna, i oczekiwała rozwiązania kolejnej ciąży. Drugi syn królewskiej pary, Spytko urodził się 18 września 1069 roku, dwa lata później na świat przyszła Ludomiła.

​

Skupienie się na sprawach rodzinnych wiązało się z zaniedbaniem przez Bolesława spraw państwowych, co doprowadziło do złupienia przez grupy nieopłaconych należycie najemników niemieckich Cieszyna, w którym wkrótce swoją działalność rozpoczęły różnego rodzaju organizacje przestępcze.

​

Jednocześnie niektórzy wasale królestwa zaczęli podejmować próby uniezależnienia się od króla. Jako pierwsi na wojenną ścieżkę wkroczyli Opolanie, których dzielnicą zarządzała pochodząca z bocznej linii rodziny Włostowiców, Ezechiela, choć źródła podają iż owa dama mogła nosić całkiem inne imię, zaś obecne w źródłach „Ezechiela” zostało nadane jej znacznie później, przez żydowskich kronikarzy, którzy w latach 60 XV wieku, wykonywali masowe odpisy pierwszych kronik piastowskich, na zamówienie polskich władców.

​

W każdym bądź razie, do Opola skierowane zostały wojska króla. 16 grudnia 1071 roku, pod miastem doszło do spotkania z wojskami prowadzonymi przez kochanka ambitnej władczyni. Wojska wierne Bolesławowi, w tym również kilka chorągwi sojuszniczych ściągniętych tu ze Śląska, bez większych problemów pokonały siły wroga, a następnie po krótkim oblężeniu zajęły Opole, które następnie zostało wcielone do Królestwa Polskiego. Takie praktyki, zastosowane już wcześniej w stosunku do Kalisza, nie mogły podobać się wasalom królestwa. Wydaje się zupełnie zrozumiałe, że polityka króla doprowadziła do licznych buntów Śląska i Wielkopolski, co zaowocowało rozluźnieniem stosunków wasalnych z tymi ziemiami. Wojny prowadzone w latach 1073-1074, co prawda oderwały od Królestwa część ziem, w tym Gniezdno, ale dały królowi szansę na zdobycie znacznych łupów, które wpłynęły do skarbca.

​

W trzy lata później wojska króla po raz kolejny musiały stać do walki. Tym razem w obronie zaatakowanego przez plemiona pomorskie Mazowsza. Wojska Bolesława dotarły pod gród obronny leżący nieopodal dzisiejszego miasta Chełm. Gród należący do jakiegoś miejscowego plemienia, pozostającego w dobrych stosunkach z Jaćwingami stawił opór, zaś w sukurs oblężonym przybyły wrogie wojska. Bitwa, nazywana przez historyków bitwą pod Chełmem, przesądziła o zwycięstwie Bolesława, który po pokonaniu wojsk przeciwników, pośpiesznie wynegocjował pokój, na mocy którego w ręce polaków dostał się pogański gród, który z czasem stał się miastem. Oczywiście dzisiejsza nazwa Chełm, nie odnosiła się do wspomnianego grodu, gdyż powstałe na tych terenach miasto otrzymało to imię dopiero od Spytka I, następcy Bolesława. W kilka miesięcy później na świat przychodzi drugi syn Bolesława – Maciej.
Na początku lat 80, część Prus zostaje opanowana przez władców Szwecji, którzy wobec trudnej sytuacji na Półwyspie Skandynawskim, oraz rozluźnienia więzów przyjaźni z Bolesławem zmuszeni są oddać swoje nabytki jakiejś lokalnej grupie. Wybór Eryka Szwedzkiego, pada na grupę niemieckich rycerzy, którzy zobowiązują się do prowadzenia akcji misyjnej. Niestety ten pierwszy zakon krzyżowy, zawiązany przez władców Sztokholmu, bardzo szybko pada pod ciosami miejscowych plemion, które ponownie przejmują władzę w regionie. Jednym z ocalałych, jest polski opat, posłany do Prus przez Bolesława, Janko z Grotów, lub Grot, który po powrocie do kraju, decyzją papieża zostaje mianowany nadwornym biskupem królewskim. Kapłan ten nie jest jednak szczególnie zainteresowany swoją posługą – bardzo szybko większą uwagę zaczyna poświęcać królowej Anastazji, która zostaje jego kochanką. Bolesław wydaje się nie zwracać uwagi na zachowanie żony, stopniowo jednak zaczyna popadać w konflikt z kościołem, który zakończy się nałożeniem na niego ekskomuniki w październiku 1096 roku.

​

Po raz kolejny poświęcenie uwagi sprawom domu, sprawia, że w kraju zaczynają mieć miejsce niezbyt ciekawe wypadki – w listopadzie 1085 roku, w okresie gdy szczególnemu zaostrzeniu ulega konflikt pomiędzy królem, a jego krnąbrnym biskupem, dochodzi do wybuchu powstania pogan na nowo przyłączonych ziemiach. W region walk natychmiast ruszają silne wojska królewskie, które ogniem i mieczem niszczą niewiernych. Dowodzący wojskami Bolesława, palatyn Mieszko Sulima zdobywa gród i morduje wszystkich, którzy nie nawracają się na chrześcijaństwo, następnie zaś rozkazuje ocalałym natychmiast rozpocząć odbudowę grodu, w którym pozostawia silną załogę. Niemal równolegle Bolesław zaczyna zajmować się polityką dynastyczną. Dzięki dobrym koneksjom z marszałkiem na dworze trzyletniego króla Niemiec Thietmara, jego najstarszy syn, Spytko żeni się z Delindą von Frasken, daleką krewną króla. Spytko zostaje uznany przez Niemców za jednego z kandydatów do tronu, jednak czas rozstrzygnięć dynastycznych jeszcze nie nadchodzi. Tymczasem najstarsza siostra Spytka, Ludmiła zostaje wydana za mąż za marszałka na dworze angielskim, ponurego Wiliama Bruce’a, słynącego z dość brutalnego traktowania swoich partnerek.

​

Październik roku 1092 przynosi zaostrzenie konfliktu z biskupem Sieradzko – łęczyckim Januszem, który zwraca się o pomoc do króla Niemiec Theitmara. Niemcy widząc szansę na upokorzenie dumnego Bolesława popierają działania biskupa, który ma jednak pecha – już kilka dni po oficjalnym rozpoczęciu walk pomiędzy nim, a Bolesławem, jego armia zostaje rozbita pod Łęczycą, zaś on sam ucieka w towarzystwie zaledwie kilku przybocznych. Teraz pozostaje rozprawić się z pozostającym w Ansbachu Theitmarem, który de facto pozostaje jedynie figurantem w rękach swojego marszałka dworu, hrabiego Zygfryda. Wojska polskie prowadzone przez Spytka, docierają do hrabstwa Ansbachu, na początku grudnia. Wobec znacznej przewagi sił polskich stronnicy Zygfryda opuszczają jego wojska, co pozwala Polakom na rozpoczęcie oblężeń ważniejszych fortec w regionie. Po opanowaniu większości warowni, ukrywający się do tej pory Thietmar zostaje wydany Bolesławowicowi, który decyduje się na usunięcie konkurenta do tronu Niemiec – trzynastoletni Thietmar, zostaje oślepiony, następnie zaś sprzedany w niewolę Jaćwingom, którzy złożyli eks – monarchę jako ofiarę dla swoich bóstw.
Na początku roku 1100 dochodzi do rozluźnienia więzów pomiędzy wywodzącym się od Władysława Hermana, Bożydarem I księciem mazowieckim, będącym lennikiem Bolesława, a królem Polski. Bożydar decyduje się bowiem na otwarty bunt przeciwko Bolesławowi, który po krótkie kampanii (lipiec – sierpień 1100) zajmuje całe Mazowsze, które następnie dzieli na dwie części. Bogatsze Kujawy, zostają inkorporowane do Polski, zaś uboższy Płock staje się udzielnym księstwem przekazanym w zarząd drugiemu synowi monarchy, Maciejowi. Ten jednak nie docenia „królewskiego daru” i po sześciu latach odmawia płacenia trybutu oraz kwestionuje królewski tytuł swojego ojca. Po raz kolejny na Mazowsze wkraczają wojska królewskie, które po krótkiej kampanii zajmują Płock, tym razem włączony na stałe do królestwa polskiego.
Bolesław umiera w roku 1112, czwartego grudnia. Do tego czasu w całym królestwie trwają poszukiwania zbuntowanego księcia, za którego głowę wyznaczona jest nagroda. Dopiero Spytko I, zdejmuje z brata banicję i pozwala mu na przybycie do Krakowa, gdzie Maciej zostaje zamknięty w klasztorze.



Dokonania:
- przywrócenie tytułu królewskiego,
- inkorporacja: Kalisza, Ziemi Sieradzko-Łęczyckiej, Opola, Kujaw, Mazowsza, Ziemi Chełmińskiej oraz hrabstwa Ansbach
- utrata kontroli nad częścią ziem zależnych (Śląsk, który z czasem rozpada się na Dolny i Górny, oraz Wielkopolską, która staje się ziemią niczyją opanowaną przez miejscowe grupy szlachty),
- nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Cesarstwem Bizantyjskim i Królestwem Szwecji,
- początek polityki dynastycznej na Wyspach Brytyjskich.

Poziom trudności: hard
Poziom agresywności: Furoious
Crusader Kings Deus Vult, z najnowszym patche'm.

 

Epizod: 1, Część: 2

Panowanie Spytka I Śmiałego

​

Lata panowania: 1112 - 1140
Następcy: Bolko I (zm. 1139), Czcibor I

​

Sytuacja w jakiej znalazł się Spytko po śmierci swojego ojca była dla nowego króla dość komfortowa. Po pierwsze, zapewniona była ciągłość dynastii, gdyż dwaj najstarsi synowie króla tylko czekali na możliwość dojścia do władzy, ponadto bardzo szybko z kraju udało się pozbyć brata króla, księcia Macieja, który udał się do Niemiec na jeden z pomniejszych dworów królewskich, gdzie objął wygodną, choć niezbyt bezpieczną posadę marszałka. Jako najwyższy dowódca Maciej, spotykał się w latach 1113 – 1115 z królem Niemiec Zygfrydem, który rozpoczął proces jednoczenia państwa niemieckiego. Zygfryd zdawał sobie sprawę, że jego zakusy na część Wielkopolski (1112 podbój księstwa Lubuskiego przez wojska niemieckie), może nie spodobać się nowemu władcy Polski, który szukał sojuszników na wschodzie i zachodzie. W związku z tym, Zygfryd Niemiecki, zdecydował się na złożenie propozycji sojuszu obronnego, skierowanego głównie przeciwko pogańskim plemionom na Pomorzu, które dla obu państw stanowiło naturalny obszar ekspansji. Niemal równocześnie z podobną ofertą, tym razem skierowaną przeciwko Prusom i Litwinom wystąpił Książe rostowski Nikita. Spytko zdecydował się przystać na obie propozycje co wywołało spory sprzeciw wśród licznych przeciwników kursu proniemieckiego w polskiej polityce.

​

Panowanie Spytka rozpoczęło się również od uaktywnienia się dużych grup przestępczych, które szczególnie rozzuchwaliły się na obszarach ziemi cieszyńskiej, gdzie doszło do karygodnych zachowań pospólstwa, podburzanego przez lokalne bandy. Lud w wyniku niezadowolenia spowodowanego podniesieniem podatków w 1116 roku, przed Wielkanocą, zdemolował kilka lokalnych sądów, zaś legistów przebywających w miastach publicznie ukamienowano. Podobny los spotkał straż miejską, która próbowała stanąć w obronie mordowanych prawników.

​

Wydarzenia cieszyńskie przyćmił jednak bunt roku 1120, gdy przeciwko władzy króla zbuntowała się stolica kraju Kraków. Mieszczanie i chłopi prowadzeni przez niechętnego wobec monarchy wójta Sieciecha otoczyli Wawel, który w owym czasie był jeszcze oddzielony od reszty miasta dwustumetrowym pasem pól uprawnych, które dzisiaj znane są nam jako Błonia. Kilka dni później pod miastem pojawiły się oddziały królewskie, których zadaniem było wybicie buntowników, którzy spodziewali się przybycia drużyny królewskiej. Bitwa, która rozegrała się na Błoniach, zakończyła się całkowitym wymordowaniem powstańców, których przywódcę ściął sam król.

​

Wobec takich nastrojów zaplanowana na następny rok wyprawa na Poznań i Gniezno mogła być poważnie zagrożona, jednak król nie zważał na nastroje społeczeństwa. Czerwiec rozpoczął się od mobilizacji wojsk, których zadaniem było pokonanie przeciwnika w krótkiej co najwyżej miesięcznej kampanii, co wobec szczupłości sił wroga wydawało się zupełnie zrozumiałe. Już pierwsze starcia zakończyły się zwycięstwami wojsk Spytka, zaś część załóg warownych fortów wolało złożyć broń w zamian za obietnicę dobrego traktowania i zapewnienie utrzymania dotychczasowych przywilejów, na co chętnie przystał polski monarcha. Tak oto na łono królestwa powróciły dwa ważne grody.

​

Nie był to jednak koniec wojen. W sierpniu 1123 roku, niezależne do tej pory księstwo Słupskie stało się zagrożeniem dla władcy Niemieckiego Zygfryda, który już wcześniej zapraszał polskiego króla do wzięcia udziału w wojnach prowadzonych na zachodnich granicach Niemiec. Teraz wobec możliwości skierowania wojsk w znacznie bliższe rejony Spytko nie wahał się ani chwili z wypowiedzeniem wojny. Krótka kampania prowadzona przez wojska królewskie zakończyła się opanowaniem Słupska, który kapitulował praktycznie bez walk.

​

Spytko obawiał się dalszego rozrostu terytorialnego państwa, dlatego też zdecydował się na uzależnienie lokalnego monarchy od siebie, poprzez wymuszony stosunek wasalny. Nowy wasal dopomógł Spytkowi w osiągnięciu tytułu księcia Pomorskiego, który król przyznał sobie w kilka tygodni po pobiciu wojsk księstwa słupskiego. Tytuł władcy Pomorza wynikał z przejęcia przez Polaków kontroli nad dwoma ważnymi grodami – Chełmem, oraz Słupska. Wkrótce jednak, na początku lutego 1129 roku powstało księstwo Chełmińskie, którego władcami zostali członkowie rodu Trąbów, którzy do tej pory służyli królowi Polski jako doradcy. Trąbowie byli jednak bardzo wpływowym rodem, który należało odpowiednio docenić, dlatego też król zdecydował się na taki gest.
Nieco gorzej wyglądała sytuacja następcy tronu, księcia Bolka I, który dopiero co ożenił się z młodą niemiecką księżniczką. W kilka miesięcy po ślubie, zdaniem niektórych polskich kronikarzy – 10, zdaniem ich niemieckich kolegów po fachu 6, na świat przyszedł jej pierworodny syn, Otto, co do którego zachodziła pewność, że nie jest synem Bolka, gdyż ten zaraz po zawarciu ślubu musiał udać się do Cieszyna, gdzie zbierał podatki na rzecz króla. W tej sytuacji stało się jasne, że Niemka, która w przyszłości miała stać się królową matką, nie jest tak cnotliwą damą jak chciałby tego jej wielki zwolennik, król Zygfryd.
Sytuację nieco uspokoił fakt oddania się pod opiekę polskiego króla, kilku spowinowaconych z nim przez synową władców – księcia Ankony oraz Empuries, a w dalszej perspektywie hrabiego Lincoln, Faereyar, Leicester, Schwyć, Orvieto oraz władcy małej wyspy na Morzu Bałtyckim Sjaeland. Dotknięty do żywego, pozostawał jednak Bolko, który jak wspominają kronikarze gardził swoją połowicą. Dopiero na wyraźną prośbę ojca, wskazującego na brak legalnego następcy po Bolku, ten ostatni „zajął się” swoją żoną, która w lipcu 1132 roku urodziła pierwszego i zarazem ostatniego syna z legalnego związku, Czcibora.

​

Kilka lat później, dokładniej zaś w 1138 roku, wojnę Królestwu wypowiedzieli Samogoci (Prusowie), których najazdy spadły na Księstwo Chełmińskie. Pomimo wielkiego zwycięstwa nad wojskami wroga pod Gdańskiem, oraz opanowania grodu przez wojska królewskie, kolejna bitwa, toczona na ziemiach Pruskich, zakończyła się rozbiciem wojsk Spytka I, który w maju 1138 roku podpisał pokój z władcami Prusów, na mocy którego w zamian za znaczny okup Polska miała oddać im ziemię Chełmińską. Pozbawiony wojska Spytko, załamany cięzką raną jaką odniósł w czasie walk w Prusach jego syn, zgodził się na te warunki.
Przez następny rok, następca polskiego tronu, Bolko I walczył z chorobą. Podejmowano wiele prób, jednak medycyna, oraz podejmowane przez Spytka akty przebłagania Boga pozostawały bezskuteczne. Bolko zmarł ostatecznie 1 kwietnia 1139 roku, zaś nowym następcą tronu został Czcibor.
Załamany śmiercią syna król zdecydował zemścić się na winowajcach jego śmierci. Szybko zebrał wojska, które doszły już do ładu po porażkach z poprzedniego roku i ruszył na Prusów, których 20 czerwca 1140 roku robił pod Gdańskiem. Następnie szybko opanował gród i ruszył na Wschodnie Prusy, gdzie po ciężkich walkach udało mu się rozbić wojska pogan. 10 września skapitulowały grody położone nieopodal dzisiejszego Malborka, zaś marszałek króla, rozpoczął już rozmowy dyplomatyczne z władcami Prusów, którzy zgodzili się na pokój, w wyniku którego ziemie Gdańska i malborska (określenie stosowne dla naszych czasów, użyte dla zobrazowania czytelnikowi wyglądu mapy politycznej) weszły w posiadanie Królestwa Polskiego. Niejako w ramach rekompensaty, za utracony Chełm, ziemię malborską przekazanie rodzinie Trąbów. Następnego dnia król nie wyszedł już z namiotu, zaś nadworni medycy stwierdzili zgon władcy. Władzę w kraju przejęło ośmioletnie dziecko…

Polska u kresu panowania Spytka I

​

Dokonania:
- poprawa stosunków z Królestwem Niemiec,
- nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Normandią i Bretanią,
- opanowanie Poznania, Gdańska i Gniezna,
- nowi wasale królestwa,
- stworzenie tytułu Księcia Pomorskiego jako części oficjalnej tytulatury króla polskiego,
- utrata ziemi chełmińskiej,
- porażki w bitwach z mniej licznymi i gorzej wyposażonymi Prusami,
- niezbyt rozważna polityka dynastyczna (I-wsza żona Bolka była od niego starsza o 30 lat, druga zaś miała w chwili ślubu lat 17 i była w ciąży z obcym mężczyzną),
- brak odpowiednich zapisów prawnych odnośnie statusu Ottona Bękarta (nieślubnego syna żony Bolka I).